کلیات
افغانستان کشوری با اقتصاد کشاورزی سنّتی و میزان پایینی از سطح آگاهی (سواد عمومی و تخصصی)، و فاصله ی روشن از زندگی نوین صنعتی شناخته می شود. این ویژگی‌ها یک کشور عقب نگاه داشته شده را در ابعاد گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نشان می دهند. بنابراین، افغانستان کشوری است که بافت کلی اجتماع آن از معیار‌های نوین جهانی فاصله دارد؛ از جمله آنکه میزان شهرنشینی و زندگی شهری در این کشور پایین است؛ زیرا شهرنشینی تنها ۳۰ درصد جمعیت این کشور را شامل میشود.
افغانستان دارای ۳۴ استان و حدود چهارصد شهرستان است. اقتصاد عمومی افغانستان کشاورزی سنّتی است. در این زمینه نیز امکانات و شیوه‌های صنعتی بسیار ضعیف و کمرنگ هستند. برای نمونه، درصد پایینی از تخصص و اصلاحات در بخش کشاورزی در ابعاد آبیاری، کشت و برداشت محصولات وجود دارد.
بسیاری از کارشناسان عقیده دارند: جامعه افغانستان یک جامعه قومی و قبیله‌ای است و ملّت سازی در این کشور، روند درستی را طی نکرده و یا اصلا شکل نگرفته است. بهترین دلیل آن این است که هویّت ملّی در این کشور شکل کاملی پیدا نکرده و افراد این کشور پیش از آنکه افغانی (هویّت ملّی) باشند، هزاره، ازبک، پشتون و تاجیک هستند. بسیاری از مشکلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی افغانستان از بافت سنّتی و بسته آن کشور نشأت گرفته است. بر این اساس، تمامی ساختارهی اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در ماهیت خود، از روند جدید و شیوه معمول دنیایی کنونی فاصله دارند.
نظام سیاسی افغانستان از حیث نهاد‌های سیاسی و اداری، وضعیت بدی را سپری می کند. از این لحاظ، ساختار به شدت ساده، کهنه و ناکارآمدی دارد. در این زمینه، بخشی از مشکلات به خاطر فقدان تخصص نیرو‌ها و بخشی دیگر نبود سازماندهی درست و عدم امکانات لازم است.
جامعه عقب نگاه داشته شده افغانستان در بعد اجتماعی، رفتاری و روانی نیز وضعیتی بسته دارد. میزان تنش های فردی و گروهی افراد بالاست، و مدارا و تساهل اجتماعی، فرهنگی و همگرایی بین اقوام بسیار ضعیف. در نتیجه، تاریخ سیاسی این کشور «تاریخ کشمکش اقوام بری خودمختاری و یا سیطره قومی» لقب یافته است، به نحوی که پیش از دوره کنونی هیچ نوع مشارکت فراگیر قومی در این کشور شناخته شده نیست.
تاریخ افغانستان دهه ۱۳۴۰ و سال ۱۳۴۳ را اوج موفقیت تلاش های دموکراسی خواهی معرفی میکند. در این دوره، پادشاهی مطلقه به مشروطه تبدیل شد، قانون اساسی نسبتاً دموکراتیکی تدوین گردید و برخی از آزادی‌های ناموفق سیاسی و اجتماعی نیز تجربه شد. اما این تلاش‌ها قدم های ابتدایی محسوب می شدند و نشانه کمتری از یک ایده عمیق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در خود داشتند. همانگونه که بستر اصلی آن‌ها نیز از سطحی بودن باور‌ها و فعالیت‌های دموکراتیک در رنج بود.
پس از این تاریخ، هرچند همواره اصطلاح دموکراسی و آزادی رواج یافته و تداوم داشت، اما هیچگاه بعد سیاسی نیافته و به گفتمان مسلّط سیاسی و اجتماعی افغانستان تبدیل نشد.
