کلیات
بروز جهش ارزی در اواخر سال ۱۳۹۶ و افزایش قیمتها در طی سالهای ۱۳۹۷تا ۱۳۹۹، موجب شد تا دولت به منظور حمایت از اقشار ضعیف و متوسط جامعه در تأمین نیازهای اساسی، سیاست تخصیص ارز ترجیحی۴۲۰۰ تومانی را برای واردات کالاهای اساسی به ویژه اقلام غذایی(از قبیل گندم، جو، برنج، گوشت قرمز و سفید، روغن نباتی، تخم مرغ و غیره) در نظر بگیرد.
اهداف اصلی تعیین ارز ترجیحی
هدف اصلی این سیاست کنترل نوسانات بازار داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی نسبت به سایر کالاها و جلوگیری از افزایش نرخ تورم کشور وهمچنین جبران رفاه ازدست رفته بخشی از جامعه بود. با این رویکرد دولت سیاست اختصاص ارز با نرخ ترجیحی از مردادماه ۱۳۹۷ را با تعیین ۲۵ قلم کالا به عنوان کالاهای اساسی در نظر گرفت که از همان ابتدا با مخالفت های کارشناسی مراجع متعدد روبرو بود. با این حال این سیاست تا سال ۹۹ هم اجرا شد. هرچند برخی گروه های کالایی مانند گوشت قرمز، کره و برخی حبوبات از فهرست کالاهای مشمول دریافت ارز ترجیحی حذف شدند، اما با وجود هزینه های بالایی که اجرای این سیاست در پی داشت، تخصیص ارز با نرخ ۴۲۰۰ تومان متوقف نشده و سیاستهای حمایتی هدفمندتری جایگزین آن شد. به گونه ای که در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ در حدود ۱۰ و نیم میلیارد دلار ارز برای اختصاص به کالاهای اساسی با نرخ ترجیحی پیش بینی شد.
رابطه ارز ترجیحی با رانت
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: اختصاص ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی با نرخ ۴۲۰۰ تومان به ازای هر دلار، از ابتدای سال ۱۳۹۷ هزینه های بسیاری برای کشور در برداشته است. نرخ ارز دو تا سه برابری سامانه های"سنا" و "نیما" نسبت به نرخ ارز ترجیحی باعث شده است تا دستیابی به ارز ترجیحی و واردات بر اساس این نرخ، سودآوری بسیاری دربرداشته باشد. درآمدهای ارزی دولت از محل صادرات نفت و گاز در هشت ماهه نخست سال، تقریباً در حدود نصف ارز اختصاص داده شده به واردات کالاهای اساسی بوده و همین امر نشان می دهد که بخش قابل توجهی از ذخایر ارزی در دسترس کشور، در خدمت واردات کالاهای اساسی بوده است. تأمین این منابع از یک طرف منجر به افزایش بدهی ریالی دولت به بانک مرکزی است که به دلیل تأمین ارز به نرخ نیما توسط بانک مرکزی و عرضه آن به واردکننده کالاهای اساسی به وجود آمده و از طرف دیگر منجر به افزایش تقاضای واردات کالاهای اساسی می شود.
بنابر این گزارش ، رانت قابل توجه توزیع شده بین واردکنندگان کالاهای اساسی و فساد ایجاد شده در این فرایند، قابل اغماض نیست. درحالی که مصرف همه گروه های کالاهای اساسی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ کاهش داشته و احتمالاً با افزایش قیمت آنها، در سال های بعد هم این کاهش ادامه داشته باشد، اما واردات کالاهای اساسی روند رو به رشدی دارد. میزان رشد واردات برخی از این کالاها هم تا زمانی که مشمول دریافت ارز ترجیحی می شوند در کنار کاهش واردات آنها پس از خروج از شمول دریافت ارز ترجیحی، شاهد روشنی است که دلالت بر توزیع رانت قابل توجه ناشی از واردات این کالاها با نرخ ارز ترجیحی دارد.
همچنین در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: صدمه وارد شده به تولیدکنندگان داخلی کالاهای اساسی نیز، از دیگر پیامدهای واردات این کالاها با ارز ترجیحی است. هزینه های تحمیل شده به کشور از محل تأمین این نوع ارز برای واردات کالاهای اساسی به حدی است که بازنگری در این سیاست را ضرورتی اجتناب ناپذیر می کند.
هرچند تخصیص ارز ترجیحی به واردات کالاهای اساسی از منظر دیگر موجب افزایش دسترسی دهک های درآمدی پایین جامعه به کالاهای اساسی است و این استدلال می تواند تا حدودی درست و قابل قبول باشد، اما نکته بسیار مهمی که در این استدلال مغفول است، وضعیت درآمدهای ارزی و به طور کلی اقتصاد کشور در شرایط فعلی و به خصوص سال های آتی است.
