کلیات

کمیته امداد امام (ره) از جمله اولین نهادهایی است که پس از گذشت مدت کوتاهی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ توسط رهبر فقید انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) با هدف ساماندهی و رسیدگی به وضعیت معیشت امور محرومان و نیازمندان کشور تأسیس شد. در حال حاضر پرویز فتاح، رئیس کمیته امداد است. 

فلسفه شکل گیری

با پیروزی انقلاب اسلامی توجه به رفع مشکلات فراوان اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی طبقات محروم جامعه و پیش بینی برنامه های مورد نیاز برای توانمندسازی و رفع نیازهای اقشار محروم مورد توجه ویژه دولتمردان قرار گرفت به گونه ای که لزوم حمایت و دستگیری از نیازمندان و محرومان جامعه در صدر برنامه‌های نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و ۲۲ روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام (ره) با صدور حکمی از سوی امام خمینی(ره) برای مدت نامحدود و به منظور  حمایت و رسیدگی به محرومان و مستضعفان و خودکفا نمودن آنان‌ تأسیس شد.

اهداف

آغاز و استمرار فعالیت کمیته امداد با تمرکز بر امدادرسانی و حمایت از افراد و خانواده‌های نیازمند با رعایت کرامت انسانی و عزت نفس آنان، حمایت هدفمند از ایشان و ترویج فرهنگ کار میان افراد و خانواده‌های تحت پوشش، تلاش برای پیشگیری از تولید نظام یافته فقر در کشور، کمک به بهبود فضای کسب و کار و اشتغال پایدار اقشار نیازمند، ارایه خدمات اجتماعی و حمایتی در جهت توانمندسازی نیازمندان شامل توسعه پوشش بیمه اجتماعی، فراگیر نمودن بیمه درمان و ارتقای کم و کیفی خدمات حمایتی پایه اعم از مسکن، آموزش و معیشت نیازمندان، ترویج فرهنگ انفاق و ایثار و نیکوکاری و نشر سنت‌های حسنه اسلامی و در نهایت تلاش مستمر برای مردمی شدن فعالیت‌های مربوط به انجام حمایت‌های مادی و معنوی از محرومان صورت گرفته است.

مدیریت کمیته امداد

شیوه اداره کمیته امداد در روزهای آغازین به صورت شورایی بود و یک نفر به عنوان سرپرست، مسئولیت امور اجرایی این نهاد را بر عهده داشت. در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۶۶ و پس از گذشت حدود ۱۰ سال از فعالیت این نهاد انقلابی اولین اساسنامه کمیته امداد (ره) به منظور ایجاد تشکیلات مناسب و برنامه‌ریزی و تمشیت بهتر امور تهیه و توسط بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) توشیح گردید و سرلوحه فعالیت امدادگران این نهاد قرار گرفت.

سیاست های حاکم

برخی از مهم‌ترین سیاست‌های حاکم بر فعالیت کمیته امداد امام(ره) در طول سالیان گذشته به شرح زیر است:

تمرکز تمامی فعالیت‌های کمیته امداد امام بر محور امداد رسانی و حمایت از افراد و خانواده‌های نیازمند با تأکید بر حفظ کیان خانواده و کرامت و عزت نفس آنانشناسایی نیازمندان و کوشش در جهت رفع فقر آنان، تکمیل و توسعه پوشش حمایتی زنان و کودکان بی سرپرست و یا با سرپرست ناتوان، سالمندان و از کار افتادگان نیازمند به عنوان اولویت نخستحمایت برنامه‌ریزی شده (هدفمند و زماندار) از نیازمندان و ترویج فرهنگ کار بین افراد و خانواده‌های تحت پوشش با اولویت ایجاد اشتغال برای افراد مستعد و واجـد شرایطارائه خدمـات بهداشتی و درمانی، توسعه بیمه‌ها و تأمین مسکن مورد نیاز محرومان با رویکرد بهبود سطح زندگی آنانفراهم آوردن امکانات و زمینه رشد و اعتلای فرهنگی و اعتقادی و بروز خلاقیت و نوآوری در بین افراد تحت حمایت به ویژه نوجوانان و جوانانگسترش فعالیت‌های علمی ـ تحقیقاتی، آماری و فناوری‌های جدید در خصوص شناخت عوامل فقر و محرومیت، شناسایی فقرا و روش‌های فقرزدایی در کشور و اثربخشی برنامه‌های حمایتی امدادترویج فرهنگ انفاق و ایثار و تقویت اعتماد مردمی به امداد امام به منظور جلب و توسعه مشارکت‌های مردمی در حمایت از محرومان جامعهافزایش بازدهی، کارایی و توسعه خدمات حمایتی با بهینه سازی تشکیلات، تأمین و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز، اصلاح و بهبود روش‌ها، محاسبه هزینه واقعی خدمات و استفاده از فناوری‌های جدید اطلاعاتیاستفاده از ظرفیت و امکانات سایر مؤسسات و دستگاه‌ها در انجام امور قابل واگذاری با رعایت سیاست­‌ها و اولویت­‌های امداد امام در راستای مقابله با فقر و اجرای طرح‌های فقرزدایی.