مهمترین دلیل عدم موفقیت روند دموکراسی خواهی در افغانستان، سطحی بودن تفکر و اندیشه دموکراسی خواهان بوده است، در عین آنکه باور سطحی آنان به ارزش‌های دموکراسی نیز تابع مهمی از این شکست به حساب میآید. دلیل دیگر این شکست را میتوان غلبه تفکر و گرایش‌های قومی ـ. قبیله‌ای دانست. سومین عامل ناشی از سنّتی بودن بافت کلی جامعه افغانستان است، که این عامل تاکنون نیز چالش اصلی روند دموکراسیخواهی و عملیاتیشدن آن در حال و آینده این کشور به شمار می آید.
جغرافیا
افغانستان حدفاصل آسیای میانه و آسیای جنوب غربی به مرکزیت کابل است. همسایگان افغانستان، پاکستان در جنوب و شرق، ایران در غرب، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان در شمال و چین در شمال شرقی هستند. این کشور با ۶۵۲٬۸۶۴ کیلومتر مربع مساحت چهل و یکمین کشور وسیع دنیا است و جمعیت آن در سال ۲۰۱۳ بیش از ۳۱ میلیون نفر بود. فارسی دری و پشتو زبان‌های رسمی این کشور و اسلام دین رسمی آن است. این کشور در محل ژئواستراتژیکی مهمی قرارگرفته که خاور، جنوب، باختر و آسیای میانه را به هم وصل میکند.
افغانستان کشوری محصور در خشکی و کوهستانی است که بین جنوب آسیا و آسیای میانه در طول جغرافیایی ۶۰ تا ۷۵ درجه شرقی و عرض ۲۹ تا ۳۸ درجه شمالی قرار گرفته‌است. بلندترین نقطه کشور قله نوشاخ به ارتفاع ۷٬۴۸۵ متر از سطح دریا در شمال شرقی کشور در مرز تاجیکستان است.
این کشور از نظر جغرافیایی به سه منطقه متمایز از یکدیگر تقسیم میشود؛ دشت‌های شمالی کشور که ناحیه‌ای عمدتاً زراعی است. فلات جنوب غربی که بیشتر چشم‌اندازی بیابانی و نیمه‌خشک دارد و ارتفاعات مرکزی از جمله رشته‌کوه هندوکش که این دو را از هم جدا میکند.
افغانستان آب‌وهوایی خشک، تابستان گرم و زمستان سرد دارد. زمستان‌های ارتفاعات مرکزی و شمال شرقی افغانستان بسیار سرد و خشن است. به طوری‌که میانگین دما در دی ماه به زیر ۱۵- درجه سانتیگراد می‌رسد. از سوی دیگر مناطق کم ارتفاع جنوب غربی (حوضه سیستان)، منطقه جلال‌آباد در شرق و دشت‌های ترکستان در کنار رود آمودریا در شمال، تابستان‌هایی گرم دارند و میانگین دمای آن‌ها در تیرماه به بیش از ۳۵ درجه می‌رسد.
بیشتر رودخانه‌های مهم افغانستان از ارتفاعات مرکزی کشور سرچشمه گرفته و به دریاچه‌های کوچک داخلی ریخته یا در شنزار‌های بیابانی فرو می‌روند. آمودریا، هلمند، کابل‌رود و هریرود مهمترین حوضه‌های آبی کشور را تشکیل می‌دهند.
آمودریا که ۲۵۴۰ کیلومتر طول دارد و از یخچال‌های پامیر سرچشمه می‌گیرد و حدود ۲۴۱ هزار کیلومتر مربع از خاک افغانستان را آبیاری میکند. حدود هزار کیلومتر از این رود مرز بین افغانستان و جمهوری‌های تاجیکستان و ازبکستان است. آمودریا از جایی که رود کوکچه در غرب شهر فیض‌آباد به آن می‌ریزد قابل کشتیرانی میشود.
ساختار حاکمیتی فعلی افغانستان
روند جدید سیاسی افغانستان پس از انهدام برج‌های تجارت جهانی نیویورک و حملات نظامی آمریکا به افغانستان به وجود آمد. در این زمان و با سرنگونی طالبان، با وساطت سازمان‌های بین المللی و کشور‌های فعال در بحران افغانستان، اجلاس بزرگی از سوی طرف‌های سیاسی افغانستان در شهر بن آلمان شکل گرفت.
