باتلاق انفعال و دانشجویان قربانی/شفافیت بیشتر یعنی رانت کمتر/نمایندگان معترض به روحانی در مجلس چه می‌خواستند؟ /وضعیت مدارس در بودجه ۹۸ چگونه خواهد بود؟

«اتوبوس مرگ» ترمز برید، سقوط سنگین بازار‌های جهانی، وقایع دی ماه ۹۶؛ اعتراض اقتصادی یا انتقام سیاسی؟، جیبِ بزرگ و خالی صداوسیما، سونامی در تجارت ایران، جراحت ارز ۴۲۰۰ تومانی بر چهره بودجه ۱۳۹۸، تنهایی ترامپ در پایان راند اول، نکات مهم بودجه ۹۸ از یارانه تا معافیت مالیاتی حقوق، اتفاق کم سابقه در پارلمان، نام دولت در لیست گرانفروشان، نقش خطبه هاشمی در انتخابات ۷۶ و توپخانه ترامپ علیه بانک مرکزی، از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز چهارشنبه پنجم دی ماه در حالی چاپ و منتشر شد که خبر تلخ مرگ دانشجویان دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران در سانحه واژگونی اتوبوس با تیتر‌ها و عناوین مختلف در صدر خبر‌های بیشتر روزنامه‌ها قرار گرفته است. تقدیم لایحه بودجه ۹۸ به مجلس توسط رئیس جمهور روحانی و سخنان او در پارلمان همراه با حواشی روز گذشته بهارستان در کنار نوشتار‌هایی درباره درگذشت آیت الله هاشمی شاهرودی از دیگر محور‌های برجسته شده در صفحات نخست روزنامه‌های امروز شده است.

روزنامه ایران با برگزیدن تیتر روحانی: ملت باید بداند نوشت: رئیس جمهوری لایحه بودجه ۹۸ را با سه هدف معیشت مردم، تحرک تولید و رونق اشتغال به مجلس تقدیم کرد. این روزنامه چند یادداشت نیز در این رابطه با عناوین مثلث معاش، شفافیت و اشتغال در بودجه، شفافیت بیشتر یعنی رانت کمتر و وقایع دی ماه ۹۶؛ اعتراض اقتصادی یا انتقام سیاسی؟ منتشر کرده است.

روزنامه شرق عنوان نقش خطبه هاشمی در انتخابات ۷۶ را از روایت محمد هاشمی رفسنجانی از نقل قول‌های اصولگرایان درباره آیت الله تیتر یک امروز خود کرده و با چاپ تصویری از روحانی در مجلس از اجازه به دولت برای فروش دارایی ها بدون تشریفات در بودجه ۹۸ نوشت.

روزنامه ابتکار «ظهر تلخ دانشگاه» را در کنار تصاویر دلخراش حادثه روز گذشته دانشگاه علوم تحقیقات تهران در مرکز صفحه نخست خود قرار داد و در گزارشی دیگر با عنوان کریسمس «سیاه بورس» در آمریکا تنش‌های کاخ سفید با کنگره بر سر بودجه دیوار مرزی و افت محسوس بازار سهام آمریکا را بررسی کرده است. سرمقاله امروز این روزنامه نیز با تیتر باتلاق انفعال و دانشجویان قربانی به قلم ژوبین صفاری نوشته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛
‏
باتلاق انفعال و دانشجویان قربانی
ژوبین صفاری در سرمقاله امروز روزنامه ابتکار با عنوان باتلاق انفعال و دانشجویان قربانی نوشت: حادثه واژگونی اتوبوس حامل دانشجویان در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد که منجر به فوت ۹ نفر از دانشجویان شد، در حالی رخ داد که بار‌ها از این دست حادثه‌ها در اخبار شنیده شده است. آمار تلفات جاده‌ای که از آمار شهدای ۸ ساله جنگ تحمیلی بیشتر بوده است، نه تنها تلنگری به اصلاح وضع موجود نزده است که تصمیم‌گیران همچنان در باتلاق مسخ شده انفعال، نظاره‌گر چنین حوادث تلخی هستند. با این همه می‌توان این حادثه را از چند جنبه بررسی کرد و در وهله نخست پرسیده شود که نهادی مانند دانشگاه آزاد اسلامی با درآمد سرشاری که دارد چرا همچنان از ناوگان فرسوده، برای حمل و نقل دانشجویانی استفاده می‌کند که سرمایه‌های این کشور محسوب می‌شوند. آنچنان که این سوال را باید از مجموعه تصمیم‌گیران چند دهه اخیر در‌خصوص وضعیت نابسامان خودروسازی در کشور پرسید و ایمنی پایین جاده‌ها که در پیچ و خم آب رفتن بودجه‌های عمرانی کشور همیشه به فراموشی سپرده می‌شود. نکته تاسف‌بار دیگر که باید در‌خصوص این حادثه یادآور شد، وقوع آن در دانشگاهی است که از اتفاق پسوند علوم تحقیقات را یدک می‌کشد و انگار برای حل ابتدایی‌ترین معضلات این دانشگاه در یک اشل کوچک هیچ کدام از علوم تحقیقاتی تدریس شده، کاربردی نشده است.

