مستندهای مهمی که باید در دوازدهمین جشنواره سینماحقیقت تماشا کرد

دوازدهمین جشنواره مستند سینماحقیقت، در حالی از امروز آغاز شد که تنور مهم‌ترین رویداد مستند آسیا، عملاً از روز دوم با اکران مستندهای جدی‌تر داغ می‌شود؛ اما در این جشنواره چه آثاری را باید دید و برای مشاهده چه مجموعه فیلم‌هایی باید وقت گذاشت؟

به گزارش «تابناک»؛ جشنواره مستند سینماحقیقت به دوره دوازدهم رسید و اکنون می‌توان به جرأت گفت این جشنواره به مهم‌ترین رویداد مستند آسیا تبدیل شده است. بسیاری از مستندسازان ترجیح می‌دهند، به جای رونمایی از آثارشان در جشنواره‌های قاره کهن، «سینماحقیقت / Cinéma vérité» را متقاضی نمایش فیلم خود تلقی کنند. یکی از مهم‌ترین علل این وضعیت، ثبات مدیریتی در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و آرامش و دوری از جنجال در این مجموعه است.

وضعیت کنونی که باعث شده جشنواره سینماحقیقت شرایط متفاوتی نسبت به دیگر جشنواره‌های ملی سینمای ایران داشته باشد، برگرفته از کیفیت مدیریت سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد، مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و دبیر این جشنواره است. طباطبایی نژاد در این حوزه توانسته مجموعه مؤثری را شکل دهد که طیف وسیعی از سلیقه‌ها را به دور از حواشی در خود جای دهد و از این منظر، نمی‌توان به میانه آذر ماه رسید و سری به جشنواره سینماحقیقت نزد و این رویداد را پیگیری نکرد.

جشنواره سینماحقیقت در سه بخش اصلی «بخش مسابقه ملی»، «بخش آوینی» و « بخش مسابقه بین المللی» برگزار می‌شود که یک تفکیک کیفی و موضوعی را بر می‌گیرد. در این دوره در بخش ملی، 634 فیلم مستند به دبیرخانه جشنواره ارسال شد که پس از پایان کار هیأت انتخاب، 71 فیلم به بخش مسابقه ملی سینماحقیقت راه یافتند. از این جمع، 27 مستند کوتاه، 20 مستند نیمه‌بلند و 24 مستند بلند هستند. 29 فیلم هم در بخش جایزه شهید آوینی حضور دارند. در بخش مسابقه بین‌الملل حدود 4000 فیلم مستند از صد کشور جهان، متقاضی شرکت در جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت شده بودند که از این تعداد 27 فیلم مستند خارجی تولید 20 کشور از 5 قاره جهان انتخاب شدند و همین حجم فیلم نشان می‌دهد با چه رویدادی مواجه هستیم.

همچنین در بخش خارج از مسابقه نیز شماری از آثار به نمایش درآمده است که دو ویژگی دارد؛ نخست آثاری که تولید شده توسط پیشکسوتان سینمای مستند هستند، از جمله آثاری از استاد محمدرضا اصلانی، منوچهر طیاب، فرشاد فدائیان و فرهاد ورهرام در این بخش نمایش داده می‌شوند. از سوی دیگر فیلم‌هایی که دارای موضوعاتی هستند که می‌توانند مورد توجه قرار گیرند، در این بخش گنجانده شده‌اند.

نیکولا فیلیبر مستندساز مشهور فرانسوی و کارگردان «در تمامی لحظات»، کاسپار سونن (مدیر بخش داک‌لب جشنواره ایدفا هلند)، ایرینا شاتالووا (مدیر جشنواره مستند مسکو)، ویتالی مانسکی (کارگردان شاهدان پوتین)، «راگو رای» پدر عکاسی هند و از شاگردان «هنری کارتیه برسون»، پیر- آلکسیس شووی (مدیر داک‌کورنر بازار فیلم کن)، وینچنزو بوگنو (مدیر بخش فاند جشنواره برلین)، گرهارد ویسنر ونچورا (مدیر جشنواره مستند کاسلر آلمان)، داگ‌ هاوس‌دیویس (مدیر جشنواره بیگ‌اسکای آمریکا)، آنا میلوسی (مدیر روابط‌عمومی و برنامه‌ریز جشنواره تسالونیکی یونان)، فرانچسکو گایاوایا (مدیر جشنواره آنسی سینما و مشاور برنامه‌ریزی جشنواره ونیز ایتالیا)، النا سوبیرا (مدیر فرهنگی و برنامه‌ریز جشنواره مستند بارسلون)، فواد جلال (مدیر جشنواره سلیمانیه عراق)، ریک پتیگرو (مدیر جشنواره باستان‌شناسی آمریکا)، وایکو اِدوور (برنامه‌ریز جشنواره مستند پارنو)، ایتالی اسپینانی (مدیر جشنواره سینماتکا رم ایتالیا)، اولگا بیرزول (برنامه‌ریز جشنواره داکیودیز اوکراین)، کیم اسپنسر (شبکه لینک‌تی‌وی آمریکا)، گاسپار لومونیه (مسئول انتخاب پروژه مستند تلویزیون سوئیس) از جمله مهمان دوازدهمین جشنواره سینماحقیقت هستند.

