کلیات
شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین نهاد‌های نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات‌های سراسری کشور به غیز از انتخابات شوراهای شهر و روستا را بر عهده دارد.
شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین نهاد‌های نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزد‌های تمامی انتخابات‌های سراسری کشور به غیز از انتخابات شوراهای شهر و روستا را بر عهده دارد.
تعداد اعضاء
این شورا از دوازده عضو تشکیل شده‌است که شش عضو از این دوازده تن فق‌هایی هستند که با حکم رهبر انقلاب عزل و نصب می‌شوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است؛ مقامی که در حال حاضر در اختیار آیت الله احمد جنتی است.
دوره انتخابات اعضاء
مطابق اصل نود و دوم قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می‌شوند.
تاریخچه
شورای نگهبان در ایران محدود به دوران انقلاب اسلامی نیست و سابق بر آن نیز در عصر مشروطه با کمی تفاوت فعالیت خود را آغاز کرده بود. به عبارتی از هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در ایران به موجب اصل دوم قانون اساسی مشروطه مقرر گردید: «در هر عصری از اعصار هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسامی بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند پنج نفر از آنها را یا بیشتر به مقتضای عصر اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غور رسی نموده هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علماء در این باب مطاع و بتبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجة عصر عجل الله فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»
پس از سقوط نظام مشروطه سلطنتی در ایران، بحث درباره نگارش قانون اساسی جدید آغاز شد. از آنجایی که نویسندگان پیش‌نویس قانون اساسی، عموماً از تحصیل‌کردگان در کشور فرانسه و متأثر از سنت حقوقی آن کشور بودند، برای نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نهادی مشابه شورای قانون اساسی فرانسه تأسیس کرده و آن را «شورای نگهبان قانون اساسی» نامیدند. این عنوان در مجلس خبرگان قانون اساسی به شورای نگهبان تغییر
کرد و در متن کنونی قانون اساسی نیز هیچ‌کجا تحت عنوان شورای نگهبان قانون اساسی از آن یاد نشده‌است.
وظایف شورا
نخستین وظیفه شورای نگهبان، نظارت بر تدوین قوانین در مجلس شورای اسلامی است. این شورا وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شرعی اسلام مطابقت دهد که در صورت مطابقت داشتن، لایحه یا طرح مجلس را تأیید می‌کند. در صورت عدم مطابقت، آن لایحه یا طرح به مجلس برگردانده می‌شود تا مجلس اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان را بررسی کند. در صورت پافشاری مجلس بر نظر خود، طرح یا لایحه مورد نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده می‌شود.
دومین وظیفه شورا نظارت استصوابی بر کلیه انتخابات کشور است.
وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا
یکی از شروط اساسی در نظام‌های مردم سالار اصل تفکیک قوا است. به موجب این اصل حکومت به شاخه‌های مستقلی تفکیک و تقسیم می‌شود که حیطه مسئولیت و اختیارات مشخص و مستقلی از هم دارند. شاخه‌های مختلف یک حکومت معمولاً به صورت قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه می‌باشند. اگرچه رعایت اصل تفکیک قوا ممکن است فرایند تصمیم‌گیری و اجرا را در کشور کندتر کند، ولی در عوض موجب تثبیت حاکمیت مردم و جلوگیری از استبداد می‌شود.
مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دو نوع مسئولیت و اختیار؛ قانون‌گذاری و قضاوت، برای شورای نگهبان در نظر گرفته شده‌است. در بخش اختیارات مقننه، مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی، شورای نگهبان، اختیار تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را دارا است. به علاوه مطابق اصل ۹۳ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان، قانونی نخواهد بود.
در بخش اختیارات قضایی، مطابق اصل ۹۸ قانون اساسی، این شورا وظایف دادگاه قانون اساسی را دارا است. زیرا طبق این اصل، وظیفه تفسیر قانون اساسی به این شورا واگذار شده‌است.