اقتصاد ایران بین سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ با شوک ارزی ناشی از انباشت نقدینگی قبلی در کنار تحریمها مواجه بود که باعث افزایش شدید شاخص قیمت مصرف کننده هم شد. باید در نظر داشت که درآمدهای دولت به شدت محدود شده و کاهش درآمدهای ارزی به همراه عدم رشد تولید ناخالص داخلی، درآمدهای داخلی و خارجی دولت را کاهش داده و در نتیجه بودجه با کسری قابل توجهی روبرو است. لذا این گونه به نظر می رسدکه کسری بودجه اصلی ترین عامل فزاینده «پایه پولی» و درنتیجه تورم در آینده می شود که تأثیر آن بر گروه های آسیب پذیر به مراتب بیشتر از افزایش قیمت کالاهای اساسی است. در اقتصاد تورمی، قیمت دارایی گروه های بالای درآمدی افزایش می یابد و این درحالی است که گروه های پایین روز به روز با افزایش هزینه ها مواجه هستند.
محسن جلالپور
کد خبر: ۱۰۸۸۹۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۳۰
پیمانه اقتصادی
این پیمانه تیترهایی همچون بورس تقویت شاخص کل بورس در آخرین روز کاری هفته، عرضه اوراق دولتی براساس کشش بازار سهام، فروش بیش از ۷۵ هزار میلیارد ریال اوراق بدهی، برنامه وزارت اقتصاد برای جبران کسری بودجه، اخذ مالیات از خانههای خالی به کجا رسید؟ و خریداری ۴ میلیون تن گندم از کشاورزان را در بر دارد.
کد خبر: ۱۰۸۸۲۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۶
نمایندگان مجلس شورای اسلامی با فوریت لایحه حذف ارز ترجیحی مخالفت کردند؛ این نخستین تقاضای دو فوریت دولت سیزدهم از مجلس یازدهم است که با مانع پارلمان مواجه شد.
کد خبر: ۱۰۸۷۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۳
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران؛
عباس آرگون تاکید کرد اقتصاد یک علم است و نمیتوان با دستور و بخشنامه، به دنبال اهداف اقتصادی کلان همچون کنترل قیمتها باشیم؛ بنابراین هرچه به سمت بازار رقابتی و مکانیزم عرضه و تقاضا حرکت کنیم، رانت و فساد نیز از بین خواهد رفت.
کد خبر: ۱۰۸۷۰۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۰
تابناک اقتصادی بررسی کرد
دولت با ارسال لایحهای به مجلس، اجازه خواسته است تا در صورت تغییر نرخ ارز نهادههای دامی و کالاهای اساسی از محل درآمدهای حاصل از تغییر نرخ کالاهایی که با ارز ترجیحی تامین میشود، تا مبلغ ۲۷ هزار میلیارد تومان به حساب خاص سازمان هدفمندسازی یارانهها واریز نماید. این در حالی است که به گفته یک نماینده، دولت برای حذف ارز ترجیحی نیاز به مصوبه مجلس ندارد.
کد خبر: ۱۰۸۷۰۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۰
در بازه زمانی شهریور سال گذشته تا شهریور سال جاری تورم کالاهایی که ارز ترجیحی به آنها تعلق گرفته نسبت به کالاهایی که از این یارانه پنهان بیبهره بودند و تورم عمومی، بالاتر بود.
کد خبر: ۱۰۸۶۹۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۹
دکتر جعفر قادری در گفتوگو با تابناک اقتصادی
عضو کمیسیون برنامه و بودجه گفت: سیستم کنترل توزیع کالا در کشور به گونهای است که شما نمیتوانید از ابتدا تا انتهای فرآیند واردات کالا به کشور و توزیع آن بین مردم را رصد کنید؛ لذا ضمن خروج ارز از کشور، این کار روی معیشت مردم نیز تاثیری ندارد. از طرفی ارز اختصاص یافته به متقاضیان واقعی که مردم هستند، نمیرسد و عملاً زمینه رانت و فساد را به وجود میآورد.
کد خبر: ۱۰۸۶۸۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۹
به اذعان اکثر کارشناسان و فعالان اقتصادی، ارز ترجیحی نه تنها در رسیدن به اهداف خود یعنی حفظ قدرت خرید مردم و کنترل قیمتها ناکام بوده، بلکه حالا تبدیل به باری بر دوش دولت شده است.
کد خبر: ۱۰۸۳۰۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۷
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ضمن تاکید بر لزوم ایجاد ثبات در آییننامهها، گفت: امیدواریم ارز ترجیحی هر چه زودتر از اقتصاد ایران حذف شود که این اقدام عملیاتی نیز خواهد شد.
