کلیات
شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، شورایی است که به منظور تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب ۱۳۵۷ و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران، به ریاست رئیسجمهور تشکیل میگردد. این شورا مهمترین وزنه تصمیمگیری در سیاست خارجی و امور دفاعی و امنیتی کشور محسوب میشود. اعضای این شورا را مقامات عالیرتبه سیاسی، نظامی و اطلاعاتی ایران تشکیل میدهند. دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با انتخاب مستقیم رئیسجمهور تعیین میشود و مسئولیت اداره دبیرخانه و نظارت بر اجرای صحیح تصمیمات و مصوبات شورا و امور اداری و اجرایی شورا را بر عهده دارد. مطابق روال مرسوم در اغلب موارد دبیر شورای عالی امنیت ملی پس از انتخاب از سوی رئیسجمهور، به طور همزمان از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان نماینده رهبری در شورا نیز منصوب میشود.
اهداف
بر اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی ایران، وظایف این شورا عبارتند از:
تعیین سیاستهای دفاعی-امنیتی کشور، در محدوده سیاستهای کلی تعیین شده از طرف رهبر انقلاب.
هماهنگ نمودن فعالیتهای سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در ارتباط با تدابیر کلی دفاعی-امنیتی.
بهرهگیری از امکانات مادی و معنوی کشور برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی.
تاریخچه
شورای عالی امنیت ملی را میتوان فرزند شورای عالی دفاع دانست که در زمان جنگ با حضور رئیسجمهور و نخستوزیر، فرماندهان ارشد نظامی و دو مشاور رهبری برای اتخاذ تصمیمات مهم حکومتی با موضوع دفاع مقدس تشکیل میشد که با وجود نشست سران قوا یا بعدتر تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، این شورا در امور سیاسی چندان دخالتی نداشت. با بازنگری در قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ که یکی از موارد آن اصلاح اصل ۱۷۶ بود، شورای عالی دفاع جای خود را به شورای عالی امنیت ملی داد.
تحولات شورا در گذر زمان
سه ماه پس از همهپرسی قانون اساسی بازنگری شده در مرداد ماه سال ۶۸ و پس از فوت امام خمینی (ره) و انتخاب آیت الله خامنه ای به رهبری جمهوری اسلامی ایران، وی در حکمی حسن روحانی را که آن زمان رئیس کمیسیون دفاعی مجلس سوم بود به همراه سیداحمد خمینی که همواره در جلسات سران قوا در زمان رهبری امام خمینی (ره) نیز شرکت داشت به مدت سه سال به عنوان نمایندگان خود در شورای عالی امنیت ملی انتخاب کرد و هاشمی رفسنجانی رئیسجمهور وقت نیز حسن روحانی را به سمت دبیری شورا که مسئولیت دبیرخانه و امور اداری و اجرایی شورا را عهدهدار است منصوب کرد.
مهمترین اقدام دبیرخانه شورا در این زمان بررسی اجرای قطعنامه ۵۹۸ و مسئله آزادی اسرا بود. در تاریخ ۲۱ دی ماه سال ۷۱ این حکم برای سید احمد خمینی و حسن روحانی در حالی برای سه سال دیگر تمدید شد که احمد خمینی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام شده و حسن روحانی نایب رئیس ناطق نوری در مجلس چهارم بود و همچنان از سوی هاشمی رفسنجانی در سمت دبیری شورا باقی ماند. احمد خمینی در ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۷۳ در گذشت و با فوت او یکی از کرسیهای نمایندگی رهبری در شورای عالی امنیت ملی خالی ماند تا اینکه رهبر جمهوری اسلامی در ۱۳ دی ماه سال بعد همزمان با تمدید دو ساله حکم حسن روحانی، علی لاریجانی را که چند ماهی بود به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شده بود برای دورهای دو ساله به عنوان دومین نماینده خود در شورا انتخاب کرد. در این دوره با وجود برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب مجدد هاشمی رفسنجانی به این سمت، حسن روحانی با حکم وی همچنان دبیر شورای عالی امنیت ملی باقی ماند.
