کلیات
شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین نهاد‌های نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات‌های سراسری کشور به غیز از انتخابات شورا‌های شهر و روستا را بر عهده دارد.
شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین نهاد‌های نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات‌های سراسری کشور به غیز از انتخابات شورا‌های شهر و روستا را بر عهده دارد.
تعداد اعضاء
این شورا از دوازده عضو تشکیل شده‌است که شش عضو از این دوازده تن فق‌هایی هستند که با حکم رهبر انقلاب عزل و نصب می‌شوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است؛ مقامی که در حال حاضر در اختیار آیت الله احمد جنتی است.
دوره انتخابات اعضاء
مطابق اصل نود و دوم قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می‌شوند.
تاریخچه
شورای نگهبان در ایران محدود به دوران انقلاب اسلامی نیست و سابق بر آن نیز در عصر مشروطه با کمی تفاوت فعالیت خود را آغاز کرده بود. به عبارتی از هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در ایران به موجب اصل دوم قانون اساسی مشروطه مقرر گردید: «در هر عصری از اعصار هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فق‌های متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسامی بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند پنج نفر از آنها را یا بیشتر به مقتضای عصر اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غور رسی نموده هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علماء در این باب مطاع و بتبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجة عصر عجل الله فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»
پس از سقوط نظام مشروطه سلطنتی در ایران، بحث درباره نگارش قانون اساسی جدید آغاز شد. از آنجایی که نویسندگان پیش‌نویس قانون اساسی، عموماً از تحصیل‌کردگان در کشور فرانسه و متأثر از سنت حقوقی آن کشور بودند، برای نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نهادی مشابه شورای قانون اساسی فرانسه تأسیس کرده و آن را «شورای نگهبان قانون اساسی» نامیدند. این عنوان در مجلس خبرگان قانون اساسی به شورای نگهبان تغییر
کرد و در متن کنونی قانون اساسی نیز هیچ‌کجا تحت عنوان شورای نگهبان قانون اساسی از آن یاد نشده‌است.
وظایف شورا
نخستین وظیفه شورای نگهبان، نظارت بر تدوین قوانین در مجلس شورای اسلامی است. این شورا وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شرعی اسلام مطابقت دهد که در صورت مطابقت داشتن، لایحه یا طرح مجلس را تأیید می‌کند. در صورت عدم مطابقت، آن لایحه یا طرح به مجلس برگردانده می‌شود تا مجلس اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان را بررسی کند. در صورت پافشاری مجلس بر نظر خود، طرح یا لایحه مورد نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده می‌شود.
دومین وظیفه شورا نظارت استصوابی بر کلیه انتخابات کشور است.
وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا
یکی از شروط اساسی در نظام‌های مردم سالار اصل تفکیک قوا است. به موجب این اصل حکومت به شاخه‌های مستقلی تفکیک و تقسیم می‌شود که حیطه مسئولیت و اختیارات مشخص و مستقلی از هم دارند. شاخه‌های مختلف یک حکومت معمولاً به صورت قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه می‌باشند. اگرچه رعایت اصل تفکیک قوا ممکن است فرایند تصمیم‌گیری و اجرا را در کشور کندتر کند، ولی در عوض موجب تثبیت حاکمیت مردم و جلوگیری از استبداد می‌شود.
مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دو نوع مسئولیت و اختیار؛ قانون‌گذاری و قضاوت، برای شورای نگهبان در نظر گرفته شده‌است. در بخش اختیارات مقننه، مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی، شورای نگهبان، اختیار تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را دارا است. به علاوه مطابق اصل ۹۳ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان، قانونی نخواهد بود.
در بخش اختیارات قضایی، مطابق اصل ۹۸ قانون اساسی، این شورا وظایف دادگاه قانون اساسی را دارا است. زیرا طبق این اصل، وظیفه تفسیر قانون اساسی به این شورا واگذار شده‌است.
در بخش اختیارات انتخاباتی نیز طبق ماده ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه‌پرسی را بر عهده دارد که این نظارت از نوع نظارت استصوابی است.
