تیر خلاص مصر به طرح «ناتوی عربی» آمریکا

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان به قدرت رسیدن یکی از اهداف اصلی خود را در منطقه خاورمیانه، مقابله با نفوذ در حال گسترش ایران از طریق ایجاد اتحادی میان کشورهای عربی و رژیم اسرائیل عنوان کرده بود. با این حال و با وجود تلاش‌های همزمان عربستان سعودی و متحدانش برای تحقق این ایده، خروج مصر از برنامه مذکور، سبب خواهد شد این طرح آمریکایی احتمالاً به صورت کامل با شکست مواجه شود.

به گزارش «آزادی»، در حالی که واشنگتن اخیراً تلاش‌های خود را برای محقق ساختن ایده «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» که از آن با عنوان «ناتوی عربی» نیز یاده شده شدت بخشیده بود، خبرگزاری «رویترز» بامداد پنج‌شنبه به نقل از منابع آگاه از کناره‌گیری مصر از مشارکت در این طرح خبر داد. این طرح با هدف ایجاد جبهه‌ای واحد علیه ایران مطرح شده بود.

تیر خلاص مصر به طرح «ناتوی عربی» آمریکا

رویترز که این تصمیم مصر را «ضربه‌ای به راهبرد دولت ترامپ برای مهار قدرت ایران» توصیف کرده، به نقل از یک منبع آگاه نوشت مصر رسماً تصمیم خود به انصراف از مشارکت در این ائتلاف را به آمریکا و دیگر اعضای ائتلاف اعلام کرده است. بر اساس این گزارش، مصر به نشست روز یکشنبه اعضای این ائتلاف هم که در شهر ریاض عربستان سعودی برگزار شد، هیأتی اعزام نکرده است.

رویترز به نقل از منابع آگاه، نوشت: «مصر به این دلیل انصراف داد که در جدی بودن این ابتکار تردید داشت و هنوز سندی رسمی که این طرح را تشریح کند، دریافت نکرده بود. علاوه بر این، این طرح خطر بروز مناقشه با ایران را افزایش می‌داد». یک منبع عربی دیگر هم به رویترز اعلام کرد عدم اطمینان به پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده آمریکا و احتمال اینکه جانشین ترامپ طرح ناتوی عربی را کنار بگذارد هم از جمله عوامل اثرگذار بر تصمیم قاهره بوده است.

این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که پیش از این، نه تنها هیچ نشانه‌ای از تصمیم مصر برای خروج از اتحاد مذکور وجود نداشت، بلکه مانور نظامی بزرگ کشورهای عربی در مصر در ماه نوامبر سال گذشته میلادی از سوی برخی ناظران به معنی اعلام رسمی شکل‌گیری اتحاد استراتژیک خاورمیانه یا همان ناتوی عربی تعبیر شده بود.

روزنامه مصری «الاهرام» که یک روزنامه نزدیک به دولت این کشور به شمار می‌آید، در آن زمیان از این مانور نظامی به عنوان «بزرگ‌ترین مانور عربی» یاد کرد. گفته می‌شود که ارتش کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، کویت، اردن و مصر در این مانور نظامی که در خاک مصر برگزار شد، مشارکت داشته‌اند. در همین راستا، روزنامه آلمانی «تاگس‌‌‌تسایتونگ» نیز روز 16 نوامبر گزارشی در این زمینه منتشر کرد که در آن، انجام این مانور در مصر به‌مثابه گامی در راستای شکل‌گیری اتحاد مذکور قلمداد شده بود.

با این حال، از زمان مطرح شده ایده اتحاد استراتژیک خاورمیانه در سال 2017 تاکنون، شماری از چهره‌های سیاسی در مصر نسبت به آن ابراز مخالفت یا تردید کرده بودند. به عنوان مثال، سید ابوزید معاون پیشین وزیر خارجه مصر در مصاحبه‌ای در ماه اوت سال گذشته گفت برای تشکیل ناتوی هنوز زود است. وی افزود که تحقق این ائتلاف سیاسی ـ نظامی به رهبری آن، مأموریت‌های آن و میزان منافع ملی بستگی دارد.