اساسنامه کمیته امداد امام خمینی (ره)

بخشی متن اساسنامه این نهاد فرا دولتی و حمایتی به شرح زیر است.

مقدمه

کمیته امداد امام خمینی (ره) براساس اندیشه و تفکر دینی و فقهی حضرت امام خمینی (ره) و به دست ایشان با هویتی دینی و مردمی، جهادی، عام‌المنفعه و غیر انتفاعی تأسیس شد تا پیام آور فرهنگ احسان، ایثار، انفاق و نیکوکاری در جامعهٔ اسلامی بوده و غیرت و کرامت انسانی را در حمایت از محرومان حفظ کند.

ماده یک:

نام کمیته امداد امام خمینی (ره) در این اساسنامه به اختصار امداد امام نامیده می‌شود.

ماده دو:

هدف از تشکیل امداد امام، توانمندسازی و شکوفایی استعدادها و تأمین خوداتکایی، تقویت و رشد ایمانی و اعتقادی نیازمندان و محرومان با ارائه خدمات اجتماعی، حمایتی، فرهنگی و معیشتی به آنان می‌باشد.

ماده سه:

امداد امام دارای شخصیت حقوقی ومقررات مالی و اداری و استخدامی مستقل است که تحت نظارت عالیهٔ مقام معظم ولایت مطلقه فقیه و طبق مفاد این اساسنامه اداره می‌شود

ماده چهار:

مرکز اصلی امداد امام تهران است که می‌تواند در سایر نقاط داخل یا خارج از کشور شعباتی را طبق ضوابط تأسیس کند.

تبصره: ایجاد واحدهای خارج از کشور طبق ضوابط ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری خواهد بود.

ماده پنج:

امداد امام (ره) دارای تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران است.

ماده شش:

وظایف امداد امام عبارت است از:

۱- بررسی و شناخت انواع محرومیت‌های مادی و معنوی نیازمندان و تبیین آنها و شناسایی افراد و خانواده‌های لازم‌الحمایه در شهر، روستا و عشایر.

۲- پیشنهاد خط مشی، سیاست‌های اجرایی و طرح و برنامه‌های مؤثر برای رفع محرومیت‌ها در ابعاد مختلف به مراجع ذیربط با استفاده از تمام ظرفیت‌های مردمی، دینی و قانونی.

۳- فراهم آوردن امکانات لازم به منظور توانمندسازی، خوداتکایی، استقلال اقتصادی افراد و خانواده‌های نیازمند از طریق استعداد سنجی، مهارت آموزی، ایجاد اشتغال، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و اعطای وام خدمات در حد توان.

۴- ایجاد تسهیلات لازم در جهت سلامت خانواده‌های نیازمند و تأمین خدمات بهداشتی و درمانی و اقدام به بیمه‌های درمانی و اجتماعی آنان در حد امکانات و قوانین و مقررات مربوطه.

۵- پرداخت نقدی و مساعدت‌های غیرنقدی از قبیل تأمین مسکن، جهیزیه و کمک به ازدواج نیازمندان.

۶- ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه به نیازمندان در چهارچوب ضوابط مصوب هیأت امنا امداد امام از طریق:

الف ـ ایجاد صندوق قرض‌الحسنه باجذب سپرده‌های مردمی.

ب ـ بهره‌گیری از امکانات سایر صندوق‌های قرض‌الحسنه.

ج ـ بهره‌گیری از قرض‌الحسنه و تسهیلات بانک‌ها و مراکز دولتی.

د ـ استفاده از سایر ظرفیت‌های قانونی.

۷- ارائه خدمات فرهنگی به افراد و خانواده‌های نیازمند و ارتقاء باورهای دینی و سبک زندگی اسلامی آنان از طریق فعالیت‌های آموزشی، تربیتی با بهره‌گیری از ظرفیت حوزه‌های علمیه و دیگر مراکز فرهنگی.