دوم خرداد ۷۶ با برگزاری هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محمد خاتمی به این سمت برگزیده شد و او نیز همچون ۸ سال قبل از آن، حسن روحانی را که آن زمان در مجلس پنجم نایب رئیس ناطق نوری بود به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد. در این دوره نیز روحانی و لاریجانی همچنان نمایندگان رهبری در شورا بودند.
تغییر دبیر شورا توسط احمدی نژاد
پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری نهم و روی کار آمدن محمود احمدینژاد یکی از تغییرات مسلم و قابل پیش بینی، مسئولیت دبیری شورای عالی امنیت ملی بود که در دو سال آخر مسئولیت روحانی کار مذاکرات هستهای نیز به آن محول شده و در این زمینه انتقادات زیادی را تحمل میکرد.
چند روز پس از تنفیذ حکم ریاست جمهوری احمدینژاد در ۳۰ مرداد ۸۴ با برگزاری مراسم تودیع روحانی و معارفه علی لاریجانی به عنوان دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، از این پس روحانی فقط نماینده رهبر انقلاب در شورا بود و لاریجانی علاوه برداشتن نمایندگی ایشان مسئولیت دبیر خانه را نیز بر عهده داشت که باید مذاکرات هستهای را نیز هدایت میکرد ضمن اینکه در این دوره باارسال پرونده هستهای ایران از شورای حکام به شورای امنیت گروه ۱+۵ شامل آمریکا، انگلستان، روسیه، چین، فرانسه و آلمان شکل گرفت و فصل جدیدی در این پرونده رقم خورد.
دبیری سعید جلیلی
اختلافات میان لاریجانی و احمدینژاد در این زمان بالا گرفت تا جایی که سرانجام رئیسجمهور وقت با استعفای وی موافقت و از مهرماه سال ۸۶ سعید جلیلی را که سابقه حضور در وزارت خارجه هم داشت به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد. در دوره جلیلی مذاکرات هستهای ایران با گروه ۱+۵ آغاز شد و وی برای اولین بار در کنفرانس ژنو ۱ در ۲۹ تیر ۱۳۸۷ مقابل خاویر سولانا و نمایندگان ۶ کشور قرار گرفت.
از سوی دیگر علی لاریجانی نیز که در انتخابات مجلس هشتم در زمستان ۸۶ از حوزه قم پیروز شده بود، خرداد ماه سال بعد کرسی ریاست مجلس را گرفت و لاریجانی عملاً به عنوان رئیس قوه مقننه و به عنوان شخصیت حقوقی به شورای عالی امنیت ملی راه یافت تا یک کرسی از دو جایگاه نمایندگی رهبری در شورا خالی شود و رهبر در هشتم تیر ماه ۸۷ سعید جلیلی را پس از ۹ ماه دبیری شورا به عنوان نماینده خود در شورای عالی امنیت ملی نیز منصوب کند. جلیلی پس از انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ نیز همچنان با نظر موافق احمدینژاد مسئولیت دبیرخانه شورا را بر عهده داشت تا زمان انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری رسید و سعید جلیلی در این دوره به فکر امتحان کردن شانس خود در رسیدن به ریاست دولت یازدهم افتاد.