از سوی دیگر، وجود اختلافات فزاینده میان کشورهای عربی، به ویژه محور تحت رهبری عربستان سعودی از یک سو و قطر از سوی دیگر، همواره ابهامات جدی را پیش روی تحقق این طرح قرار داده بود. سایت تحلیلی «المانیتور» در مطلبی در این زمینه در ماه نوامبر سال گذشته با اشاره به عدم حضور نیروهای قطر و عمان در مانور نظامی برگزار شده در مصر، نوشت که اختلافات چنان شدید است که مانع تشکیل پیمان نظامی میان این کشورها می‌شود. به نوشته این سایت، نگرانی از نفوذ ایران باعث نشده که کشورهای عربی تبدیل به یک جناح واحد شوند.

در این مطلب همچنین آمده بود که اگرچه مصر و اردن درباره افزایش نفوذ ایران در منطقه نگرانی‌هایی دارند، اما شدت نگرانی این دو کشور به اندازه عربستان و امارات و بحرین نیست. در عین حال، کویت و قطر و عمان نیز با ایران روابط دوستانه‌ای دارند؛ برای همین نمی‌توان از اجماع عربی علیه ایران سخن گفت.

در حقیقت، طرح‌هایی نیز که پیش از ایده ناتوی عربی با هدف مقابله با نفوذ ایران در منطقه و یا متحد ساختن کشورهای عربی مطرح شده بود، هیچ‌گاه نتوانست به مرحله اجرا برسد. در مهمترین نمونه، عربستان سعودی همزمان با آغاز حمله به یمن، لیست بلند بالایی از بیش از شصت کشور اسلامی را به عنوان متحد خود در این حمله ارائه کرده و مدعی شد که رهبر همه این کشورها در این عملیات است؛ اما در نهایت، فقط خود عربستان و امارات باقی ماندند.

در همین راستا، رویترز در گزارش شب گذشته خود، خروج مصر، به عنوان دارنده بزرگترین ارتش جهان عرب را، جدیدترین لطمه به ابتکار ناتوی عربی توصیف کرده است. به عقیده این خبرگزاری، واکنش‌های جهانی به قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد عربستانی در کنسولگری سعودی در استانبول و همچنین ادامه تنش کشورهای تحت رهبری عربستان سعودی با قطر، از جمله دیگر ضرباتی است که به این ائتلاف وارد شده است.

گفتنی است، خبر تشکیل پیمان دفاعی عربی در همان نخستین هفته‌های شروع زمامداری دونالد ترامپ منتشر شد. روزنامه «وال‌استریت ژورنال» در فوریه سال ۲۰۱۷، یعنی یک ماه پس از شروع رسمی کار دولت ترامپ، خبر تشکیل ناتوی عربی را منتشر کرده بود. این روزنامه در گزارش خود از پشتیبانی نهادها و سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا و رژیم اسرائیل از این ائتلاف نظامی عربی سخن گفته بود.

دیدارها و مذاکرات بین مقامات آمریکا و رهبران کشورهای عربی و به‌ویژه رهبران عربستان و امارات متحده عربی پس از آن به طور مرتب ادامه یافت. افزون بر آن زمینه‌های فروش صدها میلیارد دلار جنگ افزار به این کشورها نیز فراهم شد. با این وجود، اختلافات موجود میان کشورهای عربی سبب شد جلسه رسمی امضای اسناد مربوط به این ائتلاف بارها به تعویق بیافتد.

اکنون نیز هرچند گفته می‌شود دیگر کشورهای عربی حاضر در ائتلاف تلاش می‌کنند ضمن پیشبرد این طرح، مصر را هم برای بازگشت به ائتلاف تحت فشار دیپلماتیک قرار دهند، گزارش‌ها حاکی از آن است که بعید است که بتوان قاهره را به بازگشت به این ائتلاف متقاعد کرد. به این ترتیب، می‌توان طرح آمریکایی ناتوی عربی را حتی پیش از آغاز به کار، شکست خورده توصیف کرد.