افزایش وقوع توفان‌های گرمسیری
به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا سحر تاجبخش در اولین کنفرانس بین‌المللی طوفان‌های گرمسیری اقیانوس هند که امروز(۱۷ مهرماه) در پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو با مشارکت سازمان‌های بین‌المللی، کشورهای عضو پنل توفان‌های گرمسیری شمال هند و خلیج بنگال، دستگاه‌های اجرایی و مراکز تحقیقاتی ملی با شعار «هشدار سریع برای همه» برگزار شد، اظهار کرد: تغییر اقلیم سبب افزایش وقوع توفان‌های گرمسیری شده است. توفان‌های گرمسیری از مهمترین مخاطرات جوی است که به سبب تغییرات اقلیمی وقوع آن روند رو به افزایشی در دنیا داشته است.
وی افزود: منطقه دریایی اقیانوس هند نیز از این موضوع مستثنی نبوده و شاهد روند رو به افزایش وقوع این توفان‌های حاره‌ای به سبب تغییرات اقلیمی بوده است.
تاجبخش ادامه داد: توفان‌های گرمسیری عمدتا در مناطق حاره‌ای اقیانوس‌ها اتفاق می‌افتند و اهمیت آن‌ها بیشتر به دلیل مخاطراتی است در فعالیت‌های دریایی و مناطق ساحلی ایجاد می‌کند.
به گفته رییس سازمان هواشناسی کشور، سازمان جهانی هواشناسی برنامه‌های متعددی را برای پایش و پیش‌بینی توفان‌ها در نظر گرفته است که یکی از آن‌ها ایجاد پنل توفان‌های گرمسیری منطقه اقیانوس هند است که ۱۳ کشور در آن عضویت دارند و از سال ۱۹۷۲ با حضور شش کشور راه اندازی شد و سایر کشورها به‌تدریج و طی سال‌های بعدی به آن اظافه شدند.
تاجبخش به کشورهای ایران، عربستان سعودی، امارات و قطر به عنوان کشورهایی که از سال ۲۰۱۸ به این پنل وارد شدند، اشاره کرد.
رئیس سازمان هواشناسی درباره اثرات تغییرات اقلیمی بر میزان توفان‌های حاره‌ای اظهارکرد: کشور ما اگرچه که به‌طور مستقیم تحت تاثیر توفان‌های حاره‌ای نیست اما تعداد و اثرات توفان‌های حاره‌ای به‌ویژه بر دریای عمان بیشتر شده است بنابراین امروزه همکاری‌های منطقه‌ای برای صدور هشدارهای به‌هنگام بیشتر از پیش احساس می‌شود.
وی افزود: به دلیل تغییرات اقلیمی تعداد رخداد این توفان‌ها در کشورهایی همچون ایران که چندان مستقیم در سواحل اقیانوس‌ها قرار ندارند نیز افزایش یافته و تحت تاثیر این توفان‌ها است بنابراین الزام همکاری‌های مشترک برای کاهش اثرات این رخدادها وجود دارد.
رئیس سازمان هواشناسی ادامه داد: تغییرات اقلیمی امروزه یکی از مباحث بسیار مهم دنیا است و گزارش‌هایی که هیات بین الدول تغییر اقلیم تهیه و اطلاع رسانی می‌کند، در تصمیم‌گیری‌های کلان کشورها تاثیرگذار است. کشور ما نیز باید در راستای اتفاقاتی که در حوزه آب و هوایی در دنیا رخ می‌دهد، برنامه‌ریزی منظمی را در تمامی بخش‌های اجرایی همچون مدیریت منابع آب حوزه کشاورزی، حوزه صنعت و سایر بخش‌ها انجام دهد.
وی افزود: از مهمترین تغییراتی که در سال ۲۰۲۲ در اقلیم دنیا اتفاق افتاد می‌توان به افزایش دمای هوا و خاک همچنین افزایش رخداد بارش‌های حدی در مناطق حاره‌ای اشاره کرد. در سال ۲۰۲۲ به دلیل پدیده «لانینا» که در بازه زمانی طولانی مدت سه‌ساله نواحی گرمسیری و اقیانوس آرام را تحت تاثیر قرار داده بود، دمای بیش از حد نرمال ثبت شد.