در کنار همه اینها، پرسش اساسی می‌تواند، لیست مهم‌ترین فیلم‌هایی باشد که می‌توانید در این رویداد تماشا کنید. «تابناک» به روال سال‌های پیش، شماری از فیلم‌های مهم این رویداد را مورد اشاره قرار داده که با دیدن آنها می‌توانید تجربه‌ای متفاوت در سینما چارسو داشته باشد؛ تجربه‌ای که برای تمامی تماشاگران رایگان است و با توجه به حجم استقبال، صرفاً باید زودتر حاضر شوید!

چشم‌های اورسن ولز

فیلم مستند «چشم‌های اورسن ولز» ساخته مارک کوزینز مستندساز ایرلندی در بخش مستند- پرتره‌ دوازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» روی پرده می‌رود. این مستند ۱۱۵ دقیقه‌ای، تصویری متفاوت از اورسن ولز سینماگر مشهور جهان را در دوازدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به نمایش می‌گذارد.

مارک کوزینز با دسترسی منحصر بفرد به صدها طرح و نقاشی‌های خصوصی اورسن ولز، در عمق دنیای بصری این کارگردان و بازیگر افسانه‌ای غرق می‌شود تا تصویری که هرگز دیده نشده را از این هنرمند ارائه کند. «چشم‌های اورسن ولز / The Eyes of Orson Welles» تولید سال ۲۰۱۸ کشور ایرلند شمالی است.

مارک کوزینز Mark Cousins متولد سال ۱۹۶۵، نویسنده و فیلمساز اهل ایرلند شمالی و ساکن ادینبورگ اسکاتلند است. او با مستند ۱۵ ساعته خود «داستان فیلم: یک ادیسه» برنده جایزه استنلی کوبریک شده است. داستان بچه‌ها و فیلم، من بلفاست هستم، اتمی: زندگی با وحشت و قول، استکهلم عشق من، عناوین دیگر آثار این مستندساز است. مستند «چشم‌های اورسن ولز» در بخش «مستندهایی درباره‌ی سینما» هفتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم کن هم به نمایش درآمده است.

دلبند

مستند «دلبند» به کارگردانی یاسر طالبی قصه زندگی دشوار اما به دلخواه یک مادر هشتاد و سه ساله و تنها به نام «فیروزه» است که زندگی منحصر به فردی در دل رشته کوه‌های البرز دارد.  

عوامل تولید مستند «دلبند» عبارتند از: تصویربردار و کارگردان: یاسر طالبی، تهیه کننده: الهه نوبخت، تدوینگر: رضا شیروانی، آهنگساز: اکبر رستگار، صدابردار: میثاق مدانلو، صداگذار: حسین ابوالصدق، پژوهشگر: دکتر علی رمضانی پاجی، نویسنده سرگذشت: فرزانه فتحی، آواز: راضیه احمدی پرچینکی، مدیرتولید: الهام نوبخت، مترجم انگلیسی: محسن محسنیان، مدیر تدارکات: صفر طالبی دادوکلایی، طراحی پوستر و رنگ آمیزی تصاویر: محمد رضایی، نقاشی پوستر : حمید رضا درواری. تهیه شده در: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و شرکت تصویرگستر الهه پارسی - الی ایمیجگ

اِکسُدوس

این فیلم درباره‌ مرکز بازگشت امام رضا(ع) است. این مرکز که توسط اداره اتباع خارجی وزارت کشور گردانده می‌شود، مسئولیت ثبت‌نام اعزام مهاجران افغان که غیرقانونی وارد ایران شده‌اند را بر عهده دارد.

عوامل تولید این فیلم ۸۰ دقیقه‌ای عبارتند از: کارگردان: بهمن کیارستمی، پژوهشگر: بهمن کیارستمی، فیلمبردار: داود ملکی، صدابردار: علی علوی، تدوینگر: بهمن کیارستمی، صداگذار: امیرحسین قاسمی، مدیر تولید: کامبیز صفاری، تهیه‌کننده: بهمن کیارستمی.

