تحلیل روزنامه‌های ایران از انتخابات ترکیه / نمونه‌ای توسعه‌یافته از دموکراسی / قدر متیقن تحولات انتخاباتی در ترکیه

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز چهارشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه در حالی چاپ و منتشر شد که تیتر و تحلیل‌های صفحات نخست روزنامه‌ها بیشتر به انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه اختصاص یافته است. چرا انتخابات ترکیه برای مردم ایران مهم است؟ انتخابات ترکیه مدعیان اصلاحات را شرمنده کرد! اردوغان در یک قدمی پیروزی و اوغان، چهره اصلی دور دوم انتخابات ترکیه از جمله تیترهایی است که در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛

قدر متیقن تحولات انتخاباتی در ترکیه

حنیف غفاری در سرمقاله امروز رسالت با عنوان قدر متیقن تحولات انتخاباتی در ترکیه نوشت: شکل گیری دو قطبی انتخاباتی مطلق در ترکیه، مولد برخی منازعات سیاسی پایدار دراین کشور محسوب می‌شود. به عبارت بهتر، انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۳ ترکیه از جمله آوردگاه‌های سیاسی بوده که آثار و تبعات آن ناظربه دورانی محدود نیست و مولفه‌های رفتاری رای دهندگان نیز بیشتر از جنس خشم است تا هیجان! با توجه به پیروزی حزب عدالت و توسعه و متحد آن یعنی حزب حرکت ملی گرا به رهبری دولت باغچه لی در انتخابات پارلمانی، قطعا اگر قلیچدار اوغلو در دور دوم پیروز انتخابات ریاست جمهوری شود با بن بستی به نام پارلمان مواجه خواهد شد! در چنین شرایطی، شکل گیری منازعه ریاست جمهوری -پارلمان قطعی به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، اگر اردوغان بتواند در دور دوم رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری بار دیگر پیروز شود و در مسند قدرت باقی بماند، دو احتمال مهم پیش رو خواهد بود: یکی اعلام تقلب انتخاباتی از سوی حزب جمهوریخواه خلق و دیگر احزاب مخالف اردوغان و بروز اعتراضات خیابانی گسترده علیه رئیس جمهور ترکیه و میت (دستگاه امنیتی ترکیه). غلبه آرای طرفداران قلیچدار اوغلو در سه کلانشهر آنکارا، استانبول و ازمیر نیز به طور طبیعی این روند را تشدید خواهد کرد. فراموش نکنیم که منصور یاواش شهردار آنکارا و اکرم امام اوغلو شهردار استانبول که هر دواز مخالفان اردوغان محسوب می‌شوند، در جریان برگزاری دورنخست انتخابات، خبرگزاری دولتی آناتولی را متهم به اعلام نتایج نادرست انتخاباتی کرده و در مقابل، قیلچدار اوغلو را پیروزانتخابات نامیدند. قطعا با توجه به حساسیت دور دوم و نهایی انتخابات، استعداد بیشتری از سوی طرفداران حزب جمهوریخواه خلق در خصوص به چالش کشیدن این انتخابات وجود دارد. 

احتمال دوم، پذیرش نتایج انتخابات توسط قلیچدار اوغلو و ابقای اردوغان در کاخ ریاست جمهوری. در این صورت، رئیس جمهور ترکیه قطعا با ضعیف‌ترین دولت خود طی دودهه اخیر مواجه شده و در بسیاری ازموارد، قدرت غلبه بر اپوزیسیون و حل و فصل چالش‌های امنیتی و اقتصادی این کشور را نخواهد داشت. 
فراتر از آن، دو قطبی اردوغان -ضد اردوغان در ترکیه نه تنها در صورت بقای وی در قدرت از بین نخواهد رفت، بلکه شاهد تشدید آن در مناسبات سیاست داخلی و خارجی آنکارا خواهیم بود. فراموش نکنیم که از فضای پرالتهاب انتخاباتی کنونی در ترکیه، قطعا یک پیروزی یا شکست ساده نصیب اردوغان یا قلیچدار اوغلو نخواهد شد! خروجی دور دوم و نهایی انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، «اردوغان ضعیف شده» یا «دولت حداقلی قلیچدار اوغلو» خواهد بود که استقرار هر یک از آن‌ها در آکسارای، تبعات و آثار خاص خود را بر فضای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی ترکیه خواهد داشت. قدر متیقن تحولات انتخاباتی ترکیه این است که ما شاهد شکل گیری یک دولت مقتدر و حداکثری آنکارا نخواهیم بود و همین مسئله، بخش عمده‌ای از تمرکز اردوغان یا قلیچدار اوغلو را صرف بازتعریف فضای داخلی ترکیه از طریق حل و فصل اجباری یا اقناعی موانع به وجود آمده در دوران انتخابات خواهد کرد.

