چرا برهه کنونی واقعا حساس است؟ /مهمترین خواسته ما از برجام چه بود؟ /تردید انتخاباتی دموکرات‌ها برای آغاز استیضاح ترامپ

تحریم‌ها ترک برداشت، برآورد‌های اشتباه ترامپ، تکرار تجربه نافرجام دربازار خودرو، بازندگان برگزیت و خداحافظی دیرهنگام خانم می، دوپینگ ۱۰ میلیاردی برای نمایندگان؟، دولت جوان و حزب اللهی، انتصاب علی ربیعی به سخنگویی دولت، تکذیب استعفای زنگنه، بهره مندی ثروتمندان ۲۲ برابر فقرا از یارانه سوخت، پاسخ ظریف به تروریست خواندن ایران توسط آمریکا و سایه انتخابات ریاست جمهوری بر انتخابات هیأت رئیسه مجلس، از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز شنبه چهارم خرداد ماه در حالی چاپ و منتشر شدند که استعفای ترزا می‌ از نخست وزیری انگلستان، انتصاب علی ربیعی وزیر سابق کار به سخنگویی دولت، پاسخ ظریف به ترویست خواندن ایران توسط ترامپ و ترک برداشتن تحریم‌ها و فروش مخفی نفت، از محور‌هایی است که با عناوین مختلف در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده اند.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛

چرا برهه کنونی، واقعا حساس است؟
کوروش احمدی طی یادداشتی با عنوان این برهه واقعا حساس در شماره امروز روزنامه اعتماد نوشت: اقدامات تحریک‌آمیز و غیر‌مسوولانه امریکا ازجمله اعزام یک ناو هواپیمابر به منطقه و متعاقبا اعلام اعزام بمب‌افکن‌های استراتژیک و موشک‌های پاتریوت به معنی ایجاد بعدی جدید در استراتژی «فشار حداکثری» دولت ترامپ بود. در مقابل، ایران نیز که طی یک سال گذشته با این سوال مواجه بود که آیا نباید اقدامی عملی در برابر تحریکات امریکا انجام دهد، نهایتا تعلیق تدریجی پایبندی به اجرای تعهدات خود ذیل برجام را اعلام کرد. تعلیق تعهدات اگر با از‌سرگیری غنی‌سازی دنبال شود، می‌تواند دولت ترامپ را تحت فشار قرار دهد. هدف امریکا در مذاکرات برجام این بود که برجام به نحوی تنظیم شود که «زمان گریز هسته‌ای» ایران هیچگاه از یک سال کمتر نباشد. غنی‌سازی در ایران که مساوی با کاهش این زمان خواهد بود، ترامپ را با یک مشکل سیاسی بزرگ در داخل امریکا مواجه خواهد کرد و نشان خواهد داد که سیاست ترامپ نتیجه‌ای معکوس در پی داشته است. اینکه امریکا چگونه می‌تواند مانع ادامه غنی‌سازی در ایران شود، سؤال بزرگی است.

همزمان، برخی محافل غیررسمی و رسمی غربی و عربی کوشیده‌اند تا برخی اتفاقات مانند حمله به ۴ نفتکش در فجیره، یک حمله با کاتیوشا به نزدیکی سفارت امریکا در بغداد و حمله حوثی‌ها به یک خط لوله سعودی را مستقیم یا غیرمستقیم به ایران نسبت دهند. ادعای پمپئو مبنی بر اینکه «کاملا محتمل است» که حمله در فجیره کار ایران باشد تاکنون صریح‌ترین ادعا توسط یک مقام رسمی در این مورد بوده است. این اظهارات غیرمسئولانه در حالی است که پمپئو خود گفت که تحقیقات در این مورد جریان دارد و هنوز تکمیل نشده است. صرف‌نظر از این اتهامات بی‌اساس، اما صرف اعلام توقف تدریجی پایبندی به برجام، حاکی از آن است که ایران به این نتیجه رسیده که از حمایت‌های سیاسی اروپا، روسیه و چین نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد و تصمیم به انجام اقداماتی در پاسخ به ««فشار حداکثری» امریکا با این امید گرفته شده که این اقدامات، ترامپ را که مایل به اجتناب از درگیر شدن در جنگی جدید در منطقه است، وادار به عقب‌نشینی و توقف فشار‌ها کند. تیم ترامپ همزمان مدعی است که «بازدارندگی» را به عنوان مکمل استراتژی فشار حداکثری وارد معادله کرده است. آن‌ها طی یکی دو هفته گذشته کرارا گفته‌اند که هدفشان از اعزام نیرو و تجهیزات به منطقه، ترسیم خط قرمزی برای ایران و فرصت دادن به تحریم‌هاست. آن‌ها تصور می‌کنند که از این طریق امکان تحقق یک «معامله جدید و بهتر» وجود خواهد داشت.

