کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
در جلسه ای با حضور معاون اول رئیس‌جمهور هماهنگی های لازم جهت تسریع در احداث ۴۵۰۰ مگاوات برق تجدیدپذیر و رفع موانع اجرایی طرح های آبی مرتبط با برخی از استان ها صورت پذیرفت.
کد خبر: ۱۲۰۵۸۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۳۰
رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس می‌گوید بخشی از زباله‌گردی‌ها مربوط به نهادهای غیررسمی است.
کد خبر: ۱۲۰۵۴۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۸
رییس سازمان حفاظت محیط زیست در نامه‌ای به وزرای محیط زیست کشورهای اسلامی ضمن محکوم کردن جنایات رژیم جعلی صهیونیستی در غزه خواستار جلوگیری از تخریب بیشتر محیط زیست شد.
کد خبر: ۱۲۰۴۸۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۵
مدرس دانشگاه تهران با بیان اینکه بمب‌های فسفری سلاح ممنوعه است، گفت: این بمب‌ها در شعاع ۱۵۰ تا ۲۵۰ متری فرود خود، هر آنچه قرار دارد را می‌سوزاند و نابود می‌کند.
کد خبر: ۱۲۰۴۵۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۳
جزییات تازه از توافق محیط زیستی ایران و طالبان؛
گاهی بهانه می‌آورند که با توجه به تداوم خشکسالی در سال‌های پیاپی، دیگر منابع آبی موجود در افغانستان به اندازه سال ۱۳۵۱ نیست؛ هرچند ما در پاسخ می‌گوییم با وجود کم شدن میزان بارندگی‌ها در سال‌های اخیر، باز هم طرف افغانستانی باید به نسبت کاهش میزان بارش‌ها از حقابه ایران کم می‌کرد، نه این که بخش عمده حقابه ایران را تخصیص ندهد.
کد خبر: ۱۲۰۴۰۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۰
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی کشور در خصوص گونه‌های در معرض خطر انقراض، گفت: برنامه‌ها و اقدامات گسترده و خاصی برای گونه‌هایی همچون یوزپلنگ آسیایی و میش مرغ انجام شده است، مثلاً در مورد یوزپلنگ ایمن‌سازی جاده آغاز شده و تقریباً طی یک ماه اخیر پیشرفت خوبی داشته است.
کد خبر: ۱۲۰۳۸۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۰
اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان به دنبال درج اخبار و فیلم‌هایی در خصوص زنده‌گیری خرس‌های وحشی در منطقه مجن این استان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با صدور اطلاعیه‌ای توضیح داد.
کد خبر: ۱۲۰۲۷۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۴
نقص بزرگی که اگر روزی رفع شود، تازه این سوال را به دنبال خواهد داشت که آیا در همه استان ها، شهرستان‌ها و مناطق تحت حفاظت، دامپزشک زبده‌ای که به سرعت در دسترس باشد و بتوان روی کمک و دانشش در مقوله حیات وحش با تنوع فراوان و مسائل مختلف، حساب باز کرد، هست؟ امکانات مورد نیاز برای پیمودن فرایند درمان، مثل امکانات رادیوگرافی و دیگر تجهیزات تشخیصی چه؟!
کد خبر: ۱۲۰۲۶۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۴
معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: برای حل مشکلات زیست‌محیطی سیستان اقدامات باید در قالب یک طرح مدیریت جامع اقدام شود و کل حاکمیت پای کار بیاید، به‌گونه‌ای که هم موضوعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و روابط منابع طبیعی و محیط زیست دیده شود.
کد خبر: ۱۲۰۲۴۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۳
مصطفی هاشمی طبا به بهانه پیشنهاد محیط زیست ی ایران به جهان اسلام توسط رییس سازمان محیط زیست ، نکاتی را مطرح کرده است.
کد خبر: ۱۲۰۲۴۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۲
به گفته رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست بیش از ۸۵ درصد اتوبوس‌های درون‌شهری تهران به سن فرسودگی رسیده‌اند. در این شرایط نوسازی و توسعه حمل و نقل عمومی اصلی‌ترین و موثرترین راهکار کاهش آلودگی هواست.
