کلیات
شورای نگهبان یکی از مهمترین نهادهای نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات‌های سراسری کشور به غیز از انتخابات شورا‌های شهر و روستا را بر عهده دارد.
شورای نگهبان یکی از مهمترین نهادهای نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات‌های سراسری کشور به غیز از انتخابات شورا‌های شهر و روستا را بر عهده دارد.
تعداد اعضاء
این شورا از دوازده عضو تشکیل شده‌است که شش عضو از این دوازده تن فق‌هایی هستند که با حکم رهبر انقلاب عزل و نصب می‌شوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است؛ مقامی که در حال حاضر در اختیار آیت الله احمد جنتی است.
دوره انتخابات اعضاء
مطابق اصل نود و دوم قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می‌شوند.
تاریخچه
شورای نگهبان در ایران محدود به دوران انقلاب اسلامی نیست و سابق بر آن نیز در عصر مشروطه با کمی تفاوت فعالیت خود را آغاز کرده بود. به عبارتی از هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در ایران به موجب اصل دوم قانون اساسی مشروطه مقرر گردید: «در هر عصری از اعصار هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فق‌های متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسامی بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند پنج نفر از آن‌ها را یا بیشتر به مقتضای عصر اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غور رسی نموده هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علماء در این باب مطاع و بتبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجة عصر عجل الله فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»
پس از سقوط نظام مشروطه سلطنتی در ایران، بحث درباره نگارش قانون اساسی جدید آغاز شد. از آنجایی که نویسندگان پیش‌نویس قانون اساسی، عموماً از تحصیل‌کردگان در کشور فرانسه و متأثر از سنت حقوقی آن کشور بودند، برای نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نهادی مشابه شورای قانون اساسی فرانسه تأسیس کرده و آن را «شورای نگهبان قانون اساسی» نامیدند. این عنوان در مجلس خبرگان قانون اساسی به شورای نگهبان تغییر
کرد و در متن کنونی قانون اساسی نیز هیچ‌کجا تحت عنوان شورای نگهبان قانون اساسی از آن یاد نشده‌است.
وظایف شورا
نخستین وظیفه شورای نگهبان، نظارت بر تدوین قوانین در مجلس شورای اسلامی است. این شورا وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شرعی اسلام مطابقت دهد که در صورت مطابقت داشتن، لایحه یا طرح مجلس را تأیید می‌کند. در صورت عدم مطابقت، آن لایحه یا طرح به مجلس برگردانده می‌شود تا مجلس اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان را بررسی کند. در صورت پافشاری مجلس بر نظر خود، طرح یا لایحه مورد نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده می‌شود.
دومین وظیفه شورا نظارت استصوابی بر کلیه انتخابات کشور است.
وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا
یکی از شروط اساسی در نظام‌های مردم سالار اصل تفکیک قوا است. به موجب این اصل حکومت به شاخه‌های مستقلی تفکیک و تقسیم می‌شود که حیطه مسئولیت و اختیارات مشخص و مستقلی از هم دارند. شاخه‌های مختلف یک حکومت معمولاً به صورت قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه می‌باشند. اگرچه رعایت اصل تفکیک قوا ممکن است فرایند تصمیم‌گیری و اجرا را در کشور کندتر کند، ولی در عوض موجب تثبیت حاکمیت مردم و جلوگیری از استبداد می‌شود.
مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دو نوع مسئولیت و اختیار؛ قانون‌گذاری و قضاوت، برای شورای نگهبان در نظر گرفته شده‌است. در بخش اختیارات مقننه، مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی، شورای نگهبان، اختیار تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را دارا است. به علاوه مطابق اصل ۹۳ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان، قانونی نخواهد بود.
در بخش اختیارات قضایی، مطابق اصل ۹۸ قانون اساسی، این شورا وظایف دادگاه قانون اساسی را دارا است. زیرا طبق این اصل، وظیفه تفسیر قانون اساسی به این شورا واگذار شده‌است.
در بخش اختیارات انتخاباتی نیز طبق ماده ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه‌پرسی را بر عهده دارد که این نظارت از نوع نظارت استصوابی است.
اعضا
همانطور که اشاره شد اعضای شورای نگهبان را ۶ عضو فقیه در کنار ۶ عضو حقوقدان شکل می‌دهند. در حال حاضر فق‌های شورای نگهبان عبارت هستند از: احمد جنتی (دبیر)، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، صادق آملی لاریجانی، محمدرضا مدرسی‌یزدی، محمد یزدی و مرحوم محمد مومن که اوایل اسفندماه سال ۹۷ درگذشت.
