کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
آهو، این جانور زیبا که نامش از صفت اوستایی «آسو» به معنای تیزرو آمده، از تبار آنتلوپ‌ها (Antilopini) است؛ همان دسته‌بندی خاصی که به گونه‌هایی از خانواده گاوسانان (Bovidae) که نمی‌توان آنها را به گاوها، گوسپندان و بزها منتسب کرد، اطلاق می‌شود.، این جانور که از حدود ۱۵ گونه مختلف در سطح دنیا، سه گونه‌اش در ایران زندگی می‌کند، از جنس غزالان (Gazella) است؛ واژه‌ای عربی معادل آهو در فارسی که واژه لاتین Gazelle از آن گرفته شده است. این متن توسط محمودرضا همامی ـ عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان ـ و سعیده اسمعیلی دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست این دانشکده نوشته شده است.
کد خبر: ۱۱۸۰۴۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۴
مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: افرادی که کاه و بقایای گیاهی را آتش بزنند به دلیل آلودگی هوا و تهدید علیه بهداشت عمومی مشمول جرایم سنگینی خواهند شد.
کد خبر: ۱۱۸۰۴۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۴
به دلیل حساسیت اکوسیستم میانکاله ساخت پتروشیمی برای میانکاله سنگین و خارج از توان اکولوژیکی آن است. علاوه بر آن صنایع سنگین اجازه بارگذاری در این منطقه را ندارند و از نظر آمایش سرزمینی و در اسناد بالادست، توسعه پروژه‌های فاضلاب‌زا در این منطقه آسیب‌زاست و اجازه فعالیت آنها در این اسناد قید نشده است. پروژه‌های پتروشیمی در ابعاد هوا، آب، خاک، گیاهان و جانوران آلودگی‌های زیست‌محیطی به دنبال دارند. پتروشیمی میانکاله هم از نظر ارزیابی محیط‌زیستی در رده هفتم است و نیاز به گزارش ارزیابی دارد.
کد خبر: ۱۱۸۰۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۳
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ازسرگیری فنس‌کشی در محدوده تالاب میانکاله توسط مجری پروژه پتروشیمی امیرآباد را تایید کرد.
کد خبر: ۱۱۸۰۱۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۱
باشگاه خبرنگاران نوشت: رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: مدیریت پسماند کشور به یک باند مافیایی با سرمایه‌ای کثیف تبدیل شده بود.
کد خبر: ۱۱۷۹۳۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۶
کد خبر: ۱۱۷۹۰۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۴
فرمانده یگان سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به کمبود ۵۰ درصدی محیط‌بانان نسبت به چارت سازمان اظهار کرد: برای رفع مشکل کمبود محیط بان به‌صورت اساسی باید حداقل سالیانه سهمیه جذب ۵۰۰ نفر را دریافت و استخدام کنیم و این روند به مدت ۱۰ سال ادامه داشته باشد که به حدود ۵۰۰۰ نیرو می‌رسیم و کمبود نیرو جبران می‌شود.
کد خبر: ۱۱۷۹۰۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۴
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان شایعات در فضای مجازی مبنی بر انتقال توله یوز‌های آذر و توران به استان اصفهان و ایجاد سایت تکثیر در این استان را تکذیب کرد.
کد خبر: ۱۱۷۸۹۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۳
آلودگی آب و هوا، خشک شدن تالاب ها، رودخانه ها و دریاچه ها، تخلیه ذخایر آبی زیرزمینی، تخریب مراتع و جنگل ها، فرسایش خاک و بیابان زایی، نابودی انواع گونه های گیاهی و جانوری و غیره را به یک طرف و بحران آلودگی محیط زیست با پسماند خانگی و صنعتی از طرف دیگر مهم ترین دغدغه مازندران به خصوص شهرستان بابل است.
کد خبر: ۱۱۷۸۶۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۱
سیدحسن خمینی:
سید حسن خمینی گفت: اگر قدرت همکاری مردم نباشد توان سازمان محیط زیست محدود است. این مسأله باید به یک حرکت عمومی مردمی تبدیل شود؛ که اگر آنها همراهی کنند خود آنها بزرگترین عامل جلوگیری از تخریب می‌شوند.
کد خبر: ۱۱۷۸۵۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۰
شهر تبریز از ابتدای فروردین ۱۴۰۲ تا امروز به عنوان پاکترین کلانشهر کشور با ۳۰ روز هوای پاک ثبت شده است.
کد خبر: ۱۱۷۸۴۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۹
معاون تنوع زیستی حفاظت محیط زیست هرمزگان گفت: یک قلاده پلنگ ایرانی که شامگاه دوشنبه در جاده بندرعباس-خمیر بر اثر تصادف با خودروی نیسان مجروح شده بود، جهت مداوا به بندرعباس منتقل شد.
کد خبر: ۱۱۷۷۱۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۹
رسانه‌ها گزارش دادند که پلیس برای متفرق کردن معترضانی که یک بزرگراه در لاهه را مسدود کرده بودند از خودرو آب‌پاش استفاده کرده است.
کد خبر: ۱۱۷۶۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۶
رئیس ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران: برداشت از چاه‌ها برای آبیاری فضای سبز به حداقل می‌رسد.
کد خبر: ۱۱۷۵۵۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۷
«حکومت اگر تصمیم بگیرد می‌تواند یک شبه مسائل سیاسی، اقتصادی، تورم را حل کند، یکسری تغییرات در سیاست خارجی و داخلی بدهد، آدم‌های عاقلی برسرکار بیایند، دو سه ساله مشکلات کشور حل می‌شود، اما شما اگر آب خودتان را از دست بدهید یک کشور ۷ هزار ساله را از دست داده‌اید، به‌نظرم مهمترین مسئله‌ای که دولت‌ها در این مورد آن اهمال و کم‌کاری کرده‌اند، مسئله آب کشور است.»
کد خبر: ۱۱۷۵۰۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۳
معاون محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان با بیان اینکه وضعیت تالاب هورالعظیم بحرانی است، نسبت به وضعیت این تالاب در تابستان هشدار داد.
کد خبر: ۱۱۷۴۶۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۰
روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان اعلام کرد: بیمارستان شهر کوهدشت به دلیل عدم تصفیه فاضلاب بیمارستانی و تهدید علیه بهداشت عمومی به پرداخت ۹۶۰ میلیون تومان جزای نقدی محکوم شد.
کد خبر: ۱۱۷۴۳۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۸
نجات الاغ پیر و زخمی و در حال مرگ اتفاق متفاوت و جالبی است که «احمدرضا شهرکن»، یکی از جوانان دوستدار محیط زیست و حیات وحش،از آن خبر داد.
کد خبر: ۱۱۷۳۹۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۵
سفیر ایران در سازمان ملل متحد در نامه‌ای به دبیرکل و رئیس مجمع عمومی سازمان ملل، با اعتراض به آثار منفی تحریم‌های یکجانبه آمریکا بر محیط زیست ، سلامت و رفاه و زندگی ایرانیان گفت که واشنگتن باید تمامی تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه علیه مردم ایران را با اثرات زیست محیطی لغو کند.
کد خبر: ۱۱۷۳۷۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۴
علی‌رغم خبر قبلی سازمان محیط‌زیست مبنی بر بارداری ایران، پیام محبی، دامپزشک گفت: «ایران» باردار نیست.
کد خبر: ۱۱۷۳۵۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۲
