کلیات

خمینی‌شهر، مرکز شهرستان خمینی شهر در استان اصفهان است. این شهر از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷، همایون شهر و پیش تر از آن سدِه و ماربین نامیده می‌شد.

وجود منطقه کهندژ در این شهر که مرکز ساسانی بوده، نشان دیگری بر گذشته تاریخی این دیار است.

موقعیت جغرافیایی خمینی شهر

شهر خمینی شهر با مساحت برابر ۱۷۵ کیلومتر مربع، در منطقهٔ بلوک ماربین و در ۱۲ کیلومتری شمال غربی اصفهان واقع شده و از شمال به شهرستان شاهین شهر و میمه، از شرق و شمال شرقی به شهرستان اصفهان، شمال غربی و غرب به شهرستان نجف آباد، و از جنوب به مرزهای قانونی شهر اصفهان و فلاورجان محدود می‌شود. نواحی شمال و شمال غربی آن را کوه‌های محمودآباد با ۲۴۷۳ متر و سرچاه ۲۲۵۰ متر و کوه صالح یا صلا با ۲۵۱۱ متر فرا گرفته و نواحی جنوبی و خاوری آن را دشت همواری پوشانده‌است. در شمال شهر ارتفاعات سید محمد و پلارت با ارتفاع ۲۴۵۰ متر (محمودآباد)، زیبایی خاصی به منطقه داده‌است. ارتفاع شهرستان از سطح دریا، حدود ۱۵۹۵ متر و به قولی ۱۶۰۲ متر است؛ بنابراین، ۱۸ متر از اصفهان مرتفع تر می‌باشد. موقعیت جغرافیایی شهر خمینی شهر "۴۵ '۳۱ °۵۱ طول شرقی و "۰۰'۴۱ عرض شمالی است. در برخی کتب دیگر طول و عرض جغرافیایی خمینی شهر را چنین محاسبه نموده‌اند ۵۱ درجه و ۳۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و۳۲ درجه و ۴۱ دقیقه عرض شمالی از استوا، و نیز ۴۰ دقیقه و ۳۲ درجه عرض جغرافیایی و ۳۳ دقیقه و ۵۱ درجهٔ طول جغرافیایی. در این ناحیه شاخه‌هایی از زاینده رود به صورت مادی و کانال آب‌رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌علاوه تاکنون هفت رشته قنات، ۱۳۰ حلقهٔ چاه عمیق، و ۶۰ حلقه چاه نیمه عمیق، در خمینی شهر حفر شده‌اند. در حال حاضر، از نظر بافت شهری این شهرستان به دو قسمت بافت کهنه و نو تقسیم می‌شود. بافت نوی این شهرستان پس از انقلاب اسلامی ایران آغاز و در حال گسترش است. شهرک اقماری منظریه نیز از نوع همین بافت است. بافت کهنه خمینی شهر از جنوب این شهر تا بافت نوی شهری ادامه دارد. در این بافت ساختمان‌های کهن و بعضی از ساختمان‌های جدید وجود دارند.

بخش‌ها و محله‌ها

چند بخش با قدمت زیاد در این شهرستان وجود دارند.

۱ ورنوسفادران (شامل محله‌های گارسله، زاغ آباد یا زوگا، باولگان، گاردر و کوشکباج)

۲ فروشان (شامل محله‌های ملاحیدر، دیمیتریان، درب بالا مرده، جوادیه یا عمو فضلگاه، درب سید، قلعه آقا، لادره، محله نو، سرپل)

۳ خوزان (شامل محله‌های فتح‌آباد، کو بَرز یا کو بزم یا سکه الزر، جعفرآباد، کهندژ وشمس آباد و درب محکمه)

1. اندوآن
2. آدریان
3. هرستان
4. قرطمان (کرتمان)
5. وازیچه
6. جوی آباد
7. کهندژ
8. دستگرد قداده
9. اسفریز
10. درچه
11. تیرانچی
12. کوشک
13. اصغرآباد
14. قلعه امیریه

از بخش‌های جدید می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. شهرک منظریه
2. هفتصد دستگاه
3. قائمیه (کشتارگاه سابق)
4. پاسداران
5. کوی کارکنان دانشگاه صنعتی (باقرالعلوم)

از بخش‌های صنعتی و کارگاهی آن می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. منطقه صنعتی دوشاخ
2. منطقه کوکوچی (کوه کوچک)
3. شهرک صنعتی الکترونیک