زیباکلام: سانسور، نتيجه فقدان توسعه سياسي
جامعه ما جامعه‌اي قانونمند نيست و اين حاكميت قانون نيست كه در جامعه ما حضور و بروز دارد و مي‌توان گفت حاكميت قانون ضعيف و كمرنگ است.
اقتصاد، اجتماع، روابط بين الملل، فرهنگ تمام اين حوزه‌ها متاثر از سياست است. در ايران ورزش و هنر نيز بسيار سياسي است و هيچ رويدادي را نمي توان فارغ از توجه به فضاي سياسي بررسي كرد و از همين رو تفكيك پديده‌های اجتماعي چندان کار ممكنی نيست. وقتي در حوزه‌اي تغييري صورت مي‌گيرد، نمي‌توان علل آن تغيير را فارغ از تغييرات فضاي سياسي بررسي كرد. به نوشته قانون، مهم‌ترين رويداد سالانه عرصه سينما جشنواره فيلم فجر است، جشنواره‌اي دولتي كه حواشي آن را نمي‌توان مستقل از روابط بين دولت‌ها و تغييرات سياسي دانست. جشنواره فيلم فجر امسال در حالي برگزار شد كه تغيير دولت نويد بخش باز شدن فضاي سينما پس از هشت سال بود. از همين رو مي‌شد انتظار داشت كه جشنواره فيلم فجر نيز با تغييراتي همراه باشد و همين گونه هم شد. فيلم هايي در اين جشنواره اجازه پخش گرفتند كه طي ساليان گذشته در حصر ارشاد، مسكوت مانده بودند و اجازه پخش نداشتند. اما شادي اهالي سينما در نهايت نيمه كاره ماند. فيلم «آشغال‌های دوست داشتني» از جشنواره حذف شد و «خانه پدري» پس از سه سال توقیف با مجوز موقت و پادرمیانی وزیر ارشاد تنها مجوز موقت نمایش در جشنواره را در بخش خارج از مسابقه یافت و اکران آن در سینماهای کشور همچنان با اما و اگرهای بسیار روبه روست . رکورددار حواشی جشنواره نیز فیلم «عصبانی نیستم » به کارگردانی رضا درمیشیان است. «عصباني نيستم» با حواشي بسیار از بخش جوايز حذف شد و تمام اکران‌های شهرستان این فیلم در زمان جشنواره لغو گردید تا باز هم سايه سانسور بر سر سينما ديده شود. سوال اما اين است كه چرا سينما در دولت تدبير و اميد نيز درگير سانسور است.از همين رو گفت‌و‌گويي داشتيم با صادق زيبا كلام، پژوهشگر و تحلیل‌گر سیاسی و با او جشنواره فجر را از منظر سياسي به بررسي نشستيم.
پس از انتخابات 24 خرداد به شكل ملموسي شاهد باز شدن فضا در ايران بوديم. با اين وجود اما در جشنواره فيلم فجر امسال شاهد سانسور بوديم. سانسور فيلم‌هايي كه در مرحله ساخت از فيلترهاي متعدد نظارتي عبور مي‌كنند. دليل اين اتفاق چيست؟
چند دليل براي اين واقعه وجود دارد. يك اين كه جامعه ما جامعه خيلي بازي نيست. دو اين كه جامعه ما جامعه‌اي قانونمند نيست و اين حاكميت قانون نيست كه در جامعه ما حضور و بروز دارد و مي‌توان گفت حاكميت قانون ضعيف و كمرنگ است و بنابراين در خيلي از مواقع افراد قدرتمند و جريانات قدرتمند به خودشان اجازه مي‌دهند كه قانون را زير پا بگذارند. دليل سوم اين است كه برخي از گروه‌ها و برخي از جريانات هم قدرت زيادي دارند و هم اساسا كشور و مملكت و نظام را به گونه‌اي ملك شخصي خود مي‌دانند و بنابراين آن‌گونه كه فكر مي‌كنند درست است و آن‌گونه كه فكر مي‌كنند بايد انجام بشود همانگونه رفتار مي‌كنند. تمام اين موارد را اگر بخواهيم در يك كلام خلاصه بكنيم مي‌شود فقدان توسعه سياسي. اگر توسعه سياسي شكل گرفته طي اين چند ماه ادامه پيدا بكند ما خيلي كمتر شاهد اينگونه اتفاقات و اينگونه رفتارها خواهيم بود.
باز شدن نسبي فضا محصول روي كار آمدن دولت جديد است اما سانسور برخي از فيلم‌ها در جشنواره‌اي اتفاق افتاد كه جشنواره‌اي دولتي است و تمام اين حواشي در حالي است كه فشار چنداني نيز روي دولت نبود. چرا دولت تن به اينگونه سانسورها داد؟
در وزارت ارشاد مسئولان رده بالا تغيير پيدا كرده اند ولي همچنان در خيلي از سطوح پايين‌تر افراد باقي مانده از دولت اصولگراي پيشين قدرت را در دست دارند. در بخش مميزي كتاب نيز ما شاهد اين رفتار هستيم و صابون اين رفتار به تن بنده نيز خورده است و همچنان آثار بنده در محاق سانسور است و اجازه نشر ندارد. در واقع كتاب «تولد اسرائيل» و كتاب «الف مثل اصلاحات» بنده هنوز نتوانسته اجازه چاپ بگيرد.
پس معتقديد كه سانسور موجود ميراث دولت پيشين است؟
بله، مسئولان رده بالا عوض شده اند. وزير و معاون وزير و ديگر مسئولان رده بالا عوض شده‌اند. حتي رئيس بخش كتاب عوض شده است و آقاي دكتر صالحي جايگزين شده‌اند ولي مميزي‌ها و مسئولان پايين دست و روساي اداره‌ها همان افراد سابق هستند و احتمالا طول مي‌كشد تا اين‌ها نيز كم كم تغيير بكنند.
آيا مي‌توان اميد داشت كه در بخش فرهنگ تغيير نگرش صورت بگيرد و ما ديگر شاهد اين مدل از سانسور نباشيم؟
قطعا، هيچ ترديدي به خودتان راه ندهيد كه شرايط بهتر خواهد شد.
تا تغيير شرايط موجود اين سانسور چه تاثيري بر فضاي جامعه خواهد گذاشت؟
تاثيرش اين است كه همچنان روزنامه نويسان ما محتاط هستند و خيلي از سوژه‌ها را با بسم‌ا... سراغشان مي‌روند، گويي كه قصد خنثي كردن يك مين را دارند.
در نهايت به جشنواره فجر برگرديم. جشنواره فجر جشنواره‌اي دولتي است. آيا مي‌توان وابسته به دولت بودن اين جشنواره را نوعي آسيب قلمداد كرد؟
خيلي از جوايز ديگر هم در ايران دولتي است. كتاب سال هم دولتي است و انتخاب بهترين كتاب سال نيز دولتي است و انتخاب بهترين نويسنده و انتخاب بهترين شاعر هم دولتي است. متاسفانه كمتر حوزه‌اي را مي‌توان يافت كه سايه سنگين دولت بر سر آن نباشد ولي تا به الان اين گونه بوده است اما مطمئن باشيد كه اين گونه نخواهد ماند و روزي خواهد رسيد كه جشنواره فيلم فجر مانند جشنواره كن و يا اسكار و ساير جشنواره‌هاي بين‌المللي در ايران غير حكومتي بشود.