اگرچه ایران نمی‌توانست دست روی دست بگذارد و شاهد اثر کردن تحریم‌ها باشد، اما چون ضمن امید داشتن به کسب بهترین نتایج باید آماده بدترین اتفاقات نیز باشیم، توجه به چند نکته ضروری است؛
۱- به دلیل موانع قانونی، ترامپ ابتدا به ساکن نمی‌تواند دست به تجاوزی علیه ایران بزند. اما اگر او بتواند با صحنه‌سازی مدعی شود که ایران دست به اقدام علیه «منافع امریکا در منطقه» زده در آن صورت در مقام «دفاع» نیازی به مجوز کنگره نخواهد داشت. تاکنون مقامات با نام و بی‌نام امریکا در مورد اقدام «علیه منافع امریکا در منطقه» هشدار داده‌اند، اما مشخص نکرده‌اند که اقدام علیه متحدان امریکا را نیز اقدام علیه خود تلقی خواهند کرد یا خیر.

۲- امریکا و عربستان تلاش‌های زیادی برای پرونده‌سازی علیه ما در شورای امنیت دارند. اظهارات هفته پیش پوتین در مورد «نداشتن تیم آتش‌نشانی» و عملکرد مسکو در ۱۵ سال گذشته در شورای امنیت حداقل موجب ابهام در سیاست مسکو شده است. از طرفی عربستان، امارات و نروژ در ۱۵ مه طی نامه‌ای به رییس شورای امنیت از یک «حادثه جدی در فجیره مرتبط با صلح و امنیت بین‌المللی» و اعلام نتیجه تحقیقات در این مورد به شورا در آینده سخن گفتند. امریکا و انگلیس در دهه ۱۹۹۰ از ظرفیت‌های شورای امنیت علیه عراق سوءاستفاده حداکثری کردند و این کشور را طی حدود ۲۰ سال به پرداخت خسارت ناشی از جنگ کویت واداشتند.

۳- دشواری دیگر وضعیت لبه پرتگاه کنونی ناشی از امکان اشتباه محاسبه است. برای اجتناب از این گونه اشتباهات، اوباما آماده ایجاد کانال ارتباطی غیرعلنی بود. اما روشن نیست که ترامپ برای این منظور آمادگی دارد یا خیر. ناهماهنگی و تشتت در تیم امنیتی ترامپ می‌تواند بیش از پیش کار را مشکل کند. در چنین شرایطی میانجی‌گر‌ها هم مشکل می‌توانند کار کنند.

۴- تجربه دیگر کشور‌ها نشان داده که در چنین شرایطی تقویت انسجام ملی و بسیج عمومی برای تسهیل مقاومت باید در دستور کار باشد.

