احتمال توافق در وین دقیقا چند درصد است؟ /ارزش برجام برای ایران و آمریکا در حال از دست رفتن است

بین الملل تابناک: مجله اکونومیست در مطلبی با پرداختن با مذاکرات هسته ای در وین نوشت: زمان برای پیشگیری از بحرانی تازه در خاورمیانه به سرعت می‌گذرد و دور جدید مذاکرات تعیین کننده و حیاتی است. 

در این مطلب آمده است: دور بعدی گفت‌وگوهای هسته‌ای وین، که این هفته شروع می‌شود، تعیین کننده است. یک منبع آگاه می‌گوید، مذاکره‌کنندگان هرگز تا این اندازه به موفقیت نزدیک نبوده‌اند، اما هرگز تا این اندازه به شکست هم نزدیک نبوده‌اند. مقام‌های آمریکایی آشکارا از چشم‌انداز توافق خرسندند. هفته گذشته، آمریکا در ژستی نمادین، برخی از معافیت‌های تحریم‌های هسته‌ای را بازگرداند.

مخاطرات شکست گفت‌وگوها هم آشکار است. صدای مخالفت تندرو‌های آمریکایی بلندتر شده است. متحدان ایران در یمن، یعنی حوثی‌ها، حملات پهپادی و موشکی‌شان علیه امارات را تشدید کرده‌اند. در پاسخ، آمریکا یک کشتی جنگی آمریکایی و جت‌های پیشرفته‌اش را در منطقه، هم برای محافظت از امارات و هم برای ارسال هشداری ضمنی به ایران، مستقر کرده است. اسرائیل در حال تمرین حملات نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران و افزایش همکاری‌های امنیتی با کشور‌های خلیج فارس است.

با توجه به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و تاکید آمریکا مبنی بر ورود گفت‌وگوها به «مرحله نهایی»، اگر به زودی توافقی نشود، برجام ارزشش را از دست خواهد داد. هرچه گفت‌وگوها بیشتر طول بکشد، محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران، به دلیل بند غروب برجام، زودتر منقضی خواهد شد. رابرت مالی اذعان داشت که دیگر بازگشت به برجام نمی‌تواند زمان گریز هسته‌ای ایران را به یک سال کامل بازگرداند.

برای ایرانی‌ها هم ارزش برجام در حال از دست رفتن است. با توجه به احتمال کنار رفتن بایدن از قدرت در سال ۲۰۲۵ چه‌بسا، هرگونه لغو تحریم‌های آمریکا موقتی باشد. حتی احتمال بازگشت ترامپ به کاخ سفید هم وجود دارد. در هر حال، هر رئیس‌جمهور جمهوریخواهی برای خروج از توافق با ایران تحت فشار قرار خواهد گرفت.

اما آیا این اعتمادسازی محدود کافی خواهد بود؟ خوشبین‌ها با توجه به تغییر مواضع آمریکا، احتمال توافق را ۷۵ درصد می‌بینند. بدبین‌ها نیز شکست را بسیار محتمل می‌دانند و چنین ارزیابی می‌کنند که ایران می‌خواهد از برتری خود کمال بهره‌برداری را بکند و متقاعد شده است که آمریکا خواهان جنگ نیست. با توجه به اینکه ایران از گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا خودداری می‌کند، خطر بدفهمی زیاد است.

برغم وعده دولت بایدن برای رسیدن به توافقی «طولانی‌تر و قوی‌تر» از برجام، در بهترین حالت توافقی کوتاه‌تر و ضعیف‌تر به دست خواهد آمد. دولت بایدن امیدوار است پس از آنکه بازگشت به برجام توانست تا حدی ثبات ایجاد کند، چه‌بسا گفت‌وگوهای بیشتر بتواند شرایط توافق را بهبود دهد.

مقام‌های غربی نیز برای شکست گفت‌وگوها آماده می‌شوند. آن‌ها بی‌سر و صدا در حال بحث درباره‌ی گام‌های بعدی افزایش فشار اقتصادی و سیاسی علیه ایران هستند. یکی از گزینه‌ها این است که یک کشور اروپایی (احتمالا بریتانیا) خواهان اجرای سازوکار ماشه در برجام و اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل بشود. این گونه اقدامات تاثیری محدود و خطر شکاف بین «غرب» و «روسیه و چین» را به همراه خواهد داشت.

روابط چین و روسیه با ایران پیچیده است. روسیه تسلیحات و فناوری هسته‌ای غیرنظامی را در اختیار این کشور قرار می‌دهد. چین هم بزرگترین خریدار نفت ایران است. به نظر می‌رسد که هم مسکو و هم پکن مشتاق استفاده از ایران به عنوان وزنه‌ای در برابر نفوذ آمریکا هستند؛ اما هیچ یک نمی‌خواهند ایران هسته‌ای شود. همچنین به نظر نمی‌رسد که این دو کشور خواهان بحران تازه‌ای در خلیج فارس باشند؛ بحرانی که به بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی منطقه خواهد افزود.

بحران اوکراین احتمالا بر این ارزیابی‌ها تاثیر خواهد گذاشت. برخی از دیپلمات‌ها امیدوارند که بحران اوکراین به توافق هسته‌ای ایران شتاب بدهد، زیرا قدرت‌های بزرگ به دنبال مهار رقابت خود هستند. برخی دیگر از دشوارتر شدن مواضع کنونی نگران هستند. روسیه و چین هفته گذشته بیانیه مشترکی صادر و در آن آمریکا و متحدانش را به دامن زدن به «دشمنی‌ها و تقابل» در سراسر جهان محکوم کردند. ایران می‌تواند به عنصر دیگری از رقابت تبدیل شود. اگر چنین شد، بحران تازه‌ای در خاورمیانه به بحران اروپا و بحران در حال ظهور آسیا اضافه خواهد شد.