۸- صیانت از نهاد خانواده و ارائه خدمات مشاوره، مددکاری و حمایت‌های لازم حقوقی و قضایی از افراد و خانواده‌های نیازمند.

۹- انتقال تجربیات و راهکارهای رفع فقر و کمک به نیازمندان دیگر کشورها در چهارچوب سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی ایران.

۱۰- ترویج و احیاء فرهنگ احسان و نیکوکاری واکرام ایتام و نشر سنّت‌های حسنهٔ اسلامی، جذب و جلب، تمرکز و مدیریت زکوات، صدقات، انفاقات، اعانات و درآمد موقوفات حمایتی و توانمندسازی که به نام امداد امام وقف می‌شود و مصرف آنها در جهت رفع انواع محرومیت‌های نیازمندان مطابق ضوابط اسلامی.

۱۱- ارتباط و هماهنگی با مؤسسات خیریه و تشکل‌های نیکوکاری مردمی داخل و خارج از کشور به منظور تعامل و تبادل تجربه و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آنها در جهت انجام حمایت‌های مادی و معنوی از محرومان با تقویت و گسترش مشارکت مردمی.

۱۲- ایجاد ساز و کار قانونی به منظور هماهنگی و سامان‌دهی نظارت برحسن عمل مؤسسات خیریه رسمی مرتبط با فعالیت‌های امداد امام.

۱۳- انجام مأموریت‌هایی در چهارچوب اهداف و وظایف امداد امام که توسط مراجع قانونی تعیین و تأمین اعتبار می‌شود.

ماده هفت:

دارایی‌های امداد امام عبارت است از خالص کلیهٔ دارایی‌ها اعم از منقول و غیرمنقول و حقوق مادی و معنوی که به امداد امام واگذار شده و می‌شود یا از محل منابع مالی تأمین شده یا خواهد شد و در دفاتر امداد امام ثبت گردیده یا خواهد گردید که مجموعاً اموال ولی فقیه محسوب می‌گردد.

تبصره: هرگونه نقل و انتقال در دارایی‌ها و اموال و املاک و افزایش یا کاهش سرمایه براساس آیین‌نامه‌های مصوب هیأت امنا توسط رییس امداد امام انجام خواهد شد.

ماده هشت:

منابع مالی امداد امام عبارت است از:

الف ـ عنایات مقام معظم رهبری مدظله العالی.

ب ـ اعتبارات و کمک‌های دولت جمهوری اسلامی ایران.

ج ـ هدایا و کمک‌های مردمی، مؤسسات، سازمان‌ها و نهادهای داخل و خارج از کشور.

د ـ صدقات، نذورات، زکوات، انفاقات، هبه و ثلث و موقوفاتی که به نام امداد امام وقف می‌شود.

هـ ـ درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌ها و مؤسسات وابسته براساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری مدظله العالی.

و ـ فروش اموال (منقول و غیرمنقول).

ماده نه:

ارکان امداد امام عبارت است از:

الف ـ هیأت امنا

ب ـ رییس امداد امام

ج ـ حسابرس و بازرس (رکن نظارتی)

ماده ده:

هیأت امنا مرکب از ۵ تا ۷ نفر است که به انتخاب و حکم مقام معظم رهبری مدظله‌العالی برای مدت پنج سال تعیین می‌گردند.

تبصره ۱: هیأت امنا در اولین جلسه از بین اعضای خود دو نفر را به عنوان رییس و نایب رییس انتخاب می‌کند.

تبصره ۲: هیأت امنا دارای دبیرخانه‌ای است که وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های آن طبق آیین نامهٔ مصوب ایشان تعیین می‌گردد.

تبصره ۳: هیأت امنا فردی را به عنوان دبیر انتخاب می‌کند.

تبصره ۴: هیأت امنا با حضور اکثریت اعضاء رسمیت یافته و تصمیمات آن متناسب با تعداد اعضاء با رأی موافق حداقل ۳ یا ۴ نفر از اعضاء تصویب می‌شود.

ماده یازده:

وظایف و اختیارات هیأت امنا عبارت است از:

پیشنهاد رییس امداد امام از میان اعضاء خود به مقام معظم رهبری مدظله العالی جهت تأیید و صدور حکم توسط معظم له.

۲- بررسی تغییرات لازم در اساسنامه و پیشنهاد آن به مقام معظم رهبری مدظله العالی.

۳- پیشنهاد سیاست‌های کلان جهت تصویب مقام معظم رهبری مدظله العالی.

۴- بررسی و تصویب سیاست‌ها و خط مشی‌های امداد امام به پیشنهاد رییس امداد امام.