دانشگاهی که قرار است از علم آن در یک اشل وسیع‌تر یعنی کشورمان بهره‌برداری شود حالا در توسعه خود نیز نا‌توان مانده است. شاید بهتر باشد تا این گزاره را به آماری ربط دهیم که بنا به گفته معاون پژوهشی وزارت علوم تنها ۵ تا ۱۰ درصد از پایان‌نامه‌های دانشگاه‌های کشور کاربردی است و مابقی در مقام نظر باقی مانده است که احتمالاً همان درصد ناچیز هم مورد استفاده برای حل مشکلات کاربردی نمی‌شود.

این ماجرا زمانی تلخ‌تر می‌شود که شنیده شده است، پروژه تله‌کابین این واحد دانشگاهی که می‌توانست جایگزینی برای اتوبوس‌های آن باشد، در سال ۹۵ و پس از تغییر مدیریت دانشگاه آزاد، به دلایل نامشخصی متوقف شده است. پروژه‌ای که مسیر ۸ کیلومتری را به ۱۸۰۰ متر کاهش داده و آنطور که رسانه‌ها مطرح کرده‌اند حدود ۸۰ درصد آن تکمیل شده بود و به یکباره از ادامه آن سر باز زده شد. هر چند باید مسئولان در قبال این وقایع، به ابهامات ماجرا به طور شفاف پاسخ دهند، اما این حادثه به طور کلی از چهار جنبه اساسیِ نا ایمن بودن راه‌ها، خودرو‌های فرسوده، غیر‌کاربردی بودن علوم دانشگاهی در توسعه کشور و سوء‌مدیریت باید آسیب‌شناسی شود. فارغ از اینکه نباید حوادث تلخ اینچنینی به مسلخ منازعات سیاسی برده شود، باید پرسیده شود که چرا هنوز بعد از گذشت چند دهه از وجود مشکلات تکراری، همچنان باید منتظر شنیدن اخبار تلخ درخصوص تلفات جاده‌ای باشیم. مردم بار‌ها و به انحا مختلف پرسیده‌اند که چرا صنعت خودروسازی کشور نتوانسته به استاندارد‌های جهانی و زیست محیطی نزدیک شود و یا چرا جاده‌های درون و برون شهری ایمنی لازم برای کاهش حوادث این چنینی را ندارند؟ به نظر می‌رسد همه این سوالات تنها یک پاسخ روشن دارد و آن سوء‌مدیریت و ساختار معیوبی است که انگار عزمی برای اصلاح آن دیده نمی‌شود. بدون تردید اندوه خانواده‌های این ۸ جوان برای همه ۸۰ میلیون ایرانی‌ای است که همواره ترس وقوع چنین اتفاقاتی را در کمین خود و خانواده‌های‌شان احساس می‌کنند. حوادثی که مانند گذشته لابه‌لای اخبار جدید فراموش خواهد شد و تنها رد یک اندوه کشدار از آن به جا خواهد ماند.

شفافیت بیشتر یعنی رانت کمتر
علی قربانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس طی یادداشتی که در شماره امروز روزنامه ایران منتشر شده نوشت: هیچ ساختاری در دنیا نیست که کامل باشد و بتواند به طور مستمر بدون تغییر در ساختارها، اجزا و فرآیندها، کارآمدی مطلوبی را تأمین کند. کارآمدی مطلوب تنها با اصلاحات مداوم و منطبق با شرایط محقق خواهد شد و لازمه چنین اصلاحاتی وجود شفافیت کامل در سیستم است. شفافیت بالاتر یعنی رانت کمتر، اعتماد عمومی بیشتر، امکان پاسخگویی گسترده‌تر و کشف و برخورد با فساد به صورت سریع‌تر و قاطع‌تر. در یک کلام شفافیت اصلی‌ترین زمینه‌ساز بالا بردن هزینه تخلفات و فساد‌ها است.