مهمترین خواسته ما از برجام چه بود؟
روزنامه ایران در ستون درنگ امروز خود در مطلبی با عنوان رفع تحریم تحت‌الشعاع تاکتیک‌های حاشیه‌ای قرار نگیرد، نوشت: عرصه سیاست را بی جهت شبیه صفحه شطرنج ندانسته‌اند. طرفین همزمان که بازی خود را انجام می‌دهند حرکات رقیب را نیز مد نظر دارند و ماهیت بازی شطرنج یا سیاست اقتضا دارد که با بازی‌خوانی حریف در مقابل هر حرکتی اهداف پس ذهن او در مسیر رسیدن به هدف رصد شود و تاکتیک یا حرکت خنثی کننده آن انجام شود. در شرایط خطیری که ترامپ و تیم تندروی اطراف وی در کنار جنگ اقتصادی می‌رفت تا با برخی اقدامات همچون اعزام ناو آبراهام لینکلن به منطقه و تهدید‌های توئیتری اذهان را به سوی جنگ نظامی سوق دهد تا از این طریق هم سیستم سیاسی ایران را آشفته سازد، سفر محمدجواد ظریف به نیویورک و دیپلماسی رسانه‌ای او در حکم آب سردی بود بر سر تاکتیک تندرو‌های کاخ سفید. ظریف با استفاده کلیدواژه «تیم ب» توانست موضوع شکاف در هیأت حاکمه امریکا را به رخ بکشد و البته جا بیندازد. در این میان به نظر می‌رسد جنگ رسانه‌ای طرف‌های درگیر در ماجرای برجام و اعمال فشار به ایران همچنان در حال انجام است. ممکن است هر روز یک اظهارنظر یا اقدامی بخواهد یا بتواند صحنه بازی را به سمت دیگری سوق دهد. باید توجه داشت که موضوع مهم برای ایران نه جنگ و تمرکز بر بحث‌هایی همچون میانجیگری کدام کشور آسیاسی یا اروپایی بلکه کاستن از فشار‌های اقتصادی است.

از قضا اقدام اخیر ایران مبنی بر کاستن از بخشی از تعهدات برجامی خود که مخاطب آن طرف‌های باقیمانده در برجام و مشخصاً اروپایی‌ها هستند، در همین راستا تعریف می‌شود. یعنی انتظار ایران تعهد طرف‌های برجام برای جبران مافات فشار‌های اقتصاد و تحریم‌های امریکاست که به طور مشخص تسهیل شرایط برای فروش نفت و مبادلات بانکی در رأس آن‌ها قرار دارد؛ بنابراین باید مراقب بود که هر تاکتیک یا توطئه‌ای این خواسته بحق ایران را به حاشیه نبرد و سایه خود را روی این انتظار نیفکند. بعید نیست که در بازی تاکتیک‌ها و ذیل جنگ رسانه‌ای یا عملیات روانی برجسته‌سازی درباره جنگ یا مباحث حاشیه‌ای مرتبط با میانجیگری و اینکه چه کسی با ترامپ تماس بگیرد، اصل ماجرا که انتظارات ایران از طرف‌های برجام برای کمک به اقتصاد ایران است را تحت‌الشعاع قرار دهد.

میدان بازی ایران در برجام یک قرارداد مشخص و آشکار است که با خارج شدن امریکا و اعمال تحریم‌های این کشور علیه ما، حالا در هاله‌ای از ابهام فرو رفته و تلاش‌های طرف‌های باقیمانده باید معطوف به جبران این فشار‌ها و انجام تعهدات خود باشد. تعلل در اجرایی کردن این انتظارات به بهانه‌های مختلف حاشیه‌ای و درگیر شدن در ماجرا‌های خودساخته یا دیگر ساخته نباید اصل کار را به فراموشی بسپارد. ما رسانه‌ای‌ها هم به نظر باید نسبت به این مهم اهتمام داشته و همواره آن را یادآور شویم که منافع اقتصادی مهم‌ترین خواسته ما از برجام بوده، هست و خواهد بود.