۵- بررسی و تصویب تشکیلات، شرح وظایف کلان واحدهای سازمانی امداد امام با رویکرد مدیریت جهادی و مردمی به پیشنهاد رییس امداد امام براساس ضوابط ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری.

۶- بررسی و تصویب برنامه و بودجهٔ سالانه امداد امام در چارچوب ضوابط ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری به پیشنهاد رییس امداد امام.

۷- رسیدگی به گزارش عملکرد سالانه امداد امام و تأیید آن جهت ارائه به مقام معظم رهبری (مدظله العالی).

۸- استماع گزارش رییس امداد امام و تصویب صورت‌های مالی و عملکرد براساس گزارش حسابرس و بازرس قانونی.

۹- بررسی و تصویب آیین نامه‌های مالی، معاملاتی، استخدامی و سایر آیین‌نامه‌های مورد نیاز امداد امام در چارچوب ضوابط ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری.

۱۰- تصویب اساسنامه سازمان‌ها و مؤسسات وابسته به پیشنهاد رییس امداد امام در چارچوب ضوابط ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری.

۱۱- تأیید قائم مقام رییس امداد امام با پیشنهاد وی.

۱۲- تعیین حق الزحمه رییس امداد امام، قائم مقام ایشان و دبیر هیأت امنا.

۱۳- نظارت برحسن اجرای اوامر و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و مصوبات هأت امنا

۱۴- تأیید، ایجاد یا انحلال دفاتر و واحدهای اصلی.

ماده دوازده:

وظایف رکن نظارتی امداد امام و مؤسسات و واحدهای تابعه و وابسته آن برعهده معاونت نظارت و حسابرسی دفتر مقام معظم رهبری است.

ماده سیزده:

رییس امداد امام به پیشنهاد هیأت امنا و حکم مقام معظم رهبری (مدظله العالی) به مدت ۵ سال منصوب و بالاترین مقام اجرایی امداد امام محسوب می‌شود. تمامی مجتمع‌ها، شرکت‌ها، مؤسسات، واحدهای تابعه و وابسته امداد امام (اعم از اقتصادی، خدماتی، حمایتی) زیر نظر رییس امداد امام اداره خواهد شد. ایشان مسئول اجرای کلیهٔ امور و هدایت فعالیت‌ها و حفظ حقوق و منافع امداد امام است و وظائف خود را در چارچوب منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و این اساسنامه و مصوبات هیأت امنا به انجام می‌رساند.

ماده چهارده:

وظایف و اختیارات رییس امداد امام عبارت است از:

۱- پیشنهاد اصلاح یا تغییر تشکیلات به هیأت امنا جهت تصویب.

۲- نمایندگی امداد امام در کلیهٔ مراجع و امضاء اسناد و اوراق بهادار تعهدآور.

۳- تهیه و تنظیم اهداف، سیاست‌ها، خط مشی‌ها، برنامه‌های میان مدت و بلند مدت و بودجهٔ سالیانهٔ امداد امام برای پیشنهاد به هیأت امنا جهت بررسی و تصویب.

۴- ارائه گزارش عملکرد و صورت‌های مالی سالانه امداد امام به هیأت امنا جهت بررسی و تصویب.

۵- تهیه آیین نامه‌های مالی، معاملاتی و استخدامی و سایر ضوابط و مقررات کلان مورد نیاز امداد امام برای پیشنهاد به هیأت امنا جهت بررسی و تصویب.

۶- نصب و عزل معاونین و مدیران کل استان‌ها، رؤساء و اعضاء هیأت مدیره مجتمع‌ها، شرکت‌ها، مؤسسات و واحدهای تابعه اعم از اقتصادی، خدماتی، حمایتی با رعایت سیاست‌های مصوب هیأت امنا.

۷- تعامل با سایر نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی در جهت تأمین اهداف امداد امام.

۸- تخصیص اعتبارات مصوب، وصول مطالبات، پرداخت دیون و عقد قراردادهای مورد نیاز با حق تفویض اختیار.

۹- حفظ امکانات امداد امام و استیفای کلیهٔ حقوق مربوطه از اشخاص حقیقی و حقوقی، اقامهٔ هر نوع دعوی نزد مراجع ذیصلاح و صلح و ساز و ارجاع امر به داوری با حق توکیل.

۱۰- اعطای وام و استقراض و تحصیل هر نوع اعتبار در چهارچوب اساسنامه و برنامه و بودجه و سیاست‌های مصوب هیأت امنا.

