کلیات
قفقاز ناحیهای در آسیا و اروپا میان دریای خزر و دریای سیاه است که رشتهکوه قفقاز در آن واقع است. قفقاز از نظر سیاسی به دو بخش قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز) و قفقاز شمالی تقسیم میشود و دارای مساحتی حدود ۵۲۰٬۰۰۰ کیلومترمربع و جمعیتی حدود ۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر میباشد.
قفقاز جنوبی شامل کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و بخشهایی از شمال باختری ایران و شمال خاوری ترکیه میشود. اما قفقاز شمالی جزئی از روسیه است و شامل جمهوریهای خودگردان داغستان، چچن، اینگوشتیا، اوستیای شمالی-آلانیا، کاباردینو-بالکاریا، کاراچای-چرکسیا، سرزمین کراسنودار، آدیغیه و سرزمین استاوروپول میشود.
نام
همچنین در تاریخ باستانی طبیعی پلینی بزرگ (۷۷–۷۹ میلادی) نام قفقاز از نام سکایی kroy-khasis کروی-خاسیس به معنی یخ درخشان، سفید یا برف گرفته شدهاست. در شکل یونانی Kaukasos خوانده میشود.
تاریخ
در دوران آشوربانیپال، امپراتوری امپراتوری آشور قفقاز را به خاک خود ضمیمه کرد. پیش از تشکیل حکومت ماد، حکومتهایی همچون اورارتو و کلخیس در قفقاز شکل گرفته بود که قدمت برخی از آنها به بیش از ۴۰۰۰ سال نیز میرسد، اما در نتیجه جنگهای فرسایشی بین این دولتها از قدرت آنها کاسته شد و بعدها دولت هخامنشی آن را تصرف نمود و به خاک خود ضمیمه نمود. بخشهایی از قفقاز در دورههایی تحت تسلط حکومت ایران قرار داشت. در اوایل قرن نوزدهم میلادی جنگهای ایران و روس بر سر تسلط بر مناطق جنوبی و شرقی قفقاز درگرفت. در پایان دوره اول جنگ روسیه با انعقاد عهدنامه گلستان بیشتر مناطق قفقاز و در پایان دوره دوم جنگ با عهدنامه ترکمنچای تقریباً تمامی این منطقه را به تصرف خود درآورد. با فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ سه جمهوری گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در این منطقه اعلام استقلال کردند.
از شاعران بزرگ پارسیگوی قفقاز میتوان به خاقانی، نظامی، مجی، بدر، مهستی، هندوشاه نخجوانی و پسرش محمد بن هندوشاه اشاره کرد.
در سال ۵۱۴ پیش از میلاد داریوش بزرگ به سکاها در ناحیه شمال قفقاز و دریای سیاه حمله میکند.
گروههای قومی قفقاز
قفقاز از دید نژادی و زبانی از متنوعترین مناطق جهان است.
گروههای قومی ساکن در قفقاز به سه گروه اصلی قفقازی، هندواروپایی، و ترکتبار تعلق دارند:
گویشوران زبانهای قفقازی: گرجی، آبخاز، لزگی، چرکس، آوار، چچنی، اینگوش، قاباردی، تاباساری، لکها (داغستان)، اودی، ساخوری، آغول، روتول، دارگی، کاسپین
گویشوران زبانهای هندواروپایی: ارمنی، روسی، کرد، تالش، اوستی، یونانی، تات
گویشوران زبانهای ترکی: نوغای، بالکار، قرهچای، آذربایجانیها، ترکهای مسختی
قوم مغولتبار قالموق و آشوریها از دیگر گروههای قومیتی این منطقه هستند.