کد خبر: ۱۲۰۰۷۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۴
فسیل های استخراج شده برای مطالعه به مرکز تحقیقات دیرینه شناسی مراغه منتقل شده است.
کد خبر: ۱۲۰۰۴۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۲
دانشمندان محصولات زیست‌تخریب‌پذیر و قابل کاشت شامل محافظ موبایل و حتی مبلمان ساخته‌اند که همه آنها پس از پایان استفاده می‌توانند به گیاه تبدیل شوند.
کد خبر: ۱۲۰۰۰۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۳۰
دو سال پیش در چنین روزهایی، ممنوعیتی در کشورمان به تصویب رسید و ابلاغ شد که هرچند تردید‌هایی در خصوص آن وجود داشت، موجبات خوشحالی بسیاری را فراهم آورد؛ ممنوعیتی که مشخص نیست چرا «دو ساله» در نظر گرفته شد، اما از آن مهم تر، فرجام آن است که حالا سوال برانگیز شده است؛ اینکه آیا این ممنوعیت، اقدامی موقتی و گذرا بوده که به پایان خواهد رسید یا قرار است ادامه بیابد؟
کد خبر: ۱۲۰۰۰۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۳۰
رییس سازمان حفاظت محیط زیست به منظور شرکت «نهمین نشست وزرای محیط زیست جهان اسلام» عازم جده شد.
کد خبر: ۱۱۹۹۳۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۲۶
جنگ از پلیدترین رفتارهای جامعه‌های انسانی و از مخرب‌ترین عامل‌ها برای محیط زیست است.
کد خبر: ۱۱۹۸۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۲۴
خطری بزرگ که سالهاست توجه جهانیان را به خود جلب کرده و حالا در قالب قطعنامه‌ای ویژه، کشورهای زیادی از جمله ایران متعهد شده اند با آن مقابله کنند، اما در کشورمان در همان گام ابتدایی یعنی تهیه و ابلاغ آیین نامه باقی مانده و معلوم نیست چه زمانی اجرایی خواهد شد؛ توقفی که نه علتش مشخص است و نه کسی را به واکنش وادار کرده...
کد خبر: ۱۱۹۸۶۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۲۳
نبض خبر
گرسون باریو گاریدو وزیر محیط زیست و منابع طبیعی گواتمالا شخصی است که برای محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق ایران برای شرکت در یک سمپوزیوم محیط زیست ی دعوتنامه فرستاده است. این رویداد از اهمیت بالایی برخوردار نیست و در جستجوی رسانه‌های بین المللی، خبری درباره آن نمی‌توان یافت اما فرصتی برای سفر احمدی نژاد به خارج از ایران بوده و در عین حال برای گواتمالا نیز حضور شخصی به عنوان «رئیس جمهور سابق» جنبه تبلیغاتی برای این رویداد دارد. تصاویری از آقای وزیر و فعالیت‌هایش می‌بینید.
کد خبر: ۱۱۹۷۰۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۴
ورود هرگونه تور گردشگری با عنوان «تور گاوبانگی» در مناطق جنگلی استان مازندران در ایام گاوبانگی تا ۱۵ مهرماه ممنوع است.
کد خبر: ۱۱۹۵۶۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۷
بر خلاف دستورالعمل اعلامی سازمان ملی استاندارد ایران
در بحث خودرو‌های وارداتی، نظر سازمان حفاظت محیط زیست این بود که باید خودرو‌ها هم از نظر پیمایش مورد ارزیابی قرار بگیرند و هم از نظر سن. ما سه سال مدنظرمان بود، ولی در کمیسیون با توجه به مسائلی که اعضای مختلف مطرح کردند، پنج سال به تصویب رسید و از نظر پیمایش هم تصمیم گرفته شد که خودرو‌های دارای استاندار یورو ۵ باشند. البته خودرو‌های وارداتی نیازمند مجوز‌های محیط زیست ی هستند.
کد خبر: ۱۱۹۵۱۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۵