مناظره های انتخاباتی و انتقاد به جلیلی
مناظرات و بحثهای انتخاباتی این دوره که به شکلی به رقابت میان روحانی وجلیلی بر سر نحوه اداره مذاکرات هستهای تبدیل شده بود تقریباً همه را مطمئن کرد که با انتخاب روحانی به عنوان رئیسجمهور، جلیلی آیندهای در دبیرخانه ندارد و سرانجام امیر دریابان علی شمخانی وزیر دفاع ۸ ساله خاتمی و فرمانده نیروهای دریایی سپاه و ارتش در سالهای گذشته، با حکم حسن روحانی رئیسجمهور، دبیر شورای عالی امنیت ملی شد. با حضور روحانی در مسند ریاست جمهوری بار دیگر مسئله لاریجانی تکرار و روحانی از منظر حقوقی عضو شورا شد و از دو کرسی نمایندگی رهبری یک کرسی جای خالی پیدا کرد به همین دلیل رهبر در ۲۱ شهریور سال جاری ضمن تشکر از زحمات ۲۴ساله روحانی در سمت نمایندگی او، علی شمخانی را برای دورهای سه ساله در این سمت منصوب کرد و سعید جلیلی هم که از سال ۹۰ به دلیل مسئولیت دبیری شورا، عضو حقوقی مجمع تشخیص مصلحت بود از سوی رهبر به عضویت حقیقی مجمع تشخیص مصلحت درآمد. در این میان، همزمانی انتصاب شمخانی به عنوان نماینده رهبر در شورای عالی امنیت ملی و سعید جلیلی به عنوان عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام به اشتباه این گمان و تحلیل را در برخی رسانهها به وجود آورد که انتصاب جلیلی به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به این معناست که وی دیگر عضو شورای عالی امنیت ملی نیست. این در حالی است که سعید جلیلی همچنان نماینده رهبر انقلاب در این شورا بوده و مطابق حکم دریافتی از او این نمایندگی همچنان ادامه دارد.
اعضاء
اعضای فعلی شورای عالی امنیت ملی، با توجه به مقام سیاسی و براساس شخصیت حقوقی خود عبارتند از:
حسن روحانی: (رئیسجمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی)
علی لاریجانی: (رئیس مجلس شورای اسلامی)
سید ابراهیم رئیسی: (رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران)
محمدباقر نوبخت: (معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور)
علی شمخانی: (دبیر شورای عالی امنیت ملی و نماینده رهبر انقلاب در شورا)
سعید جلیلی: (نماینده رهبر انقلاب در شورا)
محمدحسین باقری: (رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران)
سید عبدالرحیم موسوی: (فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران)
حسین سلامی: (فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
عبدالرضا رحمانی فضلی: (وزیر کشور و رئیس شورای امنیت کشور)
محمدجواد ظریف: (وزیر امور خارجه)
سید محمود علوی: (وزیر اطلاعات)
وزیر یا مسئول مربوط به موضوع در حال بررسی در شورا: (عضو غیر دائم/متغیر، با حق رأی)
مصوبات شورای عالی امنیت ملی
شورای عالی امنیت ملی به تناسب وظایف خود، شوراهای فرعی از قبیل: شورای دفاع و شورای امنیت کشور تشکیل میدهد. ریاست هر یک از شوراهای فرعی با رئیسجمهور یا یکی از اعضای شورای عالی است که از طرف رئیسجمهور تعیین میشود. حدود اختیارات و وظایف شوراهای فرعی را قانون معین میکند و تشکیلات آنها به تصویب شورای عالی میرسد. مصوبات شورای عالی امنیت ملی پس از تأیید رهبر انقلاب قابل اجراست.
مبانی قانونی شوراهای فرعی
به استناد اصل ۱۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شورای عالی امنیت ملی دارای شوراهای فرعی است که ریاست آن بر عهده رئیسجمهوریا فردی است که توسط رئیسجمهور انتخاب میشود. در حال حاضر به غیر از شورای امنیت کشور، شورای فرعی دیگری از سوی شورای عالی امنیت ملی تشکیل نشدهاست. شورای هماهنگی اطلاعات به ریاست وزیر اطلاعات که بر اساس قانون تأسیس وزارت اطلاعات تشکیل شده نیز به عنوان هماهنگکننده دستگاههای اطلاعاتی (جامعه اطلاعاتی کشور) و تحت نظارت شورای عالی امنیت ملی قرار دارد، که در چارچوب سیاستها و تصمیمات شورای عالی امنیت ملی فعالیت میکند و نقش بازوی اطلاعاتی شورای عالی امنیت ملی را داراست.
