کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
بررسی آخرین وضعیت دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که این دریاچه جان داده است
کد خبر: ۱۱۸۸۰۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۴
مدتی است که استان‌های مختلف کشور درگیر مساله فرونشست یا فروچاله هستند اما این موضوع و بسیاری از مسائل زیست محیطی با توجه کم یا توجه غیردرخور مردم و مسئولان محلی روبه رو شده که این مساله خود آفتی برای چاره‌سازی امور و رفع چالش‌های مهم کشور است.
کد خبر: ۱۱۸۷۵۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۲
نتایج گالبد گشایی یوز نر ۴ ساله منطقه توران اعلام و مشخص شد که کم خونی عامل مهم مرگ این یوز بوده است.
کد خبر: ۱۱۸۷۴۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۱
معاون مدیرکل و رئیس اداره محیط زیست استان تهران اظهار کرد: ترکیبات فرار کربنی در سطح شهر ناشی از فعالیت پمپ بنزین‌ها و سوخت ناقص خودروها بخصوص اتوبوس‌ها باعث احتراق ناقص و آلودگی هوا با انواع عوارض ریوی و تنفسی و پوستی می‌شود.
کد خبر: ۱۱۸۷۳۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۰
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: یک قلاده یوزپلنگ آسیب دیده در زیستگاه‌های آزاد اطراف پارک ملی توران شاهرود مشاهده شده است.
کد خبر: ۱۱۸۶۵۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۴
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دیدار با سفیر ترکیه در ایران بر لزوم توسعه همکاری‌های محیط زیست ی دو کشور تاکید کرد.
کد خبر: ۱۱۸۶۱۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۲
سرپرست دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اهمیت مسئولیت اجتماعی در حفظ محیط زیست گفت:۴۰۶ دشت کشور درگیر فرونشست و ۲۳ استان گرفتار گرد و غبار است
کد خبر: ۱۱۸۵۶۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۹
نمایندگان ایران به منظور رایزنی و گفت و گو با عراق در زمینه همکاری‌های مشترک برای مقابله با گرد و غبار برون‌مرزی و توسعه کشاورزی حفاظتی در مدیریت این پدیده به این کشور سفر کرده‌اند.
کد خبر: ۱۱۸۵۵۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۸
تخصیص بیش از ۹۰ هکتار زمین در اراضی ملی، اتفاقی است که بعید است با تغییر جانمایی پروژه برای ایشان رقم بخورد؛ بذل و بخششی مثال زدنی که وقتی بهتر خودنمایی می‌کند که بدانیم به شرکت‌های پتروشیمی دنا، مرجان و سبلان در استان‌های دیگر ۷ هکتار تخصیص یافته، در حالی که ظرفیت تولیدشان یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن است، حال آنکه هدف پتروشیمی امیرآباد با زمینی به وسعت حدود ۱۳ برابر، تولید ۴۷۰ هزار تن است.
کد خبر: ۱۱۸۴۹۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۴
نماینده عالی دولت در استان گیلان با اشاره به شناسایی منشا آلودگی تالاب بین المللی انزلی اعلام کرد: با تلاش‌های انجام شده و در راستای احیای تالاب، به سراغ سرچشمه آلودگی‌ها یعنی رودخانه‌های وارد کننده فاضلاب و رسوبات رفتیم.
کد خبر: ۱۱۸۴۷۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۲
مدیر کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران ضمن بیان اینکه در ۵۷ نقطه از شهر تهران نیروگاه خورشیدی ایجاد شده است، از تصمیم برای ساخت نیروگاه‌های خورشیدی بزرگ‌مقیاس خبر داد.
کد خبر: ۱۱۸۴۴۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۱
کد خبر: ۱۱۸۴۴۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۳۱
بر اساس داده‌های سازمان ملل، کشاورزی یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل‌ها و از بین رفتن تنوع زیستی است و سه چهارم زمین‌های عاری از یخ را برای استفاده انسان در اختیار دارد. علاوه بر این، سیستم غذایی ما مسئول ۷۰ درصد مصرف آب شیرین جهان و ۷۸ درصد آلودگی آن است.
کد خبر: ۱۱۸۴۳۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۳۱
در میان سوسمار‌های ایران، این‌گونه قدرت بیشتری در همرنگ سازی خود با محیط پیرامون را دارد و وقتی با نگاهی تیزبین‌تر به فَلس‌های پشت این مارمولک نگاه کنید به تطابق حیرت‌انگیز آن با محیط پیرامونش که اکثرا دانه‌های شن هستند، پی می‌برید.
کد خبر: ۱۱۸۳۴۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۵
هنوز آثار و تبعات سیلاب مهیب چند سال قبل از بین نرفته و پابرجاست؛ آثاری که از جمله آنها، رهاسازی آب سد در این روزهای سال است که ظاهرا اقدامی در راستای حفظ هورالعظیم و دور کردن تهدید خشکسالی از سر این تالابِ زخمی و آسیب دیده است؛ اما مسئولان استانی به خوبی می‌دانند که این موضوع بهانه‌ای بیش نیست و دریچه‌های سد به دلایلی دیگر گشوده می‌شوند!
کد خبر: ۱۱۸۳۱۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۳
ایرج حشمتی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، علی محمد طهماسبی بیرگانی دبیر ستاد ملی مقابله با گردوغبار و احمدرضا لاهیجان زاده مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان صبح امروز پنجشنبه بیست‌ودوم تیرماه از کانون‌های گرد و غبار شرق اصفهان در منطقه سگزی بازدید کردند.
کد خبر: ۱۱۸۳۰۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۲
سرپرست دفتر مدیریت اقتصاد و فناوری محیط زیست گفت: خدمات اکوسیستمی منطقه یک آمایش کشور شامل استان‌های گلستان، مازندران و گیلان ارزش‌گذاری خواهند شد.
کد خبر: ۱۱۸۲۸۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۱
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان گفت: با توجه به بارندگی‌های اخیر و سیلاب به وجود آمده در جنوب این استان احتمال خروج تمساح پوزه کوتاه (گاندو) از برکه وجود دارد که مردم باید به شدت مراقب حمله آنها باشند.
کد خبر: ۱۱۸۱۱۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۹
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شفت گفت: پیدا شدن مار غول پیکر در احمدسر گوراب این شهرستان صحت ندارد.
کد خبر: ۱۱۸۰۹۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۸
آهو، این جانور زیبا که نامش از صفت اوستایی «آسو» به معنای تیزرو آمده، از تبار آنتلوپ‌ها (Antilopini) است؛ همان دسته‌بندی خاصی که به گونه‌هایی از خانواده گاوسانان (Bovidae) که نمی‌توان آنها را به گاوها، گوسپندان و بزها منتسب کرد، اطلاق می‌شود.، این جانور که از حدود ۱۵ گونه مختلف در سطح دنیا، سه گونه‌اش در ایران زندگی می‌کند، از جنس غزالان (Gazella) است؛ واژه‌ای عربی معادل آهو در فارسی که واژه لاتین Gazelle از آن گرفته شده است. این متن توسط محمودرضا همامی ـ عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان ـ و سعیده اسمعیلی دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست این دانشکده نوشته شده است.
کد خبر: ۱۱۸۰۴۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۴