انتخابات ترکیه و چند نکته ‪ 

ژوبین صفاری طی یادداشتی در شماره امروز ابتکار نوشت: انتخابات ترکیه به پایان رسید و البته این دوئل به دور دوم کشیده شد. رقابتی که نشان از وجود یک دو قطبی مهم در جامعه ترکیه دارد و البته این دو قطبی هم می‌تواند خطرناک و هم می‌تواند سازنده باشد. انتخابات ترکیه، اما دارای چند نکته بود. در این میان پیگیری اخبار این انتخابات توسط افکار عمومی داخل ایران قابل توجه بود. گو اینکه اهمیت انتخابات در سایر کشور‌ها به خصوص کشور‌هایی که به نوعی با ایران در زابطه هستند؛ کم از انتخابات داخل کشور ندارد. چنانکه برای انتخابات ایالات متحده نیز چنین بود. فارغ از اینکه بخواهیم فرآیند انتخابات در کشور خودمان را بررسی کنیم؛ بهتر است از این اتفاق دریابیم که تا چه حد افکار عمومی نسبت به اتفاقات جهانی حساس است. این حساسیت ناشی از درک واقعیت از اهمیت مناسبات جهانی بر عرصه‌های داخلی، به خصوص حوزه اقتصاد است. آنچه که برای افکار عمومی در انتخابات آمریکا مهم بود، بازگشت به برجام و یا ادامه روند تنش زای ترامپ بود که مسلما بر بازار‌های داخلی کشور نیز اثرگذار بود. این درک ناشی دیدن این واقعیت بود که یک پای اقتصاد حتما به بند سیاست و روابط بین الملل وصل است موضوعی که برخی یا آن را نمی‌بینند یا نمی‌خواهند ببینند.

از سوی دیگر انتخابات ترکیه نشان داد که جامعه این کشور تا چه حد دچار اختلاف دیدگاه به دو قسمت مساوی است. اختلافی که کار را برای فرد پیروز، هر که باشد در آینده سخت خواهد کرد چرا که در واقع تقریبا نیمی از جمعیت فعال به او رای نداده است. نکته در این است که مشارکت حداکثری نشان می‌دهد این دو نامزد توانسته اند هر کدام نماینده تفکری در کشور ترکیه باشند. هرچند برخی تحلیلگران معتقدند ترکیه ممکن است بعد از دور دوم انتخابات روی آرامش به خود نبیند، اما حتما اگر درایت و قوه عاقله سیاستمداران به کار بیفتد از این اتفاق می‌توانند به نفع ترویج بیشتر دموکراسی و توجه به نظرات مخالف خود استفاده کنند. در این بین شاید بد نباشد که نکات مثبت این رای گیری را نیز بقیه کشور‌ها نیز سرمشق قرار دهند.

نکته دیگر در این انتخابات میزان تخریب و روایت‌های جعلی برای هر دو رقیب بود که می‌توان به عنوان یک هشدار برای هر انتخاباتی دیده شود. بی تردید این نوع از رقابت، فضا را برای انتخابی درست تنگ می‌کند. موضوعی که گا‌ها در برخی انتخابات‌های کشور ما هم دیده شد، هرچند باید گفت که هرچه انتخابات رقابتی‌تر باشد، میزان تخریب‌ها بیشتر است. در این بین ابزار قانون می‌تواند میزان تخلفات را کاسته و جریان انتخابات را سالم‌تر کند. با این همه، اما رصد انتخابات ترکیه توسط مردم کشور از هر جهت بی راه نیست. انتخاباتی که در آینده حتما نکات بیشتری هم در پی خواهد داشت.

نمونه‌ای توسعه‌یافته از دموکراسی

محمدرضا عارف طی یادداشتی در شماره امروز اعتماد نوشت: آنچه در انتخابات اخیر کشور دوست، برادر و همسایه با جمعیت اکثریت مسلمان شاهدیم، نمونه‌ای توسعه‌یافته از دموکراسی و مشارکت در کشوری غیرغربی است که بیش از هر چیز نشان‌دهنده آن است که از طرفی می‌توان به سنت‌ها و ارزش‌های دینی پایبند بود و از سویی می‌توان دستاورد‌های بشر در عرصه‌های مدرنیته و مدرنیزاسیون را پذیرفت. این درحالی است که ما ایرانیان بسی پیش‌تر از ترکیه در عرصه‌های نظر و عمل، فکر نو و مشروطیت را پذیرفته بودیم و دو رخداد بزرگ نهضت مشروطیت و انقلاب ۵۷ را برای تحقق حق حاکمیت ملی و شهروندی مدرن را پشت سر نهاده‌ایم، اما همچنان تا تحقق این مطالبات تاریخی فاصله داریم. امروز دموکراسی در ترکیه به چنان درجه‌ای رسیده که احزاب مختلف به طور آزاد و با عبور از دخالت نظامیان، برنامه‌های خود را برای اتخاذ رای مردم در عرصه عمومی مطرح می‌کنند و انتخاب آزاد مردمان آزاد و برابر کشورشان را با احترام می‌پذیرند. این رخداد مهم می‌تواند برای ما درس‌آموز باشد. ما نیز می‌توانیم با ایجاد زمینه مشارکت شهروندان ایران، فصل جدیدی از تاریخ سیاسی کشورمان را رقم بزنیم، کما اینکه احزاب مختلف ترکیه، بالاخص احزاب مسلمان آن کشور از بدو شکل‌گیری از آموزه‌های متفکران کشورمان درس‌های زیادی گرفته‌اند.

اقتدار ناشی از رای مردم و مشارکت حداکثری، متضمن منافع و مصالح ایران عزیز است. اگر به دنبال مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود هستیم باید در اتاق فکر حاکمیت نگاه نخبگی دست برتر را داشته باشند نه نگاه امنیتی. باشد که در شکل‌دهی به فصل جدیدی از مناسبات بین مردم و حاکمیت و غلبه بر نقشه‌های شوم بدخواهان ایران عزیز، شاهد تصمیماتی بزرگ در عرصه سیاست کشور باشیم در غیر این صورت صرفا باید با نگاه حسرت‌آلود، انتخاباتی نظیر انتخابات ترکیه را نظاره‌گر بود.