تاجبخش ادامه داد: امواج گرمایی در سراسر دنیا تاثیرگذاری زیادی داشت، به‌طوری که طی سال ۲۰۲۳ که رو به پایان است به نظر می‌رسد رکورد گرم‌ترین دمای کره زمین از زمان انقلاب صنعتی تاکنون ثبت شده باشد.
وی افزود: این فرایند اثرات متعددی می‌تواند داشته باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به آتش‌سوزی جنگل‌ها اشاره کرد که بارها طی سال ۲۰۲۳ و سال‌های گذشته در دنیا اتفاق افتاد. آسیا نیز مستثنا از این شرایط نیست و افزایش رخداد پدیده‌های حدی در منطقه آسیا بسیار زیاد است.
به گفته رئیس سازمان هواشناسی این تاثیرات علاوه بر مسئله امواج گرمایی در بارش‌های حدی نیز تاثیرگذار بود، به‌طوری که طی سال گذشته بارش بسیار شدیدی در فصل مانسون در پاکستان رخ داد. بیش از ۲۰ استان ایران نیز درگیر این بارندگی‌ها شدند که تقریباً بی‌سابقه بود.
وی ادامه داد: مطالعات در بازه‌های ۳۰ ساله آخر نشاندهنده این است که آسیا پس از اروپا بیشترین میزان تاثیر پذیری از تغییرات اقلیمی و افزایش دما را داشته است. ایران نیز تحت تاثیر این شرایط قرار گرفته است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی ۵۰ سال گذشته روند افزایش دما در کشور به‌شدت روند صعودی داشته است و این شرایط با کاهش بارش در طول ۵۰ سال گذشته و افزایش تبخیر و تعرق در کشور نیز همراه بود بنابراین حرکت به سمت افزایش خشکی در کشور ما زیاد شده است، به‌طوری که شاهد تاثیر آن بر کاهش منابع آبی به‌ویژه سطح منابع آب زیرزمینی هستیم.
تاجبخش اضافه کرد: بر اساس پیش‌بینی‌های هیات بین‌الدول تغییر اقلیم درباره پارامترهایی که در اقیانوس‌ها اهمیت زیادی دارند، بر اساس سناریوهای مختلفی که در این هیات تعریف شده، روند افزایش دما هرچه به سمت سناریوهای بدبینانه حرکت کند، تغییرات و روند افزایش دما هممچنین روند کاهش PH اقیانوس‌ها یا به تعبیری خاصیت اسیدی اقیانوس‌ها و روند افزایش تراز آب اقیانوس‌ها بیشتر می‌شود.
وی تاکید کرد: بر اساس سناریوهای پیش‌بینی شده تا سال ۲۱۰۰ اگر دنیا با همین روند، تولید گازهای گلخانه‌ای را ادامه دهد، شرایط خوبی به لحاظ آب و هوایی و دمایی نخواهد داشت همچنین وسعت یخ‌های منطقه قطب شمال را هم در سناریوهای بدبینانه به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.
به گفته رئیس سازمان هواشناسی بسیاری از گیاهان و اکوسیستم‌هایی که در اقیانوس‌ها وجود دارند، تحت تاثیر این وضعیت و تغییرات اقلیمی قرار خواهند گرفت.
وی افزود: یکی دیگر از مهمترین پیامدهای تغییر اقلیم افزایش رخداد پدیده‌های حدی است که در چهار وضعیت مشخص این بررسی روی امواج گرمایی با بازه زمانی‌های ۱۰ سال و ۵۰ ساله انجام شده است و بارش‌های شدید و خشکی‌های کشاورزی از جمله تاثیرات آن است.
تاجبخش ادامه داد: بر اساس سناریوهای مختلف، افزایش ۱ ، ۲ یا ۴ درجه‌ای دما علاوه بر تعداد رخداد پدیده‌های حدی ، شدت امواج گرمایی را افزایش می‌دهد بنابراین شرایط برای رخدادهای حدی بسیار بد است.