حقوقدانان شورا نیز عبارت هستند از: نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی‌فر، محسن اسماعیلی، سید فضل‌الله موسوی، عباسعلی کدخدایی و سیامک ره‌پیک.
در مورد شورای نگهبان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
توضیحات سخنگوی شورای نگهبان درباره "پیش ثبت‌نام" انتخابات:
دکتر طحان‌نظیف گفت: شورای نگهبان در مرحله پیش ثبت‌نام وارد بحث بررسی صلاحیت‌ها نخواهد شد و تنها مدارک شکلی و عینی افراد توسط نهادهای مورد استعلام بررسی خواهد شد.
کد خبر: ۱۱۸۶۲۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۳
رئیس پژوهشکده شورای نگهبان گفت: زیر سؤال بردن سازوکارهای اجرا و نظارت بر انتخابات را از روش‌های همیشگی بدخواهان نظام برای دلسرد کردن مردم است؛ در حالی که در کشور ما اجرا و نظارت بر انتخابات کاملاً مردمی است و هم اعضای هیأت‌های اجرایی و هم اعضای هیأت‌های نظارت از میان مردم هستند.
کد خبر: ۱۱۸۵۷۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۹
عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: اصلاح قانون انتخابات دیر و به صورت حداقلی انجام شد؛ انتظار ما این بود که قانون جامعی درباره انتخابات به تصویب برسد. قانون موجود بخشی از اشکالات را برطرف می‌کند.
کد خبر: ۱۱۸۵۴۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۸
کدخدایی:
عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: اصلاح قانون انتخابات دیر و به صورت حداقلی انجام شد؛ انتظار ما این بود که قانون جامعی درباره انتخابات به تصویب برسد. قانون موجود بخشی از اشکالات را برطرف می‌کند.
کد خبر: ۱۱۸۵۴۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۸
سخنگوی شورای نگهبان در گزارش خود به مردم ایرادات و ابهامات این شورا به طرح « ساماندهی بازار زمین، مسکن و اجاره‌بها» را تشریح کرد.
کد خبر: ۱۱۸۴۴۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۳۱
عباسعلی کدخدایی در ادامه با حمایت از اظهارات جنتی گفت: «آیت‌الله جنتی حتما اسنادی در این خصوص داشته است و هر زمان به جرم افرادی که مقابل نظام ایستاده‌اند رسیدگی شود، اسناد دریافت کمک‌های میلیاردی نیز به دادگاه ارایه خواهد شد». هرچند سخنگوی شورای نگهبان گفت جنتی حتما مستنداتی برای آن داشته، ولی هیچگاه اسناد این ادعا منتشر نشده است.
کد خبر: ۱۱۸۴۳۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۳۱
پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان تعدادی از تصاویر تاریخی این شورا را که شامل جلسات، دیدارها و نظارت‌های انتخاباتی است، منتشر کرد.
کد خبر: ۱۱۸۴۱۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۳۰
در جلسه امروز شورای نگهبان ، انتخابات هیأت‌رئیسه این شورا برگزار شد که در این جلسه دبیر و اعضای هیأت‌رئیسه شورای نگهبان با رأی اعضای این شورا برای یک سال دیگر ابقا شدند.
کد خبر: ۱۱۸۳۹۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۸
به مناسبت سالروز تشکیل شورای نگهبان
امروز سالگرد تاسیس شورای نگهبان است؛ نهادی که به پاسداری از شرع مقدس و قانون اساسی می‌پردازد و در تعامل با مجلس تطبیق قوانین با دو مولفه مذکور (شرع مقدس و قانون اساسی) را بر عهده دارد. در همین زمینه، برخی نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با تابناک، به تشریح اهمیت این نهاد، رویه و ... پرداختند.
کد خبر: ۱۱۸۳۶۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۶
شورای نگهبان مانند همیشه در چارچوب قانون اساسی و قوانین عادی از آرای مردم صیانت خواهد کرد/ نظارت اجرایی بر انتخابات با ۲۶۰ هزار ناظر در سراسر کشور
کد خبر: ۱۱۸۳۴۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۵
سخنگوی شورای نگهبان تشریح کرد:
سخنگوی شورای نگهبان سپس درباره لایحه «الحاق موادی به قانون ساماندهی صنعت خودرو» که در خصوص واردات خودرو‌های کارکرده است، گفت: این لایحه در جلسات شورای نگهبان مورد بررسی قرار گرفت و خلاف موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.