بدون شک در ساختاری که، چون ساختار اداری و برنامه‌ریزی کشور ما موضوع شفافیت به اندازه چهار دهه مغفول مانده است حرکت کردن به سمت تحقق این مفهوم نیازمند طراحی گام به گام و برداشتن قدم‌هایی است که تکمیل کننده هم باشند. این ویژگی را خوشبختانه خصوصاً در بودجه دو سال اخیر می‌توان دید که قدم‌های بعدی آن در لایحه بودجه سال ۹۸ به چشم می‌خورد. ثابت قدم ماندن دولت در این مسیر و البته تأکید بر اجرای درست و غیرشعاری آن می‌تواند در پایان دولت دوازدهم وضعیت ما را به لحاظ شاخص شفافیت بهبود جدی ببخشد که البته در این راه بی شک همکاری و همراهی دیگر بخش‌های حاکمیت نیز ضروری به نظر می‌رسد.

در کنار این شاخص هم مسائلی، چون تخصیص اعتبار بر مبنای عملکرد می‌تواند یک مشخصه مثبت دیگر باشد. این مشخصه هم می‌تواند در گام‌های مختلف و مستمر، موقعیت تخصیص بودجه بر اثر فشار‌ها و لابی‌ها یا اعمال قدرت‌های خاص را تضعیف کرده و به توزیع منصفانه‌تر اعتبارات کمک کند. البته باید توجه کرد لازمه رسیدن به شفافیت و همین طور عبور از وضعیت تخصیص بودجه زیر فشار‌های مختلف، استمرار تأکید لوایح بودجه و همین طور قوانین دیگر بر چنین مواردی است. چرا که این موارد، موضوعاتی نیستند که بتوان آن‌ها را در یک مرحله محقق نمود.
اما این بودجه نیز دارای معایبی است که بخشی از آن‌ها را می‌توان بازماندگان فرآیند‌ها و شیوه‌های برنامه ریزی دهه‌های قبل در کشور دانست.

مهمترین آن‌ها این است که بودجه سالانه ما منطبق با شرایط دارای استراتژی خاصی نیست. به طور مثال در شرایط تحریم، افزایش قیمت دلار و موقعیت بازار نفت و انرژی دنیا می‌شد توقع داشت که بودجه به سمت استراتژی صادرات محوری حرکت کند. اما ما نه زیرساخت‌ها و ساختار‌های لازم برای تشخیص این موقعیت‌ها و برنامه‌ریزی دقیق بر اساس آن‌ها را داریم و نه اساساً هنوز نسبت به چنین مواردی احساس نیاز می‌کنیم. این است که چنین موارد مبنایی به صورت مستمر در برنامه‌ریزی‌ها و قانون نویسی‌های مهم ما نادیده گرفته می‌شود. از چنین موارد نادیده گرفته شده‌ای می‌توان به عدم اولویت‌بندی در برخی از بخش‌ها، عدم برنامه‌ریزی برای افزایش مقاصد صادراتی تولیدات کشور، ایجاد توازن بین بودجه‌های جاری و عمرانی و مواردی دیگر اشاره کرد.

نمایندگان معترض به روحانی در مجلس چه می‌خواستند؟
خراسان در گزارشی با عنوان جنگ آبی نمایندگان به روحانی رسید! ضمن پرداختن به حواشی روز گذشته مجلس در حین تقدیم بودجه به مجلس نوشت: اختلاف آبی نمایندگان استان خوزستان واصفهان همچنان ادامه دارد و دیروز نیز در جریان تقدیم لایحه بودجه ۹۸ توسط رئیس جمهور این نمایندگان با تجمع مقابل جایگاه هیئت رئیسه اعتراض خود را با صدای بلند اعلام کردند. به نحوی که رئیس جمهور ناچار به قطع سخنان خود شد و نظم مجلس نیز مختل شد. حتی در حین سخنرانی رئیس جمهور، مجید ناصری نژاد رئیس مجمع نمایندگان خوزستان نیز برای طرح موضوع حل بحران آب در جایگاه وی حاضر شد و سخنانی مطرح کرد که روحانی پاسخ داد: برای حل این موضوع در بودجه سال ۹۸ راهکار پیش بینی شده است. رئیس جمهور سپس به مزاح گفت: امروز چه قدر موضوع آب در کشور مهم شده است!

