کلیات

قوانین مهریه مدت هاست که در کشور ما به بحث داغی تبدیل شده و حاشیه‌های زیادی را با خود به همراه داشته است. از مجرم شدن یک روزه داماد گرفته تا تمکین نکردن عروس خانم بعد از عقد و حقی که بعد ازمرگ نیز برذمه آقای داماد است، همگی حاشیه‌ها و مسایلی هستند که این روز‌ها همه آن‌هایی که ازدواج کرده اند با آن دست به گریبانند.

تاریخچه

مهریه به دوران خیلی دور برمی‌گردد و سابقه‌ای به قدمت ازدواج دارد، حداقل در ایران ما که اینطور است، یادش بخیر شعار مادربزرگم این بود” زن با رخت سفید میره خونه بخت و با کفن سفید می‌یاد بیرون” ۷۰ سالش تموم شد که فوت کرد، می‌گفت به زمان خودش پدر بزرگم ۴ هزار تومان مهرش کرده است، شاید آن روز‌ها مرد‌ها خیالشان راحت بود که هیچ زنی مهرش را طلب نمی‌کند. اما قوانین مهریه به خصوص درسال‌های اخیر، تغییر زیادی کرده است و برخی زنان با کوچکترین بهانه، این حق قانونی را برای آزار شوهر‌ها هم شده از آن‌ها طلب می‌کنند.

بالاخره با ادامه پیدا کردن این رویه و بالا بودن مبالغ مهریه و افزایش تعداد داماد‌های زندانی، موجب شد که مسوولان به فکر چاره‌ای افتادند. به طور حتم تدوین و تصویب لایحه حمایت از خانواده” مهم‌ترین اقدامی است که برای حل این معضل از سوی مقامات انجام شده است.

در این لایحه در بخش مهریه، بحث برانگیز‌ترین مورد، تعداد و میزان سکه‌های مندرج درعقدنامه با عنوان رسمی مهریه بود. در این زمینه پیشنهاد‌های مختلفی ارایه شد که در نهایت عدد ۱۱۰سکه بهار آزادی طرح جدید، ملاک عمل قرار گرفت. براساس این مصوبه، آقای داماد می‌تواند رقم مهریه عروس خانوم را تا هر تعداد سکه‌ای که مد نظر دارد، تعیین کند. اما فقط تا ۱۱۰ سکه آن ضمانت اجرای کیفری دارد و بالای ۱۱۰ سکه ضمانت کیفری ندارد و شخص برای پرداخت نکردن آن زندانی نمی‌شود. البته این موضوع هنوز رنگ و بوی قانون پیدا نکرده است.

وضعیت زنان فاقد مهریه

کم نیستند زنان و دخترانی که به دلایل مختلف مانند اجبار به ازدواج، هزینه شدن برای خون‌بها، مخالفت خانواده به ازدواج یا هر دلیل دیگری از حق مهریه چشم پوشی می‌کنند و بدون درج شدن رقمی درعقدنامه، به عقد دیگری درمی آیند. این دختران که در بسیاری از موارد مجبور به طلاق‌ می‌شوند، باید بدانند که قانون در مورد قوانین مهریه نیز طرف آن‌ها را گرفته است.
کسانی که تصمیم به ازدواج می‌گیرند، باید بدانند که اگردر عقد مهریه‌ای برای آن‌ها تعیین نشود، درهرصورت به آن‌ها مهریه تعلق می‌گیرد، که این مهریه «عندالمطالبه» هم هست. در این میان برقرار شدن رابطه میان زن و مرد نیز در میزان و رقم مهریه موثر است. به عبارتی اگر جدایی قبل از رابطه زناشویی باشد، مهریه با توجه به وضعیت مالی مرد محاسبه می‌شود که “مهرالمتعه” نام دارد. اگر جدایی بعد از رابطه زناشویی باشد، رقم مهریه متناسب با زنانی است که اطراف عروس هستند، این افراد که شامل خواهر، افراد آشنا و نزدیکان عروس می‌شوند. این مهر را “مهرالمثل” می‌نامند.