این اجلاس در نهایت، به معاهده بین المللی «بن» منجر شد که همانند اصل برگزاری اجلاس، از سوی سازمان‌های بین المللی، کشور‌های قدرتمند جهانی و کشور‌های همسایه، مورد حمایت و تأیید بود. در این معاهده، تمامی طرف‌های سیاسی مؤثر افغانستان متعهد شدند فرایند جدید نظام سیاسی این کشور را با نظارت سازمان ملل و تأمین مشارکت فراگیر همه اقوام و گروه‌های سیاسی به انجام رسد و هر کدام همکاری لازم را در این زمینه به عمل آورند. معاهده «بن» تمام مراحل شکل گیری نهاد‌ها و مراحل تأسیس نظام سیاسی جدید افغانستان را بر مبنی اصول دموکراسی، انتخابات عمومی و آزاد و مشارکت متناسب تمامی اقوام و گروه‌های سیاسی افغانستان قرار داد.
بسیاری از صاحبنظران افغانستان معتقدند: شرایط جدید افغانستان پس از معاهده «بن»، سرآغاز فصل جدید و متفاوتی در تاریخ این کشور است. از این رو، از نظر حاکمیت مردمی و روی آوری به ارزش‌های دموکراتیک، این دوره متفاوت از تمام دوره‌های تاریخی این کشور است. نقطه تمایز بعدی این دوره تعامل گسترده افغانستان با کشور‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی است.
به طور کلی شرایط جدید یا افغانستان نوین با سرنگونی حکومت استبدادی و فرقهی طالبان، اولین مرحله از دموکراسیسازی خویش را آغاز کرد. در این مرحله، شرایطی به وجود آمد که حکومت طالبان در نتیجه قیامهی مردمی فروپاشید. در این زمینه، همکاری نیروهی بین المللی نیز کاملا مشهود بود.
در مرحله دوم، روند جدید دموکراسی سازی با شکل گیری نظام جدید تداوم یافت که برگزاری اولین لویه جرگه بری تأسیس نظام، سرآغاز این روند بود. در اولین لویه جرگه افغانستان، ریاست جمهوری حامد کرزی مورد تأیید قرار گرفت و تمامی وزری او به رأی گذاشته شد. همانگونه که فرایند‌های بعدی تشکیل نظام نیز مورد بحث قرار گرفت و درباره آن‌ها تصمیمگیری شد.
برگزاری «لویه جرگه» یا مجلس بزرگان اقوام، در سنّت سیاسی و اجتماعی افغانستان، یک اقدام مردمی بری شکل گیری نظام سیاسی محسوب میشود. البته در ماهیت واقعی این مجلس اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی آن را همانند «مجلس مؤسسان» و برخی دیگر متفاوت از آن، ارزیابی می کنند.
اقتصاد افغانستان
کشور افغانستان به دلیل محدودیت عای جغرافیایی از جمله محصور بودن در خشکی و عدم توان بهره برداری از منابع زیرزمینی و نیز درگیری با جنگ در طول سالیان متمادی دارای یک اقتصاد ضعیف و شکننده است. با این حال اقتصاد افغانستان به میزان قابل توجهی پس از سال ۲۰۰۲ با توجه به کمک‌های بین‌المللی بهبود یافت.
برای مثال در سال ۲۰۰۲ جامعه جهانی در شهر بن مبلغ ۹۷ میلیارد دلار به افغانستان کمک کرد که از آن جمله ۳۹ میلیارد دلار درعرصه‌های ساختمانی، راه ومیدان سازی، عمران کانالها، آبرسانی شهر و روستاها، کمک به کشاورزان و... به مصرف رسید.
به طور کلی افغانستان از نظر صادرات و واردات در جایگاه مناسبی قرار ندارد و در سال ۲۰۱۰ صادرات این کشور قریب به ۵۴۷ میلیون دلار بود که با این مبلغ این کشور در رده ۱۶۴ مین کشور صادرکننده جهان قرار می‌گیرد. عمده صادرات کشور افغانستان تریاک و حشیش است که این کالا به کشور پاکستان ۲۵٫۹ ٪، هند (۲۵٫۵ ٪)، ایالات متحده ۱۴٫۹ درصد، تاجیکستان ۹٫۶ ٪، آلمان ۵ ٪ صادر میشود.