در بخش اختیارات انتخاباتی نیز طبق ماده ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه‌پرسی را بر عهده دارد که این نظارت از نوع نظارت استصوابی است.
اعضا
همانطور که اشاره شد اعضای شورای نگهبان را ۶ عضو فقیه در کنار ۶ عضو حقوقدان شکل می‌دهند. در حال حاضر فقهای شورای نگهبان عبارت هستند از: احمد جنتی (دبیر)، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، صادق آملی لاریجانی، محمدرضا مدرسی‌یزدی، محمد یزدی و مرحوم محمد مومن که اوایل اسفندماه سال ۹۷ درگذشت.
حقوقدانان شورا نیز عبارت هستند از: نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی‌فر، محسن اسماعیلی، سید فضل‌الله موسوی، عباسعلی کدخدایی و سیامک ره‌پیک.
در مورد شورای نگهبان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به تابناک:
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سوالی درباره اینکه برخی هیات عالی نظارت مجمع تشخیص را به عنوان شورای نگهبان دوم تعبیر کردند و جایگاه این هیات کجاست، گفت: بار‌ها صحبت کردم و ممکن است در کیفیت رسیدگی این هیات نکاتی باشد، ولی جایگاه این هیات، قانونی است و باید توجه کنیم بر اساس قانون اساسی وقتی سیاست کلی از طرف رهبری ابلاغ می‌شود، باید مبنای عمل قرار گیرد.
کد خبر: ۱۱۵۸۳۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۷
دبیر شورای نگهبان گفت: کسانی که در ترور شهید سلیمانی و همراهانش نقش داشته‌اند حتما تقاص این اقدام غیرانسانی خود را پس خواهند داد.
کد خبر: ۱۱۵۸۰۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۵
نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر یکی از نمایندگان درباره مصوبه اخیر هیئت عالی مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: تا به امروز هیئت محترم عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام نمی‌تواند مستقیم به مصوبات مجلس ورود کند هر نظری که دارد باید در اختیار شورای نگهبان قرار دهد و مجلس نیز مصوبات خود را به شورای نگهبان ارسال می‌کند و فقط نظر شورای نگهبان برای مجلس لازم‌الاجرا است.
کد خبر: ۱۱۵۶۶۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۵
در این روزهایی که شرایط حساسی داریم، عده ای تندرو که در مجلس هستند، هم حرف های ضرررسان می زنند و هم ادعا می کنند، مجلس انقلابی روی کار است. انشاءالله به وقتش نشان خواهیم داد، انقلابی بودن باید چطور باشد.
کد خبر: ۱۱۵۵۹۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۳۰
سخنگوی شورای نگهبان ایرادات مصوبه مجلس در مورد بررسی دومرحله‌ای بودجه را تشریح کرد.
کد خبر: ۱۱۵۵۷۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۹
عضو فقهای شورای نگهبان گفت: حکومت اسلامی و همه ابعاد و ارکانش می‌خواهند مسیر را برای تعالی انسان که قرب به مقام لقاء الهی است هموار کنند.
کد خبر: ۱۱۵۵۲۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۵
دبیر شورای نگهبان گفت: هر مجموعه‌ای که به پشتوانه فعالیت‌های پژوهشی متکی نباشد، دچار روزمرگی می‌شود و مشکلات حل نشده، همچون زخم‌های کهنه، نشاط و پویایی‌اش را از بین می‌برند.
کد خبر: ۱۱۵۴۹۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۳
کرباسچی گفت: اگر نحوه انتخاب شورای نگهبان و تغییر صلاحیت ها تغییر کند خیلی از اشکالات برطرف می شود چون الان نمایندگان از طریق گروه هایی وارد مجلس می شوند اما بعد از استقرار در مجلس می گویند ما به جایی وابسته نیستیم.
کد خبر: ۱۱۵۴۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۳
برای بسیاری از عالمان دین، حتی فقیهانی که باید نگهبان این قانون باشند، "قانون اساسی" فاقد جایگاه محوری در اداره جامعه است.