۱۱- پذیرش نذورات، تبرعات، زکوات، صدقات، موقوفات، هبه، هدایا و کمک‌های داخلی و خارجی برای امداد امام.

تبصره: پذیرش هبه و هدایا و کمک‌ها در چهارچوب آیین نامه مصوب هیأت امنا خواهد بود.

۱۲- افتتاح و انسداد حساب جاری و پس انداز و سپردهٔ مورد نیاز در بانک‌ها و سایر مؤسسات اعتباری و مالی داخل و خارج از کشور و نگهداری حساب‌های امداد امام و صدور مجوز افتتاح حساب برای مؤسسات و سازمان‌های وابسته.

۱۳- تأیید، صدور و ابلاغ دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و روش‌های اجرایی.

۱۴- تشخیص، تعهد، تسجیل و صدور اجازه پرداخت تعهدات بودجه‌ای، هدایا و سایر درآمدها در چهارچوب برنامه و بودجهٔ مصوب.

۱۵- رییس امداد امام می‌تواند نسبت به معرفی فردی به عنوان قائم مقام به هیأت امنا اقدام نماید.

تبصره: قائم مقام پس از تأیید هیأت امنا با حکم رییس امداد امام منصوب و در چارچوب اختیاراتی که از سوی رییس امداد امام به ایشان تفویض می‌گردد، انجام وظیفه می‌نماید. اسناد مالی حساب خزانه‌ای امداد امام با امضای رییس یا قائم مقام امداد امام و معاون مربوطه و مهر امداد امام صادر خواهد شد.

ماده پانزده:

سال مالی امداد امام از اول فروردین ماه هر سال شروع و در آخر اسفندماه همان سال پایان می‌پذیرد.

تبصره ۱: حساب‌های سالانه، کمک‌ها و اعتبارات دولتی در چهارچوب ضوابط و مقررات مربوطه و مصوبات هیأت امنا تهیه و تنظیم می‌گردد.

تبصره ۲: صورت حساب‌های مالی و محاسباتی و یادداشت‌های همراه و اعتبارات مربوط به ولی فقیه و درآمدهای اختصاصی امداد امام مطابق ضوابط مربوطه توسط رییس امداد امام تهیه و به همراه گزارش عملکرد سالانه به هیأت امنا ارائه می‌گردد.

تبصره ۳: گزارش عملکرد سالانه و گزارش‌های سالیانهٔ مالی و محاسباتی (موضوع تبصره ۲) می‌بایستی توسط رییس امداد امام حداکثر تا پایان مردادماه سال بعد به بازرس (حسابرس) ارائه و گزارش بازرسی حداکثر تا پایان مهرماه به هیأت امنا تحویل گردد و حداکثر تا پایان آبان ماه همان سال به تصویب هیأت امنا برسد.

تبصره ۴: تصویب عملکرد و حساب‌های امداد امام (موضوع تبصره ۲ و ۳) توسط هیأت امنا به منزلهٔ ارائه مفاصا حساب به رییس امداد امام است.

تبصره ۵: یک نسخه از گزارش مصوب عملکرد و حساب‌های سالانه مالی و محاسباتی امداد امام با امضاء رییس هیأت امنا به محضر مبارک مقام معظم رهبری (مدظله العالی) ارسال می‌گردد.

ماده شانزده:

محدودیت‌ها:

الف – معاملات امداد امام با اعضاء هیأت امنا، رؤساء و مدیران و اقارب سببی و نسبی آنها تا درجه سوم اعم از مستقیم و غیرمستقیم ممنوع خواهد بود.

ب – انجام فعالیت‌ها و معاملات نظیر وظایف امداد امام برای مدیران و مسؤولین آن ممنوع است.

ماده هفده:

انحلال امداد امام صرفاً با حکم مقام معظم رهبری (مدظله العالی) قابل انجام خواهد بود.

ماده هجده:

اساسنامهٔ اولیه کمیتهٔ امداد امام خمینی (ره) که در تاریخ ۱۳۶۶/۳/۲۰ تنظیم و به توشیح رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) رسیده است با اذن مقام معظم رهبری حضرت آیت االله العظمی خامنه‌ای (مدظله-العالی) در تاریخ ۱۳۸۰/۹/۲۹ با تغییراتی به توشیح معظم له رسید و مجدداً در تاریخ ۱۳۹۴/۱/۱۵ بازنگری و در ۱۸ ماده و ۱۳ تبصره مورد تأیید ایشان قرار گرفت.

• در مورد سازمان بهزیستی بیشتر بدانید