وی افزود: بارش‌های سیل آسایی که سال گذشته در آسیا رخ داد و ایران نیز تحت تاثیر آن قرار گرفت و سیل بی‌سابقه‌ای را در پاکستان و بسیاری از کشورها همچون ایران به دنبال داشت از جمله تاثیرات افزایش امواج گرمای هوا بود.
رئیس سازمان هواشناسی ادامه داد: یکی از مهمترین عواملی که موجب تقویت توفان‌ها می‌شوند، رطوبت و گرمایی است که از اقیانوس‌ها دریافت می‌شود. در کشور ما به دلیل اینکه همجواری چندان نزدیکی با اقیانوس‌ها ندارد همچون شرایط هندوستان، میانمار و اندونزی رخدادها چندان محسوس نیست. با این وجود از سال ۲۰۰۷ حداقل چهار توفان مهم شدید به دریای عمان رسیدند و با وجود اینکه این توفان‌ها در حالت طبیعی کشورهای عمان و یمن را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دادند اما بیشترین تاثیر را بر کشور ما گذاشتند البته خوشبختانه در این حوزه همکاری‌های خیلی خوبی در سطح کشور و در زمینه صدور هشدارها انجام شد.
وی افزود: قوی‌ترین توفان در سال ۲۰۰۷ رخ داد که کشور ما را نیز تحت تاثیر قرار داد و بارش‌های آن منطقه جنوب کشور را درگیر کرد. پس از آن دو توفان دیگر نیز اتفاق افتاد که منطقه ما را تحت تاثیر قرار داد که عنوان یکی از آن‌ها توفان «پت» بود که سال ۲۰۱۰ با حرکت به سمت پاکستان وارد دریای عمان شد و ایران را تحت تاثیر قرار داد. از توفان «شاهین» نیز می‌توان به عنوان یکی از قوی‌ترین توفان‌ها - که طی سال گذشته کشور ما را درگیر کرد - نام برد که بر سواحل جنوبی کشور تاثیر گذاشت همچنین بارش‌های خیلی خوبی را در کشور عمان به همراه داشت.
تاجبخش در ادامه گفت: اساساً جهت حرکت این توفان‌ها به سمت پاکستان، عمان یا یمن است. بر اساس بررسی‌هایی که انجام شده در سال ۲۰۲۱ در منطقه دریای عرب تعداد توفان‌های حاره‌ای ۵۲ درصد افزایش و خلیج بنگال حدود ۸ درصد کاهش پیدا کرده است این در حالیست که طول عمر و شدت این توفان‌ها به‌تدریج از سال ۱۹۸۲ تا ۲۰۲۰ روند افزایشی داشته است.
وی افزود: کشور ما دریاهایی را در شمال و جنوب کشور دارد. ما یک تجربه خوبی را در دریای شمال داریم که اگر در دریای جنوب هم این همکاری را در سطح منطقه‌ای داشته باشیم، می‌تواند نتیجه بسیار خوبی داشته باشد. پایش هواشناسی را در دریاهای پیرامون کشور توسط ایستگاه‌های ساحلی، رادارهای هواشناسی و شناورهای تحقیقاتی و ... انجام می‌دهیم و قطعا ضرورت تکمیل این شبکه دیده‌بانی در حوزه دریایی بسیار محسوس است.
به گفته رییس سازمان هواشناسی، در ایران شش بویه دریایی در دریاهای شمال و جنوب کشور، ۱۸ ایستگاه ساحلی و سه رادار هواشناسی که دریاها را پوشش می‌دهد، قرار دارد. نصب و راه‌اندازی رادار روی دریای عمان نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
وی ادامه داد: در حوزه پیش‌بینی نیز اطلاعات امواج دریا، ارتفاع موج و شدت باد را در دست داریم. در کنار این مسائل بولتن‌های دریایی، انواع هشدارهای دریایی مرتبط با توفان‌های حاره‌ای یا سایر مخاطرات که در حوزه دریا اتفاق می‌افتد، تولید می‌شود و اطلاعات هم در بولتن‌های دریایی و هم در مدل‌های پیش‌بینی عددی حتماً اعلام خواهد شد.