کد خبر: ۱۱۵۴۵۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۱
سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه ساختار پاسداری از شریعت اسلامی، تجارب مشروطه و آثار و لطمات آن در قانون اساسی اصلاح شده، بر واگذاری امور محلی به مردم تاکید کرد و گفت: جایگاه شوراهای اسلامی در قانون اساسی جایگاه ویژه ای است و می تواند طرح و لایحه به مجلس ارائه دهد.
کد خبر: ۱۱۵۴۵۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۱
دبیر شورای نگهبان گفت: جایگاه مهم دانشگاهیان نزد مردم و نقش مهمی که دانشجویان در پیشرفت کشور ایفا کرده، باعث نگرانی دشمنان شده و آنها را واداشته تا برای تغییر اولویت‌های جریان دانشجویی و انحراف دانشگاه و دانشجو از مسیر خدمت به جامعه، برنامه‌ریزی کنند.
کد خبر: ۱۱۵۳۷۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۶
آیت‌الله جنتی:
دبیر شورای نگهبان گفت: جامعه دانشجویی با تداوم حضور مومنانه و حفظ روحیات انقلابی آرمان خواهی را در فضای جامعه حاکم کنند.
کد خبر: ۱۱۵۳۷۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۶
سخنگوی شورای نگهبان در دانشگاه علامه:
سخنگوی شورای نگهبان قانون اساسی را منبع اصلی حقوق و آرمان‌های مردم دانست و گفت: مطالبه‌گری نسبت به آرمان‌های انقلاب و حقوق مردم باید از سوی دانشجو انجام گیرد.
کد خبر: ۱۱۵۳۵۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۵
عباس عبدی نوشت: می‌توان نظر مردم را از خودشان پرسید، به جای آنکه از طرف آنان حرف زد.
کد خبر: ۱۱۵۳۴۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۴
سخنگوی شورای نگهبان گفت: مردم در تصویب قانون اساسی نقش‌آفرینی کردند و با امکانات و وسایل ارتباطی که آن زمان داشتند، نظرات و دیدگاه‌های خود را مطرح کردند.
کد خبر: ۱۱۵۳۲۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۳
افروغ، استاد دانشگاه و جامعه شناس می گوید؛ ما از قانون اساسی دور شده‌ایم، بحث زمینه سازی برای اشتغال، بحث آموزش رایگان، فصل سوم قانون اساسی و اصل بیست و هفتم و ... در قانون اساسی آمده است که اقتصاد وسیله است.
کد خبر: ۱۱۵۳۱۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۲
دکتر خیرالله پروین *
کد خبر: ۱۱۵۳۱۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۲
شورای نگهبان به مناسبت ۱۲ آذرماه سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی در بیانیه‌ای تاکید کرد: باید بر این باور بود که تنها راه حل مشکلات کشور، عمل به قانون اساسی و فعلیت یافتن حداکثری ظرفیت‌های مغفول آن است.
کد خبر: ۱۱۵۲۹۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۱
سخنگوی شورای نگهبان گفت: قانون اساسی ما حق برگزاری تجمعات را به رسمیت شناخته و ما اعتراض را از اغتشاش جدا می‌دانیم اما باید توجه داشت که دشمن به دنبال سوءاستفاده از اعتراضات است.
کد خبر: ۱۱۵۲۶۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۰۹
محمد مهاجری فعال سیاسی درخصوص نحوه پایان دادن به اعتراضات به صورت مسالمت‌آمیز، می‌گوید که هرچند به دلیل اینکه این اعتراضات فاقد رهبری مشخص بود شاید نتوان مطالبات آنها را کاملا دسته‌بندی کرد اما فکر می‌کنم آنچه از آن حاصل می‌شود این است که به نحوی روند انتخابات را اصلاح کنیم؛ چیزی که می‌تواند به مشارکت و حضور بیشتر مردم در سرنوشت سیاسی و اجتماعی‌شان منجر شود.
کد خبر: ۱۱۵۱۹۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۰۴