همچنین واردات افغانستان در سال ۲۰۱۰ بالغ بر ۸ میلیارد دلار بوده است که نشان از ضعف اقتصادی بالا در این کشور دارد. به طور کلی واردات افغانستان طور عبارت است از: منسوجات، محصولات نفتی، ماشین آلات و دیگر کالا‌ها نظیر مواد ساختمانی و مواد غذایی.
واردات محصول در این کشور بیشتر از طریق کشور‌های روسیه، آمریکا، هند، چین، ژاپن، کره جنوبی، آلمان، کنیا و پاکستان صورت می‌گیرد.
سیاست خارجی افغانستان
حکومت کنونی افغانستان جز با اسرائیل با همهٔ کشور‌های دنیا دارای روابط سیاسی است. دولت افغانستان اعلام داشته که در صورت تشکیل کشور کاملاً مستقل فلسطین روابط کامل خود را با اسرائیل برقرار خواهد کرد. در رابطه با ارتباطات افغانستان با ایران نیز نکته آن است که به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی، ایران نقش مهمی در سیاست خارجی افغانستان دارد، علاوه بر این ایران یکی از بزرگترین طرف‌های تجاری افغانستان است. پس از سرنگونی طالبان و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تجاری افغانستان و ایران افزایش چشمگیری داشته‌است. البته این روابط تاکنون بیشتر صادرات ایران به افغانستان بوده‌است. ایران و افغانستان در زمینه مبارزه با مواد مخدر و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند.
افغانستان و ایران اگرچه بر توافقنامهٔ امضا شده توسط امیر عباس هویدا و محمد موسی شفیق نخست وزیر‌های وقت هر دو کشور در مورد تقسیم حق آب هیرمند تاکید دارند ولی در سال‌های اخیر که مشکل کمبود باران وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخانه هیرمند در منطقهٔ سیستان اختلاف نظر دارند.
در مورد افغانستان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
فرماندار سراوان شایعه آتش زدن چند باب مغازه متعلق به اتباع افغانستان ی در این شهرستان را، که در برخی از شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، تکذیب کرد.
کد خبر: ۱۱۸۲۶۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۹
پس از اظهارات جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده امریکا، درباره همکاری طالبان با این کشور در مقابله با القاعده، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و شماری از فعالان سیاسی گفتند که طالبان همان نقشی را برعهده گرفته‌اند که گروه واگنر برای دولت روسیه برعهده داشته است، و این گروه را واگنر امریکا خواندند.
کد خبر: ۱۱۸۱۹۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۴
سازمان ملل متحد خواستار لغو دستور طالبان برای تعطیلی تمام آرایشگاه‌های زنانه شده است.
کد خبر: ۱۱۸۱۸۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۴
رهبر طالبان با صدور دستوری از اعضای خود در ساختار اداری افغانستان خواسته است تا به‌جای انگلیسی، از واژه‌های پشتو استفاده کنید.
کد خبر: ۱۱۸۱۶۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۳
تورم در افغانستان به منفی یک درصد کاهش یافت.
کد خبر: ۱۱۸۱۵۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۲
از زمان چیرگی گروه طالبان بر افغانستان ، زنان این کشور بیشترین زیان را متحمل شده اند و بیشترین فرمان رهبر طالبان برای در تنگنا قراردادن آنان بوده است.
کد خبر: ۱۱۸۱۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۱
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری ، بزرگترین کارشکنی در مبارزه با مواد مخدر را افزایش تولید در افغانستان خواند و گفت: علاوه بر افزایش حدود ۵۰ برابری تولید ، مواد مخدر صنعتی هم در افغانستان گسترش یافته است.
کد خبر: ۱۱۸۱۴۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۱
مومنی در مراسم بزرگداشت روز مواد مخدر مطرح کرد
دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: علیرغم ایجاد موانع ناشی از تحریم‌های ظالمانه آمریکا ۸۰۰ تن مواد مخدر توسط جمهوری اسلامی ایران گشف.