رئیس شورای امنیت کشور
حسن روحانی، رئیسجمهور ایران، در ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۲ طی حکمی عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور را به عنوان رئیس شورای امنیت کشور منصوب کرد.
دبیران
مهمترین سمت ثابت شورای عالی امنیت ملی مسئولیت دبیرخانه آن است که با انتخاب مستقیم رئیسجمهور تعیین میشود. دبیر شورا، مسئولیت اداره دبیرخانه و نظارت بر اجرای صحیح تصمیمات و مصوبات شورا و امور اداری و اجرایی شورا را بر عهده دارد. در حال حاضر علی شمخانی دبیر فعلی شورای عالی امنیت ملی میباشد که در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۹۲ طی حکمی از سویحسن روحانی رئیسجمهور، به این سمت منصوب شد.
دبیر شورای عالی امنیت ملی با اشاره به تداوم حضور مخاطرهآمیز و شرارتبار نظامیان آمریکا و دخالتهای آشکار و پنهان آنان در امور داخلی کشورهای منطقه تصریح کرد: ادامه این شرایط تنش در منطقه را بیش از پیش افزایش خواهد داد.
کد خبر: ۱۰۶۹۲۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۹
شمخانی:
دبیر شورای عالی امنیت ملی در توییتی با اشاره به شرایط امروز خوزستان تاکید کرد: ثروت خوزستان سرمایه ملی است و برای حفظ آن، آبادانی و رفاه مردمانش اجتناب ناپذیر است.
کد خبر: ۱۰۶۵۵۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۰۱
از سوی سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی؛
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اظهارات سخنگوی دولت درباره کمیته تطبیق مذاکرات هستهای را تکذیب کرد.
کد خبر: ۱۰۶۵۲۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۹
دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت: مردم ایران با وجود تنگناهای موجود، امید به آیندهای بهتر را در رجوع به صندوقهای رأی میبینند.
کد خبر: ۱۰۵۵۳۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۰
بورس تهران در حالی معاملات روز دوشنبه را با افت ۲/ ۱درصدی به پایان رساند که حتی آغاز تزریق پول از سوی صندوق توسعه نیز نتوانست حریف فروشندگان شود.
کد خبر: ۱۰۵۲۸۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
عضو شورایعالی امنیت ملی گفت: یکی از کارویژههای مهم رئیسجمهور این است که تمام ایران را ببیند، چه به لحاظ جغرافیایی چه موضوعی. بر همین اساس اگر به موضوعی پرداخته میشود نباید باعث شود که ما را از موضوعات دیگر باز دارد.
کد خبر: ۱۰۵۱۱۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۰
درحالیکه صندوق توسعه ملی در گزارشی ادعا کرده است که سازمان بورس و اوراق بهادار اجرایی شدن مصوبه شورای عالی امنیت ملی مبنی بر اختصاص منابع صندوق به بازار سرمایه را از بانک مرکزی پیگیری نکرده است، سازمان بورس این ادعا را نپذیرفت و اعلام کرد شک و شبههای در این زمینه وجود ندارد.
کد خبر: ۱۰۴۸۸۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۸
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت:
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اظهارات منتسب به دبیر شورای دفاع و امنیت ملی اوکراین را رد کرد و گفت: حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی غیر عمدی و ناشی از خطای انسانی بوده است.
کد خبر: ۱۰۴۶۴۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۷
دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت: کارآمد نشان دادن دولت با استفاده از دلارهای حاصل از فروش نفت خام بیشتر نمایش کارآمدی است و ارزش خاصی ندارد.