شهرهای قفقاز
برخی از شهرهای قفقاز عبارتند از:
جمهوری آذربایجان: باکو، گنجه، لنکران، شماخی، شکی، نخجوان
ارمنستان: ایروان، اچمیادزین، گیومری، وانادزور
گرجستان: تفلیس، باتومی، سوخومی، تسخینوالی، پوتی
روسیه: مخاچقلعه، دربند، گروزنی، ولادی قفقاز، استاوروپول
ترکیه: قارص، ریزه، اردهان، آرتوین
ایران: شمال استانهای اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی
رودها
رودهای قفقاز شامل حوضههای آبریز دریای کاسپی (ارس، کورا، سولاک، تِرِک، کوما) دریای سیاه (ریونی، اینگوری، کودوری، بزیب) و دریای آزوف (کوبان) است. در قفقاز جریان رودها با افزایش ارتفاع و از شرق به غرب، افزایش مییابد.
از ویژگیهای بارز رودهای قفقاز بزرگ، طولانی بودن مدت طغیانی آنها در دوره گرماست (حدود ۶ ماه). در قفقاز (به ویژه در قفقاز شرقی و مرکزی) سیلهای متعددی جریان مییابد. مسیرهای انتهایی رودخانههای کورش (کورا)، کوبان و ریونی، قابل قایقرانی است. در بعضی از رودهای کوهستانی قفقاز، چوب و الوار حمل میشود. در نواحی خشک، از آب رودها برای آبیاری زمینهای کشاورزی استفاده میشود. بر روی بسیاری از رودهای قفقاز نیروگاههای برقآبی احداث شدهاست. بزرگترین نیروگاه آبی منطقه «مینگهچویر» نام دارد. دریاچههای قفقاز سرچشمههای متفاوت (آتشفشانی، زمینساختی، یخچالی) دارند. بزرگترین دریاچه قفقاز وان نام دارد که مساحت آن ۳۷۵۵ کیلومتر مربع است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور بینالملل تاکید کرد: قفقاز جنوبی بخش مهمی از حریم امنیتی ایران میباشد که همواره از امنیت و استقلال و تمامیت ارضی تمام کشورهای این منطقه دفاع خواهد کرد و تصمیم اخیر اتحادیه اروپا، ناتو و آمریکا در بروکسل نیز به هیچ وجه عملی نخواهد شد.
کد خبر: ۱۲۳۱۳۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۲۳
رئیسجمهور ایران در گفت وگوی تلفنی با پوتین نسبت به ادامه جنایات رژیم صهیونیستی در غزه هشدار داد.
کد خبر: ۱۱۹۸۹۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۲۴
رئیسجمهور با تأکید بر لزوم احترام به تمامیت ارضی کشورهای منطقه، هرگونه تغییرات ژئوپلتیک در قفقاز را غیرقابل قبول و مضر برای منافع کشورهای این منطقه دانست.
کد خبر: ۱۱۹۶۷۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۲
روسای جمهور ایران و روسیه، ضمن مرور آخرین وضعیت تحولات منطقهای بر لزوم حل و فصل مسائل منطقه قفقاز جنوبی در گفتگو میان دو کشور و نیز گفتگوها در قالب «3+3» و پرهیز از دخالت بیگانگان در موضوعات مربوط به منطقه تاکید کردند.
کد خبر: ۱۱۹۵۱۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۴
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به تحولات قفقاز ، گفت: ما با هرگونه درگیری مخالفیم و نباید جنگی صورت گیرد و نباید مرز ما با ارمنستان بسته شود که این موارد را به طرفین اعلام کردهایم.
کد خبر: ۱۱۹۳۱۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۴
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان درباره تحولات مربوط به قفقاز گفت: ما با مقامات هر دو کشور آذربایجان و ارمنستان در تماس هستیم.
کد خبر: ۱۱۹۲۴۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۰
مرور روزنامههای دوشنبه ۲۰ شهریور
سیاسیون سیاستزده از دانشگاه چه میخواهند؟ خواستههای هستهای سعودیها از امریکا، کشف ۴۰۰ بمب در چند ماه اخیر، سرانجام گندم ۱۲ یا ۱۵هزار تومان؟، جبهه جدید پوتین علیه غرب، سونامی «دیابت» در کمین کشور، ترکشهای جنگ اوکراین در پارلمان اروپا، جزییات توافق ایران و امریکا برای تبادل زندانیان و تهدید هدف تورمی پایان سال، از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۱۱۹۲۴۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۰
به دنبال بالا گرفتن مجدد تنش در روزهای اخیر میان باکو و ایروان، الهام علیاف دیکتاتور آن سوی ارس نیروها و تسلیحاتش را به مرز ارمنستان، همچنین قرهباغ فرستاده است.
