سیگنال روحانی از امکان بازگشت آمریکا به برجام در پی کنفرانس تلفنی نافرجام ترامپ، روحانی و مکرون

حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان شب گذشته و پیش از سفر به ارمنستان، سخنانی بیان کرد که بخش‌هایی از آن مربوط به تحولاتی بود که در پی سفر هفته گذشته هیأت ایران به مقر سازمان ملل در نیویورک ایجاد شد. روحانی در این سخنان، سیگنال‌هایی جدی از امکان بازگشت ترامپ و آمریکا به برجام داد.

به گزارش «تابناک»؛ رئیس جمهور پیش از عزیمت به ارمنستان به منظور شرکت در اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در فرودگاه مهرآباد، با اشاره به سفر قبلی خود به نیویورک گفت: سفر به نیویورک، عمدتاً سیاسی بود و در آن طرحی برای امنیت منطقه هرمز ارایه کردیم. در آن سفر در زمینه مسائل جهانی نیز گفت: وگو داشتیم. وزرا در سطح گروه ۴+۱ مباحث و جلسه‌ای داشتند و آمادگی‌هایی هم برای نشست ۵+۱ به وجود آمده و چهارچوب‌های آن جلسه مورد توافق همه طرف‌ها قرار گرفته بود.

روحانی اظهار داشت: چهارچوب آن نشست مورد توافق هفت کشور بود و به اعتقاد من، گام مهمی برداشته شد که البته در جلسه روز چهارشنبه هیأت دولت بیشتر توضیح خواهم داد و این گام می‌تواند به شکل‌های دیگر ادامه پیدا کند و بسیار مهم است که بتوانیم مسأله هسته‌ای را در روال قانونی و بین‌المللی خودش قرار دهیم و دیگران را به توبه تشویق کنیم و این زمینه‌اش آماده بود و می‌توان این را در شرایط بهتر آماده کرد.

این بخش از سخنان حسن روحانی به نظر، نشان از تحولی اساسی دارد که ظاهرا ریشه‌های آن را باید در سفر هیأت سیاسی ایران در هفته گذشته به مقر سازمان ملل متحد و برای حضور در نشست سالانه مجمع عمومی این نهاد جستجو کرد.

روحانی در این سخنان به وضوح از آمادگی برای نشست گروه ۱+۵ سخن گفته و حتی به چهارچوب‌های مورد توافق قرار گرفته این نشست نیز اشاره کرده است؛ توافقی که به گفته روحانی، مورد حمایت «همه طرفها» بوده است. هرچند روحانی بیان کرده که در نشست آتی هیأت دولت در مورد جزئیات امر توضیحات بیشتری می دهد، تا اینجا یک نکته شفاف و مشخص شده و آن اینکه اکنون امکان بازگشت آمریکا و ترامپ به برجام حداقل در حد «توافق بر سر چهارچوب ها» دیگر امکانی دور از ذهن نیست.

اما تا قبل از روز چهارشنبه، شاید بتوان بخش‌هایی کلی از این چهارچوب توافقی را حدس زد. نشریه نیویورکر روز گذشته در گزارشی جالب توجه به موضوعی اشاره کرده که ظاهرا بی ارتباط با این سخنان روحانی نیست.

به گفته این نشریه در ۲۴ سپتامبر، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه برای دیدن حسن روحانی به هتل «میلنیوم هیلتون» نیویورک می رود و قصد داشته تا یک کنفرانس تلفنی سه نفره با حسن روحانی و ترامپ ترتیب دهد. برای این منظور، تیمی امنیتی برای برقراری یک خط امن در اتاق جلساتی در هتل دست به کار می شوند تا این کنفرانس تلفنی رأس ساعت ۹.۳۰ دقیقه شروع شود.

این تلاش بعد از دیدار ماکرون و بوریس جانسون با روحانی بود که طی آن هر دو حسن روحانی را به دیدار ترامپ تشویق کردند و همچنین در پی طرح چهار رکنی ماکرون برای جلوگیری از بروز جنگ در خاورمیانه که تیم دیپلماتیک فرانسه در تلاش برای گرفتن توافق لفظی از ترامپ و روحانی بر سر آن بوده اند.

این چهار رکن شامل گسترده کردن نگرانی‌های آمریکا از برجام و وارد کردن این نگرانی‌ها و خواست‌ها در برنامه هسته‌ای ایران، برداشتن تحریم‌های اعمال شده از سال گذشته بر اقتصاد ایران و مشارکت چندجانبه با همکاری ایران برای ایجاد ثبات در منطقه و پایان دادن به جنگ یمن و تضمین آزادی تجارت و تردد در خلیج فارس بود.

ماکرون امید زیادی داشت که این کنفرانس تلفنی بتواند زمینه اولین دیدار میان رؤسای جمهور ایران و آمریکا پس از انقلاب را فراهم کند. با این حال این کنفرانس تلفنی از یک سوی دیگر در حالی قرار بود برگزار شود که در آستانه نشست مجمع عمومی، آمریکا تحریم جدیدی بر بانک مرکزی ایران وضع کرده و نیز در یک سال پیش از آن، شش دور از تحریم‌هایی را بر ایران وضع کرده بود که برخی از آن‌ها همچون تحریم مقام معظم رهبری، بی سابقه بوده است.

روحانی درخواست‌های دیدار با ترامپ را مشروط به یک نکته کرده بود: ترامپ علنا اعلام کند که تحریم‌ها را برخواهد داشت. موضوعی که ظاهرا ترامپ هیچ تمایلی به انجام آن نداشته است.

در پایان روز سه شنبه، روحانی به این نتیجه رسیده بود که ترامپ اولین قدم را برای لغو تحریم‌ها برنمی دارد. رابین رایت گزارشگر نیویورک بیان کرده که ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، بعدا به او گفته که «این فقط یک بازی برای کشاندن ما به جلسه‌ای بوده که هیچ تضمینی از آن برای عمل به وعده‌های ترامپ درنمی‌آمد».

به گفته منابع آگاه، تماس تلفنی با ترامپ رأس ساعت ۹.۳۰ دقیقه و طبق برنامه انجام و ماکرون نیز پشت خط حاضر شد، اما روحانی هرگز به این کنفرانس تلفنی نپیوست. یک دیپلمات فرانسوی در این مورد گفته: «در پی تلاش‌های چندین ماهه، تمام کار ما در نیویورک معطوف به آوردن ایران بر سر تعهدات جدید و در ازای آن لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا بود. تمامی ترتیبات فنی برای برقراری یک تماس تلفنی را صورت دادیم، ولی این تماس انجام نشد.»

روز بعد، ترامپ مسئولان ایرانی و خانواده آن‌ها را از ورود به ایالات متحده منع کرد. با این حال، رابین رایت بیان کرده که ماکرون همچنان در پی تلاش‌های دیپلماتیک خود است و برای رسیدن به آن‌ها فشار می‌آورد.

آنچه به نظر می رسد این است که سخنان حسن روحانی در خصوص برقراری چهارچوب‌های توافق شده برای نشست هفت کشور در قالب ۵+۱ ارتباطات عمیقی با تلاش‌های فرانسه در این راستا دارد. به نظر می رسد، چهارچوب چهار رکنی ماکرون، می تواند زمینه کلی توافقات جدیدی را شکل دهد که عملا یا جایگزین برجام خواهد بود و یا تغییراتی قابل توجه در آن وارد خواهد ساخت.