مهر در عقد موقت

عقد موقت هم در قانون و هم در شرع ما وجود دارد، در این نوع ازدواج نیز دریافت و پرداخت و قوانین مهریه اصولی دارد که در برخی از موارد دعوای میان زوجین را تشکیل می‌دهد. شاید این جمله “مهرالمعلوم و مدت المعلوم” را شنیده باشید. این جمله بار حقوقی مشخص و مسلمی دارد. خانم‌هایی که ازدواج موقت کرده‌اند و تصمیم گرفته اند مهریه شان را از همسرشان بگیرند، می‌توانند این موضوع را مانند گرفتن مهریه در ازدواج‌های دائم پیگیری کنند.

با این تفاوت که در ازدواج دائم، زن نسبت به نفقه هم حق دارد، اما در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در صیغه نامه‌اش شرط شده باشد. مهریه جزء طلب‌های ممتازه است. یعنی اگر کسان دیگری ازشوهر طلب‌کار باشند، طلب خانم نسبت به آن طلب‌ها ارجحیت دارد. آن‌هایی که دوست دارند مهریه خود را طلب کنند، می‌توانند به ۲ مکان مراجعه کرده و پیگیر حق خود باشند.

دو موقعیت موجود

نخست اینکه زن بعد ازشکایت از مرد، دادگاهی برای رسیدگی به این موضوع دایر و مرد اگر مالی هم نداشته، دادگاه حکمی مبنی بر پرداخت مهر برایش صادر می‌کند و اگر مرد حتی بعد از صدور حکم مالی به دست آورد، به نفع مهریه زن ضبط می‌شود. اجرای احکام بخش رسیدگی به این امر است و زن با مراجعه به بخش اجرای احکام دادگاه درخواست اجرای حکم می‌کند. دوم زمانی است که مرد مال پرداخت مهریه زن را دارد در این صورت زن با سند ازدواج به قسمت اجرای اداره ثبت مراجعه کرده و بعد از شکایت اداره ثبت، طی نامه‌ای به مرد اطلاع می‌دهد که مهریه زن را بپردازد، در غیر این صورت اموال او توقیف می‌شود؛ همچنین زن از طریق ثبت می‌تواند حکم ممنوع الخروج شدن مرد را هم گرفته و تا تسویه نشدن حسابش این حکم را نگه دارد.
اگر کار بیخ پیدا کند، ازطریق دادگاه معمولا ۵ تا ۶ ماه این کار به طول می‌کشد. اما این روند ازطریق اداره ثبت به ۱۵ روز کاهش می‌یابد. یادتان باشد درحل مسایل خانوادگی، داشتن وکیل مدافع الزامی است.

تلاش برخی آقایان برای دور زدن قانون

نه خیلی دور، مرد‌ها راه دور زدن و فرار از دست قانون برای عدم پرداخت مهریه را یاد گرفته بودند. راهکار ساده بود، مرد‌ها برای فرار، مال خود را به سرعت به نام یکی از نزدیکان زده و در دادگاه ادعا می‌کردند مالی برای پرداخت مهریه زن ندارند. اما قانون مدتی است که این راه را بسته است، آقایان متخلف بدانند که بر اساس قوانین مهریه نمی‌توانند از زیر بار ندادن مهریه به همسرشان شانه خالی کنند و اگر مالی داشته باشند و قبل از اقدام به طلاق همسرشان اموالشان را به نام افراد دیگری به خصوص نزدیکانشان بزنند، طبق ماده ۲۱۸ قانون مدنی معامله باطل شده و مال به نام مرد برمی‌گرداند.
برای مثال اگر زن و شوهری اختلاف پیدا کنند و زن به ثبت و یا دادگاه مراجعه کرده و مهریه‌اش را طلب کند، درهمین فاصله شوهر، خانه را با معامله‌ای به نام یکی از نزدیکانش مانند خواهر یا مادرش منتقل کند این معامله را می‌توان صوری فرض کرد، به این دلیل که شخص مورد معامله از نزدیکان است و امکان اینکه در واقع معامله‌ای شده باشد، خیلی کم است و، چون اختلاف میان زن و شوهر هم در همین زمان واقع شده است، قانون احتمال می‌دهد که مرد برای امتناع از پرداخت مهریه، این کار را کرده و برای بستن راه فرار مرد، معامله را صوری تصور کرده و آن را باطل می‌کند.

