بازار سرمایه ظرفیت این حجم از نقدینگی را دارد؟

شاید بتوان گفت: در سال¬های اخیر در بین تمامی بخش¬های اقتصادی کمترین توجه به بخش تولید شده است، نه اینکه دولت¬ها نخواهند به این بخش توجه کنند، بلکه ابزار و شاید علم مدیریت آن را نداشته¬اند. از همین منظر مشاهده می¬شود که بیشترین ضربه به اقتصاد نیز از همین کانال بوده است. در برخی از سال¬ها به دلیل توفیقاتی که در زمینه برجام انجام شده است، ملاحظه می¬شود که وضعیت نسبتاً بهتر، ولی در برخی از سال¬ها به دلیل همین وابستگی به دنیای خارج وضعیت به حدی بغرنج می¬شود که چرخ اکثر بخش¬های تولیدی از کار می¬افتد. مهمترین دلیل برای رشد اقتصادی، تزریق منابع مالی در زمان برجام از دنیای خارج است، غافل از اینکه منابع متعددی در داخل وجود دارد که در صورت مدیریت صحیح آن می¬توان به درستی اقتصاد و به تبع آن تولید را در مسیر درست هدایت کرد. از این منظر، اهمیت دادن به تأمین منابع مالی برای بخش¬های تولیدی یکی از نکات اصلی اقتصاد است که مغفول مانده است.

تأمین منابع مالی به ویژه منابع مالی بلندمدت از جمله موضوعاتی است که در بسـیاری از کشور‌های در حال توسعه و توسعه یافته مورد توجه قـرار گرفتـه و به یکـی از مباحـث چالش برانگیز و جذاب بازار‌های مالی بدل شده است. به طور سنتی سیستم بـانکی ایران بخش اصلی تأمین منابع مالی بلندمدت را بر دوش دارد. توجه به ریسک فعالیت¬های سنتی سیستم بانکداری و به وجود آمدن بحران¬های مختلف، تأمین مالی را از مسیر سیستم بانکی کاهش داده است و توجه سیاستگذاران و فعالان اقتصادی را به سوی ظرفیت¬های بالقوه بازار سرمایه و نهاد‌ها و موسسات بزرگ سرمایه¬گذاری برای تأمین منـابع مـالی پـروژه¬هـای سرمایه¬گذاری جلب کرده است.

در جهان امروزی قدرت اقتصادی، موتور محرک و زمینه‌ساز رشد و توسعه کشورهاست. اهمیت شاخص‌های اقتصادی به اندازه‌ای است که در بسیاری موارد مسائل سیاسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دست¬یابی به رشد بلندمدت و مداوم اقتصادی نیازمند تجهیز و تخصیص بهینه منابع در سطح ملی می¬باشد و این مهم بدون کمک بازار‌های مالی کارآمد به آسانی امکان¬پذیر نیست. در همین زمینه بنگاه¬های اقتصادی به منظور انجام فعالیت¬های خود منابع مختلفی را نیاز دارند تا به کمک آن¬ها بتوانند محصولات و خدمات دارای قابلیت رقابت در بازار‌های داخلی و خارجی را تولید و به بازار عرضه نمایند. بنگاه¬ها برای آنکه بتوانند توانمندی¬ها و قابلیت-های لازم برای به دست آوردن و بهره¬برداری از منابع را داشته باشند، بایستی منابع مالی با هزینه توجیه¬پذیر را در اختیار داشته و به کمک آن¬ها اقدام به تجهیز و کسب منابع مورد نیاز خود نمایند؛ لذا وجود منابع مالی کافی، لازمه رشد و توسعه فعالیت¬های اقتصادی در کشور می¬باشد. به عبارتی بدون تجهیز منابع مالی کافی برای بنگاه¬های اقتصادی نمی¬توان انتظار افزایش تولید ملی را داشت. هر چه بازار‌های مالی (بازار‌های پول وسرمایه) توسعه یافته¬تر و کاراتر باشند، بنگاه¬های اقتصادی نیز از فرصت¬های بیشتری برای تأمین مالی طرح-های خود بهره¬مند شده و به این ترتیب فرایند رشد اقتصادی نیز تسهیل خواهد شد.

در اقتصاد ایران علی¬رغم رشد بالای نقدینگی، تولید افزایشی متناسب با آن را نداشته است. در چنین شرایطی بررسی چالش¬ها و مشکلات بازار‌های پول و سرمایه برای بهره¬مندی از تأمین مالی کارا و هدایت منابع در راستای حمایت از تولید داخلی و توسعه سرمایه¬گذاری امری ضروری به نظر می¬رسد. مهمترین ویژگی بازار مالی ایران ناکافی بودن ابزار‌ها و نهاد‌های مالی قوی و بانک محور بودن آن به دلیل عدم حضور یک بازار سرمایه کارآمد می¬باشد که این امر منجر به دخالت¬های همه جانبه دولت در فعالیت¬های اقتصادی و مالی گردیده است.

در سال‌های اخیر و پس از ابلاغ سیاست¬های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی اقداماتی در جهت بهبود نظام تأمین مالی کشور به صورت اعم و تسهیل تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی به طور اخص صورت گرفته است، ولی اقدامات فوق کافی به نظر نمی¬رسد. مشاهده می¬شود که در ماه¬های اخیر توجه زیادی به بازار سرمایه از طرف دولت انجام شده است به طوری که قرار است بخش زیادی از شرکت¬های دولتی و همچنین سهام عدالت از کانال بازار سرمایه در اختیار عموم مردم قرار بگیرد. سوالی که اینجا به ذهن می¬رسد این است که چرا اقدامات فوق تدریجی و در قالب یک برنامه بلندمدت انجام نشده است؟ آیا بازار سرمایه ایران ظرفیت پذیرش این حجم از نقدینگی را دارد؟

اگر دولت به منظور رفع مشکلات خود از جمله کسری بودجه در سال ۹۹ دست به این کار زده است ممکن است عواقب سنگینی در انتظارش باشد. با توجه به اینکه در حال حاضر اکثر مردم تشویق به حضور در بازار سرمایه بدون داشتن علم و دانش کافی شده¬اند ممکن است با از دست دادن سرمایه¬شان شاهد آشوب¬های اجتماعی باشیم. ولی اگر موضوع فوق در برنامه دولت قرار داشته است بهتر بود که به صورت تدریجی و با آموزش¬های لازم این کار را انجام دهد. در همین زمینه فرهنگ¬سازی و برگزاری کلاس¬های آموزشی می¬تواند بسیار مفید و آموزنده باشد.