تردید انتخاباتی دموکرات‌ها برای آغاز استیضاح ترامپ
روزنامه جوان در یادداشتی که در شماره امروز خود منتشر کرده در مطلبی با عنوان تردید انتخاباتی دموکرات‌ها برای آغاز استیضاح ترامپ نوشت: بحث‌ها بر سر استیضاح دونالد ترامپ بالا گرفته و مشخص است که شمار بیشتری از نمایندگان کنگره امریکا از استیضاح او حمایت می‌کنند، ولی همچنان شرایط دوقطبی است. یک هفته بعد از اینکه جاستین امش به عنوان اولین هم‌حزبی ترامپ گفت که رئیس‌جمهور امریکا اقدامات و رفتار‌های قابل استیضاح مرتکب شده، حالا شمار بیشتری از دموکرات‌ها از استیضاح او حمایت می‌کنند. «جان یارموت» رئیس کمیسیون بودجه مجلس نمایندگان امریکا روز پنج شنبه در گفتگو با سی‌ان‌ان گفت: «معتقدم چیزی که ما داریم این است که شرایطی وجود دارد که اکثریتی در حال افزایش است که معتقدند استیضاح در حال تبدیل به روندی غیرقابل اجتناب است. وی تأکید کرده که این نمایندگان معتقدند ما باید تحقیقاتی را که در حال انجام است، پیگیری کنیم تا اطمینان حاصل شود که اقدامات به خصوص دولت و رئیس‌جمهور که باید مورد محاسبه قرار بگیرد، کشف شود.

سندرز گفته که من فکر می‌کنم اگر او همچنان از درک قانون اساسی امریکا، تفکیک قوا و این حقیقت غافل باشد که کنگره حق دارد احضاریه صادر کند و این وظیفه دولت است که در جلسات شهادت به درخواست کنگره شرکت کند، شاید بهترین زمان برای استیضاح او باشد. همچنین باربارا لی، نماینده دموکرات، خواستار لغو قانونی شد که به رؤسای جمهور این کشور اجازه می‌دهد عملیات نظامی در مناطق مختلف جهان را توجیه کنند. با این حال، به نظر می‌رسد دموکرات‌ها هنوز هم برای شروع استیضاح ترامپ اجماع ندارند. نانسی پلوسی، رئیس دموکرات مجلس نمایندگان امریکا هرچند روز چهار شنبه دونالد ترامپ را به ارتکاب رفتار‌ها و اقداماتی متهم کرد که می‌تواند به علت بی‌توجهی به قوانین کنگره، وی را در مسیر استیضاح قرار دهد، ولی یک روز بعد پا پس کشید و گفت: استیضاح دونالد ترامپ، در حال حاضر اقدامی «ناپخته» و «بسیار تفرقه انداز» است. ظاهراً چیزی که باعث شده دموکرات‌ها به طور جدی از استیضاح ترامپ حمایت نکنند، این واقعیت است که شکست احتمالی این اقدام در بحبوحه آغاز رقابت‌های انتخاباتی ممکن است به نفع ترامپ تمام شده و دست او برای حمله به مخالفان را باز کند. ترامپ که طی روز‌های اخیر تنش لفظی‌اش با دموکرات‌ها تشدید شده، نانسی پلوسی را مورد حمله لفظی قرار داده و با انتشار ویدئویی او را مورد تمسخر قرار داده است. ترامپ در توئیتر نوشت: «من به شما می‌گویم که مدتی است نانسی پلوسی را زیر نظر گرفته‌ام و او همان شخصیت قبل نیست و آن را از دست داده است.» ترامپ همچنین در توئیتی جداگانه نوشت: «دموکرات‌ها کاری در کنگره انجام نمی‌دهند. همه تلاش آن‌ها برای راه انداختن مجدد گزارش مولر است چرا که مطابق میل آن‌ها پیش نرفت.» رئیس‌جمهور امریکا گفته است: «ممکن نیست آن‌ها بتوانند به طور همزمان هم تحقیق کنند و هم در روند قانونگذاری مشارکت کنند. فکر آن‌ها حول طرح‌های زیرساختی، کاهش بهای دارو، خدمات درمانی مورد نیاز و شرایط کهنه سربازان عزیزمان نیست. همه آنچه آن‌ها در شش کمیته انجام می‌دهند وقت تلف کردن است. آن‌ها هر روز در تلاش برای یافتن چیزی هستند که برای من بد تمام شود.»