کد خبر: ۱۱۸۳۳۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۴
هادی طحان نظیف درباره صدور رای دیوان عدالت در خصوص میثم لطیفی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی کشور و انتقاد حقوقدانان مبنی براینکه این رای مغایر با قانون اساسی است، اظهار داشت: هم دیوان عدالت و هم دولت برداشت‌های متفاوتی از قانون دارند و کار باید از مجاری قانونی دنبال شود و ساز و کار‌های قانونی مورد استفاده گیرد.
کد خبر: ۱۱۸۳۲۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۴
دکتر فتاحی قائم‌مقام پژوهشکده شورای نگهبان می‌گوید: مصوبه‌ای در جلسات شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار نمی‌گیرد، مگر اینکه آن مصوبه به صورت پیشینی و دقیق در پژوهشکده بررسی شده باشد؛ جلسات متعددی باحضور کارشناسان و صاحب‌نظران مختلف درباره برگزار و جمع‌بندی نهایی به اعضای شورای نگهبان ارائه می‌شود.
کد خبر: ۱۱۸۳۲۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۴
دکتر خرمشاد استاد تمام علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) می‌گوید: فرض کنید پارلمان فرانسه قانونی تصویب کند و اجازه دهد تا احزاب سیاسی مذهبی تاسیس شوند. آن مصوبه از سوی شورای عالی قانون اساسی رد خواهد شد؛ چراکه با قانون اساسی مغایر است. شورای عالی قانون اساسی فرانسه پاسدار لا‌ئیسیته است.
کد خبر: ۱۱۸۲۹۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۱
حسین مظفر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: اصل برائت یک اصل اساسی در اسلام است اما مربوط به حقوق شهروندی می‌باشد. آن کسی که می‌خواهد مسئول و نماینده شود باید از حداقل شرایطی برخوردار باشد. مسئولیت‌ها باید به افراد امین سپرده شود و درباره اینکه یک فرد امین است یا خیر باید در مورد وی احراز صلاحیت صورت بگیرد.
کد خبر: ۱۱۸۲۷۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۰
آیت‌الله کعبی نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری گفت که در مدل شورای قانون اساسی و دادگاه قانون اساسی ممکن است در تصویب قوانین عادی نقض قانون اساسی صورت بگیرد اما در مدل شورای نگهبان از نقض قانون اساسی و همچنین شرع جلوگیری می‌شود.
کد خبر: ۱۱۸۲۶۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۹
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان در نشستی با حضور مسئولان ستادی و دفاتر نظارت و بازرسی استان‌ها بر ضرورت آمادگی دفاتر استانی برای برگزاری انتخابات ۱۴۰۲ تاکید کرد.
کد خبر: ۱۱۸۲۵۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۸
سخنگوی شورای نگهبان تاکید کرد: شورای نگهبان در جایگاهی قرار دارد که باید استقلال و بی‌طرفی‌اش حفظ شود. از رفتارها و برخوردهایی که شورای نگهبان را در معرض اتهام قرار می‌دهد باید به طور جد دوری کرد.
کد خبر: ۱۱۸۱۷۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۳
دکتر ره‌پیک در همایش «قانون انتخابات، برنامه‌ریزی و راهبردها»:
وی با بیان اینکه انتخابات، یک فرصت برای پیشرفت کشور است، عنوان کرد: اینکه رهبر معظم انقلاب امسال زودتر از دیگر سال‌ها به موضوع انتخابات پرداختند، در این باره سخن گفتند و راهبردهایی را در چهار حوزه مطرح فرمودند، بدین معناست که انتخابات باید به فضای عمومی کشور کمک کند و از این فضا نیز کمک بگیرد. البته برخی تلاش دارند، انتخابات را که یک فرصت برای کشور است به تهدیدی علیه کشور تبدیل کنند.
کد خبر: ۱۱۸۱۷۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۳
دبیر شورای نگهبان گفت: مسئولان دفاتر نظارت و بازرسی استان‌ها باید وظایف‌شان را به درستی و با دقت انجام بدهند و در این رابطه مراقبت لازم داشته باشند تا حقی از مردم و داوطلبان ضایع نشود.
کد خبر: ۱۱۸۱۶۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۲
