پاکستان، رقیب اصلی ایران در آموزش کودکان افغانستانی

به گزارش تابناک به نقل از فارس، اخیراً در تاریخ 3 مرداد 1401 و در نتیجه دیدارهای مستمر مفتی تقی عثمان-روحانی ارشد پاکستان- با طرف‌های طالبان، ریاست جمهوری پاکستان طی بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور پشتوزبان قصد دارد برای کودکان افغانستانی خصوصاً دختران ممنوع از تحصیل، خدمات آموزش مجازی ارائه کند. در این بیانیه آمده است که به علت عدم دسترسی سراسری به اینترنت در افغانستان، پاکستان تصمیم دارد تا از طریق امواج رادیویی و برنامه‌های تلویزیونی، محتوای آموزشی را به دست کودکان افغانستانی برساند.

پیش‌تر نیز، عبدالباقی حقانی، وزیر تحصیلات عالی افغانستان در تاریخ 25 آذر 1400 در راس گروهی به دیدار عارف علوی، رئیس جمهور پاکستان رفته بود. از جمله محورهای این نشست که در بیانیه‌ای توسط ریاست جمهوری پاکستان منتشر شد، تشکیل کارگروه مشترک فنی-حرفه‌ای بین دو کشور و راه‌اندازی آموزش مجازی در افغانستان با مشارکت دانشگاه آزاد اقبال لاهوری[1] و دانشگاه مجازی پاکستان بود.

این در حالی است که اطلس توزیع جغرافیایی زبان‌های کشور افغانستان در سال 1337 هجری شمسی به خوبی نشان می‌دهد که از گذشته‌های دور، زبان فارسی دری، زبان اول کشور افغانستان بوده است و اکثر مردم این کشور به زبان فارسی تکلم می‌کردند. در حال حاضر نیز علی‌رغم سیاست فارسی‌زدایی طالبان و گسترش زبان پشتو در افغانستان، زبان فارسی دری در کنار زبان پشتو، دو زبان رسمی این کشور هستند.

به دنبال تحقیقات آماری که توسط سازمان سیا آمریکا[3] در افغانستان در سال 1396 پیرامون دو زبان اول مردم افغانستان به انجام رسید، نتایج به دست آمده حکایت از پیشتازی زبان فارسی دری در این کشور دارد. همچنین مشخص شد که میان زبان پشتو و فارسی دری رابطه یک طرفه برقرار است؛ به این معنا که عموم پشتو زبانان، به زبان فارسی دری تسلط دارند اما فارسی زبانان به جهت عدم نیاز به زبان پشتو، غالباً آن را نمی‌دانند.

نتایج این کار آماری از قرار زیر است:[4] (به علت دو زبانه بودن مردم، درصد‌ها بیشتر از 100 است.)

بر این اساس، فرصت ورود ایران به افغانستان، بسیار بهتر از پاکستان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سامانه شاد، که با هدف تداوم آموزش محصلین ایرانی در دوران کرونا راه‌اندازی شد؛ در حال حاضر از ظرفیت بالقوه بالایی برای آموزش غیرحضوری تمام محصلین افغانستانی، خصوصاً دختران ممنوع از تحصیل افغانستان برخوردار است. در حال حاضر این سامانه که سابقه ارائه خدمات آموزشی به بیش از 13 میلیون دانش‌آموز را دارد، با هزینه کم و رایزنی طرف‌های ایرانی و افغانستانی می‌تواند به بستری برای ارائه خدمات آموزشی و پشتیبانی از تحصیل کودکان افغانستانی تبدیل شود.

بدیهی است که تداوم نفوذ پاکستان پشتوزبان بر افغانستان از مسیر طالبان و سکوت و انفعال ایران، راه گسترش زبان پشتو در این کشور و جایگزینی آن با زبان فارسی دری را هموار می‌کند. به عبارت دیگر، پشتوسازی کشور افغانستان و فارسی‌زدایی از آن، یک شکست بزرگ برای ایران فرهنگی و جغرافیای زبان فارسی قلمداد می‌شود که می‌تواند زمینه‌ساز جدایی افغانستان از ایران و تسلط کامل فرهنگ پاکستان بر این کشور شود. مسئله‌ای که در گذشته‌های نه چندان دور سبب شد تا کشور هند، یکی از پایگاه‌های اصلی زبان فارسی در جهان، به کلی از این زبان منقطع شود. این موضوع در کشور افغانستان، علاوه بر مشکلات فرهنگی می‌تواند به اتفاقات امنیتی مرزی دامن بزند و روابط ایران و همسایه شرقی‌اش را به غایت پیچیده‌تر از قبل نماید.

لذا برای جلوگیری از این ناکامی بزرگ که تهدیدی سیاسی-فرهنگی برای ایران محسوب می‌شود، راهکارهای زیر به صورت اقدامات عاجل، توصیه می‌گردد:

اقدامات فوری

لازم است در سریعترین زمان ممکن (تا پیش از مهرماه 1401 و شروع مدارس در ایران) ضمن برقراری دیدار با مسئولین آموزش افغانستان، نسبت به تسهیل شرایط ثبت نام کودکان افغانستانی، خصوصاً دختران ممنوع از تحصیل در شبکه آموزش مجازی شاد اقدام شود.

لازم است نسبت به اخذ آزمون در پایان دوره تحصیلی این افراد اقدام شود تا با ارائه مدرک معتبر برای ادامه تحصیل این افراد، مزیتی در مقایسه با جایگزین‌های پاکستانی و انگلیسی ایجاد شود.

وزارت آموزش و پرورش می‌تواند با فراخوان جذب معلمین افغانستانی ساکن ایران به ویژه از میان خانواده‌های فاطمیون، به صورت قراردادی از اتباع افغانستانی کشور برای برگزاری کلاس‌های آنلاین این سامانه استفاده کند.