تاجبخش اضافه کرد: در دریاهای شمال همکاری مناسبی با سایر دستگاه‌ها وجود دارد. در بخش اندازه‌گیری تراز آب دریا در شمال وزارت نیرو تجهیزاتی را برای اندازه‌گیری تراز آب نصب و راه‌اندازی کرده است که اطلاعات آن در قالب شبکه‌ای بین ایران و سایر کشورهای حوزه دریای خزر تبادل می‌شود.
وی ادامه داد: این کار به ما کمک می‌کند از کمیته هماهنگی فعالیت‌های هواشناسی و آب‌شناسی کشورهای حوزه دریای خزر به نام Caspcom اطلاعاتی را برای تراز آب دریا در سواحل جنوبی دریای خزر داشته باشیم. Caspcom یک تجربه بسیار خوب برای دریای خزر و سواحل شمالی کشور ما است چراکه میان چهار کشور دیگر در حاشیه این دریا شامل روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان کلیه اطلاعات مربوط به دریا همچون دما، باد نزدیک سطح دریا و تراز آب دریاها و سایر پارامترهای هواشناسی را تبادل کنیم. این بررسی‌ها در جنوب کشور نیز با کمک کشورهای منطقه‌ای می‌تواند صورت بگیرد که اقدام بسیار خوبی است.
رئیس سازمان هواشناسی افزود: کشورها هنوز فرصت دارند که با اقداماتی همچون کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای از اقیانوس‌ها محافظت کنند. هنوز می‌توان افزایش دمای ۱.۵ درجه‌ای که رخ داده را کنترل کنیم. اگر روند افزایش دمای اقیانوس‌ها به همین روند ادامه یابد، بسیاری از اتفاقاتی که برای اقیانوس‌ها رخ می‌دهد غیرقابل جبران خواهند بود و نمی‌توان کنترلی بر آن‌ها داشت. استفاده از ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله راهکارها برای مقابله با تغییر اقلیم است.
وی ادامه داد:یکی از مواردی که می‌تواند نتایج مناسبی را برای مانیتورینگ دریای جنوب کشور و مشترک میان ایران و سایر کشورهای منطقه که متاثر از خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند هستند، داشته باشد، ایجاد یک کمیته مشابه با آنچه در خزر وجود دارد، است تا در جهت پیش‌بینی و ارائه خدمات بهتر به مردم منطقه همچنین تصمیم‌گیری برای حوزه‌های کلان منطقه فعالیت کند.
تاجبخش در پایان تصریح کرد: با راه‌اندازی این کمیته هم در پایش و هم در پیش‌بینی و ارائه خدمات بهتر به مردم می‌توانیم یک عملکرد دسته‌جمعی بهتر و با توجه به رخدادهای تغییر اقلیم و پیامدهای ناشی از آن مدیریت بهتری بر آب منطقه داشته باشیم.
در بخش دیگری از این نشست مهدی رهنما - رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور و دبیر علمی نخستین کنفرانس توفان‌های حاره‌ای اقیانوس هند - اظهار کرد: در این کنفرانس سعی شده است تا موضوعات مرتبط با این توفان‌ها به‌ویژه پیش‌بینی و رابطه وقوع آن با عوامل مختلف جوی بررسی شود.
وی افزود: هدف از برگزاری این کنفرانس هم‌افزایی و تبادل تجربیات در زمینه پایش و پیش‌بینی توفان‌های گرمسیری در منطقه شمال اقیانوس هند است.
رهنما خاطرنشان کرد: تحت تاثیر قرار داشتن سواحل جنوبی ایران از توفان‌های گرمسیری و مخاطره بالای آن‌ها ضرورت توجه به این پدیده مخاطره آمیز در کشور را بیش از پیش می‌کند.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو در ادامه گفت: امروز پنجاهمین سالگرد تاسیس پنل توفان‌های گرمسیری منطقه اقیانوس هند است که از سال ۲۰۱۸ ایران نیز به عضویت آن درآمده است.
رهنما در پایان اظهارکرد: سازمان جهانی هواشناسی و کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه به‌صورت مشترک در سال ۱۹۷۲ پنلی را تشکیل دادند تا تحقیقات مرتبط با توفان‌های گرمسیری و سامانه‌های هشدار توفان‌ها به ساکنان سواحل انجام شود.