کد خبر: ۱۰۳۹۴۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۸
نایب رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها تاکید کرد که با توجه به ابعاد حساس FATF بهتر است که شورای عالی امنیت ملی بررسی آن را در دست گرفته و از ابعاد مختلف تاثیرات آن را بررسی کند.
کد خبر: ۱۰۲۲۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۲۹
مرور روزنامههای پنجشنبه بیستم آذرماه
دفاع روحانی از برجام و لایحه بودجه و موضع تند رئیس جمهور علیه قالیباف ۱۴۰۰، گستردهترین خروج جمعیت فعال از سال ۹۵، واکنشها به درگذشت آیت الله محمد یزدی، بدون مشورت با وزیر خارجه برای سیاست خارجی تصمیم میگیرید؟ بازی ترامپ با جان ایرانیان، واکسن کرونا به زودی به ایران میآید، آتشفشان فکری فعال شد و تور کاسبان کرونا با وعده واکسن، از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۱۰۲۰۳۸۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۲۰
دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با انتشار بیانیهای، توضیحاتی را پیرامون حاشیهسازیهایی که طی روزهای اخیردرباره تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از حقوق مردم» ایجاد شده است ارائه کرد.
کد خبر: ۱۰۱۹۲۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۵
تصاویری از تجمع دانشجویان در مقابل شورای عالی امنیت ملی با مطالبه انتقام سخت و واقعی از عاملان ترور شهید فخریزاد را ببینید.
کد خبر: ۱۰۱۷۷۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۸
دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان به شکست دونالد ترامپ در انتخابات بحث برانگیز آمریکا واکنش نشان داد.
کد خبر: ۱۰۱۳۷۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۱۸
دبیر شورای عالی امنیت ملی در کنایهای به ترامپ که مدعی شده بود قدرت آمریکا هزار برابر ایران است، گفت: با مقاومت فعال ملت ایران، سقوط پهپادهای ترامپ ادامه دارد.
کد خبر: ۱۰۰۳۹۴۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۳۰
فرمانده سپاه، ولی امر درباره سخنان اخیر مهندس فتاح در یک برنامه تلویزیونی پیرامون ملک جماران، گفت: احتمالاً آقای فتاح مطلع نبودهاند که سپاه برای استرداد زمین و سوله موصوف به ملک جماران پیشقدم بوده و از مدتی پیش با معاونین بنیاد برای واگذاری آن به توافق رسیده است.
کد خبر: ۹۹۵۸۵۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۰
دبیر شورای عالی امنیت ملی در دیدار با نخستوزیر عراق تشریک مساعی کشورهای منطقه برای خروج هر چه سریعتر آمریکای شرور را ضرورتی اجتناب ناپذیر برای تقویت صلح و ثبات در منطقه برشمرد.
کد خبر: ۹۹۲۰۰۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۳۱
سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: رابطه ایران با چین با یک ریل گذاری صحیح و اصولی وارد مرحله جدید خواهد شد.
کد خبر: ۹۹۰۱۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۲۳
فوتونیوز
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی : کارشناسان بخشهای مختلف مسئول ارزیابی و رسیدگی به حادثه از اولین ساعات وقوع این رخداد در سایت نطنز حاضر شدند و بررسی دلایل حادثه را آغاز کردند. فرضیههای مختلف در مورد علت این رخداد با واکاوی دقیق آثار، نحوه و میزان تخریب ایجاد شده بررسی و علت اصلی حادثه مشخص شده است. به دلیل برخی ملاحظات امنیتی، علت و چگونگی بروز این حادثه در زمان مناسب اعلام خواهد شد.
کد خبر: ۹۸۸۱۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۱۳
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی گفت: براساس بررسیهای فنی و امنیتی علت حادثه رخ داده در مجتمع غنیسازی نطنز مشخص شده، ولی به دلیل برخی ملاحظات امنیتی علت و چگونگی بروز این حادثه در زمان مناسب اعلام میشود.
کد خبر: ۹۸۸۱۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۱۳