کد خبر: ۱۰۷۹۸۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۱۱
دکتر کامران ندری
کد خبر: ۱۰۷۹۲۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۷
عضو هیات مدیره اتحادیه واردکنندگان نهادههای دام و طیور گفت: در حال حاضر تصمیمات اتخاذ شده در خصوص حذف ارز ترجیحی مبهم و تقریبا محرمانه است و این امر باعث بلاتکلیفی واردکنندگان شده است.
کد خبر: ۱۰۷۸۹۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۶
خبرگزاری صدا و سیما به نقل از وزیر بهداشت نوشت: اختصاص ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی به دارو زمینه فساد و رانت را ایجاد میکند و تا پایان سال این ارز برای دارو حذف خواهد شد.
کد خبر: ۱۰۷۶۱۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۲۳
در گفتگو با تابناک اقتصادی مطرح شد؛
یک نماینده مجلس گفت: کنترل و اداره کردن مسیر توزیع کالاهای مشمول ارز ۴۲۰۰ بسیار سخت و غیرممکن است. ارائه یارانه ارزی در سر زنجیره و به واردکننده کار بسیار اشتباهی است و دولت سیزدهم باید ارز را تک نرخی کند و قشر کم درآمد و ضعیف جامعه بتوانند از یارانهی بهتری برخوردار شوند.
کد خبر: ۱۰۷۵۲۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۱۸
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتگو با تابناک اقتصادی؛
مرحبا معتقد است: آمارهای اقتصادی به خوبی نشان دهنده این موضوع هستند که ثبات قیمت در بازار اتفاق نیفتاده بلکه این طرح موجب شکلگیری رانت و فساد کلان شده است و عملا بخش بزرگی از اندوخته ارزی کشور به هدر رفته است.
کد خبر: ۱۰۷۴۵۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۱۵
دبیر سابق اتاق بازرگانی ایران و عراق گفت: قاچاق معکوس، توزیع ارز ترجیحی در بازار آزاد و فاکتورهای صوری از جمله مفاسد اصلی سیاست ارز ترجیحی هستند.
کد خبر: ۱۰۷۴۰۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۱۳
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس مطرح کرد؛
پورابراهیمی گفت نوسانات و بی ثباتی قیمتها در بازارهای مختلف، یکی از مهمترین نگرانیهای مردم و فعالان اقتصادی در حال حاضر است. از ابتدای سال ۱۳۹۹ تورم سالیانه روند صعودی گرفته و تورم ماهیانه نیز در تیرماه ۱۳۹۹ به بالاترین سطح خود از آبان ماه ۱۳۹۷ رسید.
کد خبر: ۱۰۶۷۹۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۳
سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: تک نرخی شدن ارز هر چند میتواند در مقابله با رانت و سودجویی برخیها بسیار مؤثر باشد و دستهای آلوده در این زمینه را قطع کند ولیکن بحثهای مهم دیگری وجود دارد.
کد خبر: ۱۰۲۷۱۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۱
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتوگو با «تابناک»؛
چند ماه است، قیمت ارز در بازار روند نزولی به خود گرفته و دیگر خبری از دلار ۱۸ و ۱۵ هزار تومانی نیست؛ هرچند قیمت ارز کاهش محسوسی نسبت به قبل پیدا کرده است، هنوز با قیمت دی ماه سال ۹۶ تفاوت معناداری دارد. با این حال، انتظار عمومی این بود که قیمتها در دیگر بازارها نیز نسبت به همین میزان کاهش داشته باشند.
کد خبر: ۹۲۳۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۲۴
محمدرضا پورابراهیمی در گفتوگو با «تابناک»؛
دولت در سال گذشته با نوسانات نرخ ارز، ارز ۴۲۰۰ تومانی را برای واردات انواع کالا در نظر گرفت؛ اما رفتهرفته این ارز تنها به کالاهای اساسی اختصاص یافت تا با ارائه ارز ۴۲۰۰ تومانی، افت قیمت کالاهای اساسی را رقم بزند. با وجود این، بررسیهای انجام شده از بازار حکایت از آن دارد که قیمت کالاهای اساسی با وجود دریافت ارز دولتی، نه تنها افتی نداشته، بلکه در بسیاری موارد افزایش شدیدی را نیز نشان میدهد.
کد خبر: ۹۱۱۳۰۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۲۲
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر اینکه ارز 4200 تومانی اختصاص یافته به کالاهای اساسی تاثیری در زندگی مردم نداشته است، گفت: بهترین راهحل این است که مابه التفاوت ارز ترجیحی با نیما را مستقیم به خود مردم بدهیم.
کد خبر: ۹۰۶۳۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۲۸