کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار با کریستالینا جورجیِوا رئیس صندوق بینالمللی پول بر تداوم اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی به رغم تحریم‌های آمریکا تاکید کرد.
کد خبر: ۱۱۷۷۶۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۲
پس از چند دهه؛
رئیس صندوق بینالمللی پول گفت: این نشست آغاز دوباره از سرگیری تعاملات بانک مرکزی ج.ا.ا با صندوق بینالمللی پول است و می‌تواند به ارائه تصویری مثبت از اقتصاد ایران بینجامد.
کد خبر: ۱۱۷۷۶۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۲
رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در واشنگتن:
فرزین با اشاره به بهبود شاخص‌های اقتصادی کشورمان در دو سال گذشته به رغم تشدید تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی آمریکا، خواستار حمایت این صندوق از برنامه‌های تقویت بانکداری بین‌الملل به منظور ارتقا و گسترش روابط اقتصادی و تبادلات تجاری با کشور‌های مختلف شد.
کد خبر: ۱۱۷۷۵۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۱
تابناک اقتصادی بررسی کرد؛
در روز‌های اخیر، رئیس مجلس در نامه‌ای به رئیس جمهور از ابطال مصوبه هیئت وزیران مبنی بر تثبیت نرخ ارز و تعیین نرخ تسعیر ارز جهت شرکت‌های پالایش نفت و پتروشیمی توسط بانک مرکزی خبر داد.
کد خبر: ۱۱۷۶۹۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۷
تمدید یکساله اختیارات بانک مرکزی برای تعیین تکلیف برخی موسسات مالی و اختیارات این بانک برای مدیریت نوسانات بازار ارز از جمله موضوعات جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا بود.
کد خبر: ۱۱۷۶۹۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۷
سقف تسهیلات ساخت مسکن در همه شهر‌های کشور به ۵۵۰ میلیون تومان افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۷۶۹۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۶
نرخ بهره بین بانکی در هفته‌ای که گذشته با کاهش اندک ۰.۰۱ واحد درصدی مواجه شده است. به این ترتیب، نرخ مذکور که دو هفته اخیر را صعودی سپری کرده و حتی رکورد تازه‌ای از خود به‌جا گذاشته بود، به رشد خود پایان داد. در نتیجه میانگین موزون نرخ بهره بین بانکی در پایان این هفته به ۲۳.۷۵ درصد رسید.
کد خبر: ۱۱۷۶۸۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۶
پنجاه و یکمین جلسه هیأت مدیره اتحادیه پایاپای آسیا؛
محور اصلی اجلاس اتحادیه پایاپای آسیا، دلار زدایی و کاهش وابستگی به ارزهای تحت سلطه است. به گفته معاون اول رئیس جمهور: تاکنون دلار، مهم‌ترین اهرم ابرقدرتی و توان تحریمی آمریکا بوده که اکنون زنگ خطر تضعیف این اهرم قدرتمند به صدا درآمده است.
کد خبر: ۱۱۷۶۵۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۳
رییس کل بانک مرکزی ایران، رییس دوره‌ای اتحادیه پایاپای آسیایی شد.
کد خبر: ۱۱۷۶۴۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۳
سه هزار و سیصد و شصت و یکمین بسته ویژه خبری «تابناک»
در بسته خبری امروز «تابناک» تیتر‌هایی مانند: علیرضا بهشتی شیرازی، فعال سیاسی آزاد شد /محسن یگانه: ممنوع‌الکاری من صحت ندارد/ سرلشکر سلامی: سپاه می‌داند چگونه زیر دید دشمن، قدرت بسازد / معاون پارلمانی آموزش و پرورش: حذف حجاب در مدارس ابتدایی دخترانه در حد پیشنهاد است و... را می‌خوانید.
کد خبر: ۱۱۷۶۳۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۲
بورس فردا سه شنبه ۲ خرداد ۱۴۰۲ در حالی کار خود را آغاز خواهد کرد که احتمالا این ده خبر می‌توانند بر روی روند آن تاثیرگذار باشند. پیشنهاد می‌شود قبل از معاملات فردا این ده خبر را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۷۶۲۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۱
رئیس کل بانک مرکزی روسیه قرار است به ایران سفر کند و مذاکراتی درباره توافق‌های پولی و بانکی با مقامات کشورمان انجام خواهد داد.
کد خبر: ۱۱۷۶۲۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۱
سه هزار و سیصد و شصتمین بسته ویژه خبری «تابناک»
در بسته خبری امروز «تابناک» تیتر‌هایی مانند: علیرضا بهشتی شیرازی، فعال سیاسی آزاد شد /محسن یگانه: ممنوع‌الکاری من صحت ندارد/ سرلشکر سلامی: سپاه می‌داند چگونه زیر دید دشمن، قدرت بسازد / معاون پارلمانی آموزش و پرورش: حذف حجاب در مدارس ابتدایی دخترانه در حد پیشنهاد است و... را می‌خوانید.
کد خبر: ۱۱۷۶۲۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۱
هشتاد و ششمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران قوا و به ریاست رئیس جمهور تشکیل شد.
کد خبر: ۱۱۷۶۰۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۳۱
رئیس کل بانک مرکزی در جمع اقتصاددانان؛
رئیس شورای پول و اعتبار یکی از دلایل تشدید ناترازی بانک‌ها را تمرکز حساب‌های شرکت‌های دولتی در بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: در حال حاضر حدود ۲۸۰ همت ناشی از تمرکز حساب‌های شرکت‌های دولتی در بانک مرکزی تجمیع شده که این امر موجب کاهش گردش پول در بانک‌ها شده است.
کد خبر: ۱۱۷۵۵۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۷
رئیس گروه تسهیلات قرض الحسنه اداره اعتبارات بانک مرکزی با اعلام جزئیات پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزند آوری اعلام کرد: سامانه ثبت نام متقاضیان این تسهیلات پایدار است و مشکلی برای ثبت نام متقاضیان وجود ندارد.
کد خبر: ۱۱۷۵۲۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۴
رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: از این به بعد بانک مرکزی ارز را به طور مستقیم از صادرکننده‌ها خریداری کرده و به وارد کننده‌ها خواهد فروخت تا هم هزینه‌ها کمتر شده و هم، زمان تامین ارز کوتاه‌تر شود.
کد خبر: ۱۱۷۵۰۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۳
رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: تقویت ریال باید اولویت سیاست گذار باشد تا مردم نگران ارزش پول خود نباشد.
کد خبر: ۱۱۷۴۹۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۲
پای دلار پشت خطی به بهارستان هم باز شد
رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به اینکه چرا واحد تولیدی باید ارز خود را به بانک مرکزی بفروشد، گفت: از واحد‌های تولیدی بپرسید کدام یک از نیاز‌های تولید را با ارز بازار آزاد تامین می‌کنید که ارز حاصل از فروش را می‌خواهید با نرخ آزاد در بازار به فروش برسانید؟
کد خبر: ۱۱۷۴۵۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۹
پذیرش دلارزدایی ممکن است مشکلات و ابهامات خاصی را به همراه داشته باشد، اما گامی مهم به سوی یک اقتصاد جهانی متنوع تر و عادلانه تر است.
کد خبر: ۱۱۷۴۳۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۸