اعضا
همانطور که اشاره شد اعضای شورای نگهبان را ۶ عضو فقیه در کنار ۶ عضو حقوقدان شکل می‌دهند. در حال حاضر فق‌های شورای نگهبان عبارت هستند از: احمد جنتی (دبیر)، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، صادق آملی لاریجانی، محمدرضا مدرسی‌یزدی، محمد یزدی و مرحوم محمد مومن که اوایل اسفندماه سال ۹۷ درگذشت.
حقوقدانان شورا نیز عبارت هستند از: نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی‌فر، محسن اسماعیلی، سید فضل‌الله موسوی، عباسعلی کدخدایی و سیامک ره‌پیک.
در مورد شورای نگهبان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
همایش «قانون انتخابات، برنامه‌ریزی و راهبردها» صبح امروز دوشنبه باحضور مسئولان دفاتر نظارت و بازرسی استان‌های شورای نگهبان در تهران آغاز شد.
کد خبر: ۱۱۸۱۶۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۲
عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: آزادی بیانی که موجب نفرت‌انگیزی و خشونت شود، در هیچ کدام از کنوانسیون‌هایی که غربی‌ها خودشان وضع کرده‌اند، مجاز شمرده نشده و براساس همان‌ها نباید به مقدسات توهین شود.
کد خبر: ۱۱۸۱۵۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۲
در نخستین حضور بی واسطه نمایندگان دانشجویی در جلسات شورای نگهبان مطرح شد:
جلسه اخیر شورای نگهبان متفاوت برگزار شد و اعضای این شورا برای نخستین بار در صحن برگزاری جلسات، میزبان نمایندگانی از تشکل‌های دانشجویی بودند.این اتفاق تنها چند روز پس از اینکه دکتر هادی طحان‌نظیف سخنگوی شورای نگهبان در نشست با اصحاب رسانه اعلام کرد که درهای شورای نگهبان به روی همه باز است و این شورا گوش‌های شنوایی دارد، روی داد.
کد خبر: ۱۱۸۱۴۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۱
رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس توضیحاتی درباره ایرادات هیئت عالی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تناسبی شدن انتخابات تهران داد.
کد خبر: ۱۱۸۱۱۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۹
وزیر پیشین آموزش و پرورش گفت: شرط اصلی برای آنکه اکثریت مردم در انتخابات شرکت کنند این است که اجازه شرکت به کاندیداهایی از سلایق مختلف در انتخابات را بدهیم.
کد خبر: ۱۱۸۱۱۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۹
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به تابناک تشریح کرد:
ما در مرحله قبل بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات، نسبت به اصل برگزاری انتخابات تناسبی ایرادی نداشتیم، اما ابهاماتی داشتیم که در رفت و آمد آن ابهام نیز برطرف شد. ما اکنون هیچ گونه ایراد و ابهامی درباره برگزاری انتخابات تناسبی نداریم و با آن موافقیم؛ البته هیات عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی انتخابات در مرحله قبل، ایراداتی به این موضوع داشت، اما در این مرحله تاکنون نظری از مجمع دریافت نکرده‌ایم.
کد خبر: ۱۱۸۰۳۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۳
در اولین جلسه هماهنگی دستگاه‌های مرتبط با انتخابات تأکید شد وزارت کشور سازو‌کارهای اجرای قانون شفافیت منابع مالی کاندیداها را در انتخابات پیش رو برای اولین بار فراهم کند.
کد خبر: ۱۱۷۹۷۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۹
قائم مقام حزب موتلفه اسلامی برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات آتی یک پیشنهاد به شورای نگهبان ارائه کرد.
کد خبر: ۱۱۷۸۶۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۱
سخنگوی شورای نگهبان خبر داد:
از مهم‌ترین ایرادات شورای نگهبان به این مصوبه، می‌توان به بند «ر» ماده ۸ طرح، که کلیه اشخاص مکلف شده بودند تا صورتحساب هرگونه معامله خود از طریق اسناد عادی را با مراجعه به مشاوران املاک و یا شرکت‌های معتمد، صادر کنند که شورای نگهبان در راستای تسهیل امور مردم، الزام مراجعه به مشاوران املاک و شرکت‌های معتمد را مصداق تشکیلات غیرضرور دانست
کد خبر: ۱۱۷۸۵۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۰
عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: قانون باید شفاف و بدون ابهام باشد و در تضاد با دیگر قوانین نباشد. مجریان زمانی می‌توانند به خوبی یک قانون را اجرا کنند که با کمترین ابهام روبرو شوند.