کد خبر: ۱۱۸۰۶۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۵
وزیر کشور گفت: باید یک کمیته مشترک بین ایران و افغانستان برای تعیین حق‌آبه هیرمند تشکیل شود تا مشخص شود ادعای حاکمان افغانستان درست است یا متخصصان ما که می‌گویند آب هست.
کد خبر: ۱۱۸۰۶۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۵
رئیس جمهور اسبق افغانستان و نماینده ویژه رئیس جمهور کشورمان در امور افغانستان بر تقویت همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور تاکید کردند.
کد خبر: ۱۱۷۹۹۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۳۱
ملک فاضلی، نماینده مجلس یازدهم، درباره ماجرای حقابه ایران از هیرمند به تابناک گفت: بیش از پنجاه سال است که این چالش بین ایران و افغانستان حل نشده است و اکنون با ادامه این روند، زنگ خطر تامین آب شرب در سیستان به صدا درآمده است.
کد خبر: ۱۱۷۹۷۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۹
اگر در افغانستان به دنبال خودروهای لوکس باشید قیمت مرسدس بنز GLE۵۳ تقریبا ۳.۹ میلیارد تومان خواهد بود.
در صورتی که هر واحد پول این کشور را ۵۷۰ تومان در نظر بگیریم قیمت یک خودروی ارزان مانند هیوندای i10 تنها ۳۴۰ میلیون تومان خواهد شد.
کد خبر: ۱۱۷۹۶۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۳۰
وزیر کشور در مورد مرزهای مشترک ایران و افغانستان ، گفت: ما به حاکمان افغانستان تذکر دادیم که بیشتر باید افراد خود را توجیه و مراقبت کنند البته یگان‌های مرزی ما هم با قدرت از منافع ملی دفاع می‌کنند و اجازه تخطی در مرز‌ها را به کسی نمی‌دهند، اما آن‌ها باید رعایت کنند.
کد خبر: ۱۱۷۹۴۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۷
وزیر کشور در پاسخ به سوالی درباره وضعیت مرزهای مشترک ایران و افغانستان پس از درگیری‌های اخیر طالبان با مرزبانان کشورمان، گفت: طالبان توجیه شده و مرزهای ما آرام و رفت و آمدها برقرار است.
کد خبر: ۱۱۷۹۴۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۷
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان گفت : حقابه هیرمند در چارچوب معاهده ایران و افغانستان باید تامین شود.
کد خبر: ۱۱۷۹۴۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۷
تکرار برد شش بر یک مقابل افغانستان
کد خبر: ۱۱۷۹۳۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۶
نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان در مصاحبه‌ای بیان کرد، وضعیت امنیتی در افغانستان هنوز به حالت عادی برنگشته و به اتباع روس توصیه میشود با توجه به این مورد همچنان از سفر به این کشور خودداری کنند.
کد خبر: ۱۱۷۹۳۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۶
۱۸۰ زندانی افغان از زندان‌های ایران در برابر چهار زندانی ایرانی در زندان‌های طالبان روز چهارشنبه، ۲۴ خرداد، در مرز اسلام‌قلعه هرات مبادله شدند.
کد خبر: ۱۱۷۹۲۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۵
بازندگی‌های شدید و سرازیر شدن سیلاب‌ها در برخی از مناطق افغانستان خسارات فراوانی وارد کرده است و مردم به کمک‌های فوری نیاز دارند.
کد خبر: ۱۱۷۹۰۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۳
دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر:
اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به اینکه در افغانستان نیز تولید و قاچاق مواد مخدر طی دو دهه گذشته نزدیک به ۵۰ برابر شده است، گفت: علی رغم وعده‌های طالبان و براساس آمارهاس رسمی سازمان ملل در سال گذشته، کشت و تولید مواد مخدر افزایش داشته است. تولید مواد مخدر صنعتی رکورد زده و افغانستان در حال حاضر رتبه اول تولید تریاک در دنیا و رتبه دوم تولید مواد مخدر صنعتی و متامفتامین را در دنیا دارد. همه شواهد نشان می‌دهد که در منطقه و جهان با افزایش تولید و مصرف مواد مخدر روبه رو هستیم.
کد خبر: ۱۱۷۸۸۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۲