این رفتار نمایندگان معترض باعث شد تا رئیس مجلس به دفعات از آن‌ها بخواهد نظم جلسه را رعایت کنند و به صندلی خود باز گردند. تذکر علی لاریجانی باعث شد تا نمایندگان معترض با وساطت برخی نمایندگان و اعضای هیئت رئیسه مجلس متفرق شوند.
نماینده مردم ایذه و باغ‌ملک و عضو مجمع نمایندگان استان خوزستان در حاشیه ارائه لایحه بودجه سال ۹۸ در مجلس در توضیح درخواست نمایندگان استان خوزستان از رئیس‌جمهور در صحن علنی، گفت: استان خوزستان با مشکل جدی کم آبی روبه رو است، به حدی که در برخی مناطق آب شرب هم وجود ندارد، با این حال متاسفانه بدون در نظر گرفتن مطالعات آمایش سرزمینی، منابع آبی از استانی به استان دیگر انتقال داده می‌شود.
خادمی افزود: رئیس جمهور پس از ترک صحن علنی در جمع نمایندگان خوزستان حاضر و وعده‌هایی را به ما دادند، اما متاسفانه اظهارات دو پهلو مطرح می‌شود لذا امیدی به تحقق آن‌ها نیست.
عضو کمیسیون انرژی در مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: بنا به درخواست آقای روحانی در حاشیه نشست علنی مجلس و پس از ارائه لایحه بودجه سال ۹۸ نمایندگان خوزستان با آقای نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه جلسه‌ای گذاشتند، وی هم وعده رفع مشکل داد.

وضعیت مدارس در بودجه ۹۸ چگونه خواهد بود؟
روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله امروز خود با عنوان ضرورت توجه به مدارس در بودجه نوشت: وزیر آموزش و پرورش در یک اظهارنظر نگران‌کننده اخیراً گفته است امکانات و اعتبار لازم برای جایگزینی بخاری‌های نفتی با نوع گازی و مناسب آن در اختیار نیست و با اعتبار و ظرفیت کنونی، این جایگزینی به ۸ سال زمان احتیاج دارد. وی از خیرین استمداد کرد که در این زمینه به یاری دولت و آموزش و پرورش بشتابند تا این زمان را کوتاهتر کنند.

این مطلب در مقطع کنونی، اشاره‌ای به وضعیت اسفبار مدارسی است که هنوز هم از بخاری‌های نفتی برای مقابله با سرما استفاده می‌کنند و در دو مرحله باعث تلفات و صدماتی در روستای شین آباد و مدرسه‌ای در زاهدان شد. اینکه خیرین به یاری دولت و آموزش و پرورش بشتابند، پیشنهاد خوبی است، ولی به نظر می‌رسد راهکار مناسبتری هم وجود دارد که نیازمند پیگیری و برنامه ریزی فوری، جدی و مسئولانه در این زمینه است. ما برای مواردی به مراتب کم اهمیت‌تر از این‌ها از امکانات و ظرفیت‌های مالی – اعتباری کشور از جمله بانک مرکزی، صندوق ذخیره ارزی و... استفاده کرده‌ایم، ولی در این مورد به استمداد از خیرین اکتفا می‌کنیم. بعلاوه اکنون بسیاری از کارخانجات و کارگاه‌ها در سراسر کشور با حداقل ظرفیت تولید، مشغول به کارند و یا حتی همانند کارخانه ارج و... تعطیلند.

دولت می‌تواند با تخصیص اعتبارات ویژه و فوری، خطوط تولید بخاری‌های گازی و سایر نیاز‌های مرتبط را فعال کند و ضمن ایجاد اشتغال تمام وقت برای این قبیل کارخانجات، همه محصولات آن‌ها را پیش خرید کند تا در اولین فرصت ممکن و در یک تقویم حساب شده و منطقی بتواند تمامی مدارس دولتی را مطابق یک روند معقول و اطمینان بخش به بخاری‌های گازی و دیواری مجهز کند.

خیرین هم در همین زمینه می‌توانند با کمک‌های انسان دوستانه به یاری دولت بشتابند و بر سرعت تولید بیفزایند و رفع موانع کار در هر مرحله‌ای را میسر سازند. ناگفته پیداست که این اقدام نیازمند نظارت و برنامه ریزی است تا با مدیریت صحیح و کارآمد به نتایج مطلوب و مورد انتظار خود برسد. این بهترین فرصت برای رفع مشکلی است که می‌توانست و هنوز هم می‌تواند از وقوع حوادث تلخ و تاسف بار مشابه شین آباد و زاهدان جلوگیری کند تا فرزندان ما در محیط ایمن به درس خواندن بپردازند و شیرین‌ترین لحظات زندگی خود را در مدرسه و محیط‌های آموزشی تجربه کنند.

از این‌ها اساسی تر، توجه نمایندگان مجلس به مشکلات آموزش و پرورش در زمینه مدارس (اعم از اصل وجود مدارس و نوسازی و تجهیزات آنها) و پیش‌بینی بودجه کافی برای حل این مشکلات در لایحه بودجه کل کشور است. این، انتظاری کاملاً بجاست که نمایندگان مجلس می‌توانند آن را عملی کنند.