بهرام بیضایی به ایران بازنخواهد گشت؟
پس از گفته‌های اخیر ایوبی که منتظر بازگشت بیضایی برای ساخت فیلم جدیدش است و در این زمینه به او چراغ سبز نشان داد، اتفاقی افتاد که باعث شد بیضایی گمان کند هنوز فضا برای بازگشت او تغییر نکرده و عدم وقوع یک اتفاق دیگر، این ذهنیت را برای او تقویت کرد و با این اوصاف، بعید است بدون اعتمادسازی، شاهد بازگشت این کارگردان سینمای ایران به کشورمان باشیم.
در
هنگامه‌ای که دومین سالن گروه هنر و تجربه با نمایش فیلم‌های «سفر» و
«عمو سیبیلو»، ساخته‌های بهرام بیضایی معرفی و افتتاح شد، اخبار دریافتی
حکایت از آن دارد که بیضایی رغبتی برای بازگشت به ایران ندارد و احتمال
بازگشت این فیلمساز به ایران که پیش از این بسیار جدی شده بود، بسیار کاهش
یافته و بعید است وی در پی «مقصد» راهی وطن شود و دوباره در ایران روی صندلی کارگردانی بنشیند.به گزارش «تابناک»، دومین سالن سینما از مجموعه گروه «هنر و تجربه» که با اکران فیلم‌های مخاطب خاص می‌پردازد، به تازگی با نمایش دو فیلم «عمو سیبیلو» و «سفر» از ساخته‌های بهرام بیضایی با حضور جمعی از اهالی سینما در مجمع سینمایی کوروش آغاز به کار کرد تا همزمان با این اتفاق و گفته‌هایی که از سوی سینماگران درباره بیضایی در این اکران گفته شد، این پرسش مطرح شود که آیا بیضایی به ایران باز‌می‌گردد؟
بازگشت بیضایی، سینایی، تقوایی، بنی‌اعتماد و فرمان‌آرا و... به ریل فیلمسازی از آغاز حضور حجت‌الله ایوبی در سازمان سینمایی به عنوان یکی از برنامه‌هایش مطرح شد و او در گفت‌وگویی با این فیلم‌سازان، آن‌ها را تشویق کرد تا فیلم‌های تازه‌ای بسازند و در این میان چهره‌هایی چون فرمان‌آرا و سینایی با ملاحظاتی به راه فیلمسازی بازگشتند و برخی دیگر نیز در این زمینه سکوت کردند و ترجیح دادند با سرعت کمتر و اطمینان از تغییر فضا، به این عرصه بازگردند.
ناصر تقوایی از فیلم‌سازانی بود که رسماً اعلام کرد تا هنگامی که ممیزی باشد، فیلم تازه‌ای نخواهد ساخت و بنابراین عملاً تأیید کرد که فیلمی نخواهد ساخت، زیرا منطقاً چنین امکانی برای او فراهم نیست و در عین حال، بهرام بیضایی نیز در عمل چنین خواسته‌ای داشت و انتظار داشت، چنین کارت بلانشی در مسیر فیلمسازی داشته باشد، ولی این موضوع را بر خلاف تقوایی که یک پیش شرط خوانده بود، در حکم یک شرطِ ضمن کار مطرح کرد.
بیضایی به همین دلیل فیلم‌نامه «مقصد» را به سازمان سینمایی برای دریافت پروانه ساخت فرستاد و بنا بر گزارش‌هایی که پیش از این منتشر شده بود، «مقصد» داستانی جاده‌ای دارد که کاراکترهای اصلی آن سه تن هستند؛ «انسی» که کاراکتر زن محوری فیلم‌نامه است و دو کاراکتر دیگر «میرعظیم» که برادر شوهر «انسی» است و دیگری کاراکتری بی‌نام که شغلش رانندگی است.
بیضایی در پشت صحنه «سگ کشی»
ماجرای «مقصد» از مجلس ختم همسر «انسی» آغاز می‌شود؛ شوهر انسی مرده و وی به دستور برادر شوهر مجبور می‌شود سوار بر یک اتومبیل به همراه جسد شوهرش به سمت گورستان خانوادگی همسر که نقطه‌ای دورافتاده است، برود. قرار است پس از دفن شوهر، انسی هم در خانه‌ای کنار گورستان ساکن شود؛ اما این تقدیری نیست که این زن از آن استقبال کند و دیری نمی‌گذرد که در برابر برادرشوهر می‌ایستد.
این داستان که ظاهراً کلیاتش بدون اشکال بود و یک اثر جاده‌ای با برخی دیالوگ‌نویسی‌هایی به سبک بیضایی است، به جای دریافت پروانه ساخت، موافقت اصولی دریافت کرد که طبیعتاً یک مرحله پیش از دریافت پروانه ساخت است و این موضوع چندان به مذاق بیضایی خوش نیامد. شاید همین نارضایتی باعث شد تا محمد احسانی، معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در این باره توضیح دهد.
احسانی در این باره گفت: «پروانه ساخت یک مدت زمان مشخصی معتبر است که پنج ماه مدت اعتبار اول آن است و سه ماه هم می‌تواند تمدید شود. گاه ممکن است این زمان برای یک فیلم سینمایی کافی نباشد. به عنوان مثال، برخی از پروژه‌ها در عرض ۸ ماه در بحث پیش تولید از جمله جذب سرمایه به نتیجه نمی‌رسند. لذا اگر چنین پروژه‌هایی پروانه ساخت بگیرند، پروانه آن‌ها منقضی شده و دوباره مجبور هستند تا روند دریافت مجوز ساخت را پشت سر گذارند، در حالی که موافقت اصولی چنین محدودیتی ندارد».
در همین راستا ایوبی نیز گفت، منتظر بازگشت بیضایی برای ساخت فیلم جدیدش است و در این زمینه به او چراغ سبز نشان داد؛ اما پس از این گفته‌ها، اتفاقی افتاد که باعث شد بیضایی تصور کند هنوز فضا برای بازگشت او تغییر نکرده و آن هم دریافت نکردن مجوز «جانا بلا دور» بهرام بیضایی در ایران بود. آن گونه که شهلا لاهیجی، مدیر انتشارات روشنگران گفته بود، دریافت مجوز این نمایشنامه منوط به اصلاحاتی شده که به زعم بیضایی، منجر به آسیب دیدن اصل اثر می‌شده و به همین دلیل، بیضایی از انتشار این نمایشنامه در ایران انصراف داده است.
بر پایه شنیده‌های خبرنگار «تابناک»، این اتفاق و روندی که با او در معاونت فرهنگی رخ داد و همچنین صادر نشدن پروانه ساخت، این ذهنیت به درست یا نادرست را برای بیضایی تقویت کرده که در فضای کلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر محسوسی رخ نداده و همچنان در بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد و به همین دلیل، اراده او برای ترک دانشگاه استنفورد و بازگشت به ایران برای ساخت فیلم بلند سینمایی تازه، سست کرده است. با این اوصاف بعید است که بدون اعتمادسازی، شاهد بازگشت این کارگردان سینمای ایران به کشورمان باشیم.
