اپیدمی؛ واژه ای ترسناک که این روزها زیاد می شنویم

به گزارش «تابناک»،  به هر بیماری قابل انتقال یا غیرقابل انتقال که موارد ابتلای آن بیش از حد انتظار باشد و سلامتی انسان را به خطر بیندازد،  اپیدمی یا همه‌گیری گفته می‌شود.

همه‌گیری شیوع سریع بیماری عفونی به تعداد زیادی از افراد در یک جمعیت خاص در یک دوره زمانی کوتاه، معمولاً دو هفته یا کمتر است. به عنوان مثال، در عفونت‌های مننژوکوک، میزان ابتلا در بیش از ۱۵ مورد در ۱۰۰۰۰۰ نفر طی مدت دو هفته متوالی یک بیماری همه گیر محسوب می‌شود.

اپیدمی به هر بیماری قابل انتقال یا غیرقابل انتقال یا هر چیزی که سلامتی انسان و حیوانات را به خطر بیندازد، چنانچه موارد ابتلای آن بیش از حد انتظار باشد، گفته می‌شود. به عنوان مثال چون بیماری آبله به‌طور کلّی در دنیا ریشه‌کن شده اگر یک مورد بیمار مبتلا به آبله مشاهده گردد می‌گویند که اپیدمی آبله رخ داده‌است.

 به عنوان مثال، چون بیماری آبله به طور کلّی در دنیا ریشه‌کن شده اگر یک مورد بیمار مبتلا به آبله مشاهده گردد می‌گویند که اپیدمی آبله رخ داده است. در مقابل اپیدمی، “تک گیر”  وجود دارد. زمانیکه یک بیماری به علت نبودن عوامل اصلی کم دیده شود بیماری تک‌گیر است، که می‌تواند به اپیدمی یا بومی یا پاندمی تبدیل شود.  مترادف‌ها و کلمات هم معنی اپیدمی برابر اند بیماری شایع، شیوع، عالمگیر، مسری، همه جاگیر و در پارسی اپیدمی را بیماریِ واگیر، فراگیری، همه گیری معنی می‌کنند.

 در کنار مفهوم همه گیر یا اپیدمی، همچمنین مفهومی علمی به عنوان همه گیرشناسی با اپیدمیولوژی نیز وجود دارد که ناظر بر مطالعات و پژوهش هایی است که در این حوزه صورت می گیرد.

همه‌گیرشناسی یا اپیدمیولوژی مطالعه نحوه انتشار بیماری‌ها و عوامل بیماری‌زا، توزیع بیماری‌ها در زمان‌ها، مکان‌ها، نژاد‌ها یا فرهنگ‌های خاص یا هر عاملی که به سلامت مربوط باشد است. این اصطلاح ابتدا به مفهوم «علم بررسی همه‌گیری بیماری‌های عفونی» به کار برده شد، ولی امروزه با پیشرفت تمام علوم و از جمله علم پزشکی و کنترل بسیاری از همه‌گیری‌ها و تحولات اپیدمیولوژیک علل بیماری‌ها (تغییر علل اصلی مرگ و میر از بیماری واگیردار به بیماری مزمن) دامنه آن وسعت بیشتری پیدا کرده است، به مفهوم «علم بررسی انتشار و علل بیماری‌ها» تلقی می‌شود.

 از نظر لغوی کلمه Epi به معنی روی، کلمه Demos به معنی مردم و کلمه Logus به معنی بررسی و شناخت بوده، که معنی لغوی این اصطلاح عبارت است از «شناخت آنچه بر مردم می‌گذرد» و اگرچه وضعیت بهداشت و پزشکی جامعه مدنظر باشد، ولی با اقتصاد، جامعه‌شناسی، فرهنگ، مذهب و… ارتباط بسیار نزدیکی دارد، چرا که در پزشکی بالینی به مفهوم مطب داری آن بیشتر خود فرد و بیماری او مدنظر است، اما در همه‌گیرشناسی، بیشتر توجه به گروه و جامعه است و همه‌گیرشناسی بالینی به هردو جنبه توجه دارد.

 اپیدمیولوژی اساس بسیاری از تحقیقات و یافته‌های پزشکی است، در این روش که مطالعات اپیدمیولوژیک نامیده می‌شود، بروز و شیوع یک بیماری با عوامل خطر یا اصطلاحا ریسک فاکتور‌ها مرتبط می‌شود و با تلاش برای کاهش عوامل خطری که ارتباط ان‌ها اثبات شده است، بار بیماری‌ها کنترل می‌شود.  اپیدمیولوژی همچنین در فرایند تشخیص با تمرکز بر میزان شیوع بیماری‌ها در مناطق مختلف، احتمال خطا‌های تشخیص را کاهش می‌دهد.

این روزها که شیوع ویروس کرونا، مرزهای بین المللی را در نوردیده و کشور ما نیز با این ویروس دست و پنجه نرم می کند، دوباره واژه اپیدمی شنونده و خوانندگان زیادی یافته است؛ افرادی که این بار در کنار واژه اپیدمی، واژه کرونا را نیز می بینند و بیم آن دارند که خود نیز به این اپیدمی مبتلا شوند.