کد خبر: ۱۱۷۷۱۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۸
نمایندگان مجلس شورای اسلامی جهت تأمین نظر شورای نگهبان با اصلاحات لایحه شورای حل اختلاف موافقت کردند.
کد خبر: ۱۱۷۶۳۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۲
نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی گفت: امام به عنوان رهبر نظام، نگاهی پدرانه نسبت به ملت و گرایش‌های سیاسی مختلف در آن داشتند، این منش و رفتار سیاسی در جهت تقویت روح تفاهم و همبستگی ملی است، به ویژه آنکه کشور در حال جنگ بود و نیاز به حداکثر همدلی و وحدت ملی داشتیم. می‌دانید که رقابت آزادانه گروه‌ها و احزاب سیاسی همراه با برابری حقوق و فرصت‌ها یکی از ارکان مهم دموکراسی است.
کد خبر: ۱۱۷۵۶۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۷
کاش هر ۱۲ عضو محترم شورای_نگهبان به همراه کل کارشناسان رد صلاحیت این شورا تشریف ببرند ترکیه و راز شور انتخاباتی با حضور ۹۰ درصد مردم را کشف کنند.
کد خبر: ۱۱۷۵۵۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۶
نماینده ادوار مجلس گفت: امام به انحصارطلبی که بعد از ایشان مُد شد، اعتقاد نداشت و عمل نکرد ... در تاریخ بماند، در همین دوره آخر، من کاندیدای مجلس شدم یکی از دوستانی که به لحاظ فکری نسبتاً با من نزدیک است و عضو شورای بررسی صلاحیت‌ها بود، به من گفت که صلاحیت شما را بر اساس نامۀ ساواک در سال ۵۴ رد کردند!
کد خبر: ۱۱۷۵۵۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۶
رئیس پژوهشکده شورای نگهبان گفت: شورای نگهبان به عنوان صیانت‌کننده و نگهبان قانون اساسی همانطور که موظف است مصوبات مجلس را در رابطه با رعایت زبان فارسی است تطبیق دهد.
کد خبر: ۱۱۷۵۴۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۶
سخنگوی شورای نگهبان در نشست با خبرنگاران مطرح کرد
طحان نظیف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برای تحقق فرمایشات چهارگانه رهبری در برگزاری انتخابات برنامه‌تان چیست؟ گفت: تلاش ما این است منویات و راهبردهای مورد تاکید رهبری را دنبال کنیم، اما باید توجه داشت که مخاطب سخنان رهبری همه دستگاهها دخیل هستند که در این بین برخی از مسائل به شورای نگهبان بر می‌گردد
کد خبر: ۱۱۷۵۱۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۳
دبیر شورای نگهبان گفت: برای حل مشکلات کشور در هیچ سطحی بن‌بست وجود ندارد.
کد خبر: ۱۱۷۴۷۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۰
طحان نظیف در همایش «اصلاح قوانین انتخاباتی» تشریح کرد:
طحان نظیف گفت: مبنای طرح‌ها و لوایح باید سیاست‌های کلی باشد؛ چرا که سند بالادستی و راهبردی می‌باشد. هر طرح و لایحه‌ای که می‌خواهد به نتیجه برسد، بهتر است بر مبنای سیاست‌های کلی انتخابات باشد.
کد خبر: ۱۱۷۴۵۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۹
نمایندگان مجلس فرآیند رسیدگی به صلاحیت داوطلبان در شورای نگهبان را مشخص کردند.
کد خبر: ۱۱۷۴۲۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۷
گویا، اخیرا عده ای طبق عادت سنوات قبل در حال جمع آوری اظهارنظرهای افراد منتقد آقای رئیسی (اعم از نمایندگان و چهره های سیاسی) هستند و قصد دارند آنها را برای اداره اسناد شورای نگهبان ارسال کنند تا به استناد آن، صلاحیت نامزدها رد شود.
کد خبر: ۱۱۷۲۵۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۴