کد خبر: ۱۱۹۲۳۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۹
محمد مرندی درباره اتفاقات اخیر در قفقاز توئیت زد.
کد خبر: ۱۱۹۲۰۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۷
دارنده مدال برنز کشتی آزاد المپیک گفت: حسن یزدانی تاکنون ۳ بار من را شکست داده، اما بالاخره از او انتقام خواهم گرفت.
کد خبر: ۱۱۸۶۷۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۶
رئیس جمهور شناسایی متقابل تمامیت ارضی از سوی ارمنستان و جمهوری آذربایجان را گام مهمی در مسیر رسیدن به صلح دانست و تاکید کرد جمهوری اسلامی ایران مخالف هرگونه تغییر ژئوپلتیک در قفقاز است
کد خبر: ۱۱۸۰۶۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۵
مجموعه تازهای از اسناد تاریخی موجود در شهر فلورانس، هویت مادر لئوناردو داوینچی، نماد عصر رنسانس و نقاش تابلوی مونالیزا را فاش کردند.
کد خبر: ۱۱۶۸۳۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۷
سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان اظهار داشت: مسائل بین کشورهای منطقه باید با مشارکت کشورهای منطقه حل و فصل شود، سایر کشورها نیز امکان کمک به حفظ صلح و ثبات در منطقه را دارند.
کد خبر: ۱۱۶۳۳۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۲۰
«الهام علی اف» رئیس جمهور جمهوری آذربایجان روز جمعه بار دیگر علیه ایران موضع تندی اتخاذ کرد.
کد خبر: ۱۱۵۱۹۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۰۴
نشست خبری مشترک رئیس جمهور ایران و نخست وزیر ارمنستان
نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان به دعوت رسمی رئیس جمهور صبح امروز - سه شنبه - در صدر هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی وارد تهران شد و در مجموعه سعدآباد مورد استقبال رسمی قرار گرفت و پس از مذاکره و گفتوگو، در یک نشست خبری با رئیس جمهور کشورمان حضور یافت.
کد خبر: ۱۱۴۸۲۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۰
وزیر امور خارجه در گفت وگوی تلفنی با همتای جمهوری آذربایجانی خود تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران راهکار درست حل اختلاف در قفقاز را در نشست ۳+۳ و مکانیسمهای منطقهای جستجو میکند و همواره به تلاشهای خود برای حل مشکل بین جمهوریآذربایجان و ارمنستان ادامه میدهد.
کد خبر: ۱۱۴۷۹۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۹
وزیر امور خارجه در گفت وگو با همتای آذربایجانی، حضور نیروهای بیگانه در قفقاز را نگرانی مشترک کشورهای منطقه دانست و بر مخالفت جمهوری اسلامی ایران با استقرار هرگونه نیروی خارجی در منطقه تأکید کرد.
کد خبر: ۱۱۴۵۳۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۴
«نانسی پلوسی»، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا وارد ارمنستان شد.
کد خبر: ۱۱۴۱۰۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۷
در موضوع همسایگان شمالی مواضع اصولی ایران از ۳۰ سال پیش مشخص است و بارها توسط رهبر انقلاب، رئیس جمهور، وزیر خارجه و سخنگوی وزارت امور خارجه بیان شده که همانا تغییر ناپذیری مرزهای بینالمللی و تغییرات ژئوپولیتیکی است.
کد خبر: ۱۱۴۱۰۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۶
یک کارشناس مسائل منطقه تاکید کرد؛
یک کارشناس مسائل منطقه با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت های اقتصادی و تجاری منطقه قفقاز اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران باید ضمن استفاده از این فرصتهای اقتصادی، نسبت به ایجاد ظرفیتهای جدید اقدام کند و از نگاه امنیتی نیز توجه ویژهای نسبت به این منطقه داشته باشد.
کد خبر: ۱۱۱۰۶۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۰۲