ارتباط مهریه با تمکین

در جریان باشید که قوانین مهریه به هیچ عنوان ربطی به تمکین ندارد. اگر زنی خانه شوهرش را بدون اجازه و اطلاع او ترک کند و مدتی در خانه شخص دیگری باشد،  عدم تمکین کرده است و مرد می‌تواند با پرکردن استشهادیه از همسایه‌ها که تایید ۲ یا ۳ نفر کافی است این موضوع را ثابت کند. اگر مرد به دادگاه شکایت کند که همسرش عدم تمکین کرده است و درمقابل زن مدعی شود که شوهرش او را از خانه بیرون کرده است و دادخواست مطالبه نفقه بدهد، به تشخیص دادگاه، نفقه تعیین و یا رد می‌شود. اگر زن محق باشد نفقه پرداخت و اگر مرد راست گفته باشد، نفقه‌ای به زن پرداخت نمی‌شود. به هرحال و در هر صورت، این امر تاثیری درحکم مهریه ندارد و مرد نمی‌تواند به بهانه ترک کردن خانه از سوی زن، مهریه را پرداخت نکند.

مهریه در صورت مرگ یکی از طرفین

اگر مهریه زن توسط مرد پرداخت نشود، بعد از فوت مرد، به این دلیل که مهریه زن از طلب‌های ممتازه به حساب می‌آید، باید به زن پرداخت شود. اگر مرد مالی داشته باشد مقداری از مال که مساوی با مهریه زن است، توقیف می‌شود و وقتی که زن مهریه اش را دریافت کرد، بعد از آن باقی بدهی‌های مرد از اموالش پرداخت می‌شود.
مهریه زن به هیچ عنوان جزء سهم الارث وی به حساب نمی‌آید و در این مورد اگر متوفی بچه‌ای نداشته باشد، بعد از کسر مهریه از اموال مرد، یک چهارم از کل اموال باقی مانده شوهر، به عنوان ارثیه به زن می‌رسد. اگر متوفی بچه داشته باشد، این سهم الارث به یک هشتم کاهش می‌یابد. اگر متوفی بیش از ۲ زن داشته باشد، همین یک هشتم بین زن‌ها تقسیم می‌شود. در صورتی که زنی قبل از اینکه مهریه اش را دریافت کند، فوت کند خانواده زن می‌تواند مهریه دخترش را تقاضا کند و، چون دینی است که به عهده مرد بوده و بعد از فوتش جزء ماترک وی است، وراث زن می‌توانند از مهریه‌اش ارث ببرند.

طلاق توافقی

مردانی که می‌خواهند تجدید فراش کنند، باید اجازه زن اول را داشته باشد. درغیر این صورت، زن اول می‌تواند تقاضای طلاق کند و در این مورد اگر طلاق توافقی باشد و در تمام موارد میان زن و مرد توافق شده باشد، مدت زمان تحقق آن بسته به دادگاه‌های مختلف، از ۱ تا ۲۱ روز متغیر است. در این مورد نیز بر اساس قوانین مهریه  مرد باید تمام حق و حقوق زن را پرداخت کند یا بالاخره رضایت زن را کسب و بعد تصمیم به ازدواج دوم بگیرد.

• در مورد طلاق صوری در ویکی تابناک بیشتر بخوانید