زیر صفر مرزی

«زیر صفر مرزی» تازه ترین مستند مهدی افشارنیک است که در بخش آوینی جشنواره پذیرفته شده است. این مستند روایتی از زندگی شهید علی هاشمی فرمانده قرارگاه سری سپاه در دوران دفاع مقدس است که تا پس از سقوط حکومت بعث عراق، درباره هویت او سخنی به میان نمی‌آمد چرا که احتمالی ولو اندک می‌رفت که او زنده و در اسارت باشد و به همین دلیل اساساً این سردار شهید تا کشف پیکرش هویتی محرمانه داشت.

در خلاصه داستان این فیلم آمده است: «محمود درویش نویسنده عرب می گوید جنگ پایان خواهد یافت و سران جنگ با یکدیگر دست خواهند داد...

‌و از خاکستر جنگ تنها چیزی که می‌ماند؛ پدر و مادری پیر است که چشم انتظار پیکر فرزند شهیدشان‌اند!

‌بانوی بیوہ جوانی که چشم انتظار همسر محبوب‌اش است!

‌فرزندان یتیمی که چشم انتظار پدر قهرمان‌شان‌اند!

‌و من نمی‌دانم چه کسی وطن را فروخت!

‌ولی می‌دانم چه کسی هزینه جنگ را پرداخت!»

‌این مستند به نویسندگی و کارگردانی مهدی افشارنیک و تهیه کنندگی علی جلیلوند در دوازدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به رقابت می پردازد.

سایر عوامل عبارتند از مدیر فیلمبرداری: سعید حیدری، طراحی و ترکیب صدا: سیدعلیرضا علویان، تدوین: حمید نجفی راد، صدابردار: احمد صابری، آهنگساز: علی صمدپور، طراح صحنه و لباس: امیر مهرابی، مدیر تولید: محمد عزیزی، مجری طرح: حسین دهقان، مدیر رسانه و تبلیغات: امیرحسین بزرگ‌زادگان، روابط عمومی: امیر کرابی

گزارش یک تجمع

«یمن: نبرد بی فرجام» دومین فیلم مستند خرم دل پس از مستند «گزارش یک تجمع» و محصول سال ۱۳۹۷ است. این مستند ۴۸ دقیقه‌ای یک اثر جنگی است که به ارزیابی نظام جنگ یمن پرداخته و آنچه را تاکنون در یمن رخ داده است به تصویر کشیده است.

در این مستند که قلب میدان نبرد را به تصویر می‌کشد، ۴۵۰ قطعه فیلم مورد استفاده قرار گرفته و قریب به ۱۵۰ انفجار بزرگ را که طرفین جنگ رقم زده‌اند به تصویر کشیده که برخی از این لحظات برای نخستین بار منتشر می‌شود.

در خلاصه داستان این مستند آمده است: «آنچه امروز در خاک یمن رخ می‌دهد در ظاهر یک جنگ و در عمل یک نبرد مداوم است که برای سومین سال تدوام دارد. انگار سه سال است که خورشید در آوردگاه این رویارویی خونین، غروب و طلوع تازه نکرده است. با وجود آنکه تصور می‌شد پیروز این نبرد نابرابر، سربازان مهاجمِ سراپامسلح باشند اما این تقابل نظامی تاکنون بی‌سرانجام بوده اســت؛ اما چرا این نبرد تاکنون فاتحی نداشته است؟»

دیگر عوامل این مستند عبارتند از نویسنده: مهدی خرم دل، پژوهش: محسن مفیدی و علی نافذعارفی، تدوینگر: مرتضی الیاسی، گوینده: ناصر طهماسب، دستیار کارگردان: علی نافذ عارفی، مدیر تولید: مرتضی الیاسی، مشاور فنی: رضا احمدنژاد.

این مستند روز دوشنبه 19 آذر در سالن شماره 5 پردیس سینمایی چارسو در قالب بخش آوینی دوازدهمین جشنواره «سینماحقیقت» رونمایی می‌شود.

جاده سامونی

«جاده سامونی / Samouni Road»ساخته «استفانو ساوونا» که برنده جایزه بهترین مستند هفتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم کن موسوم به «چشم طلایی» شد، روی پرده‌ی سینماحقیقت می‌رود.

«جاده سامونی» که یکی از فیلم‌های حاضر در بخش «دو هفته کارگردانان» کن ۲۰۱۸ بود، به سبب سبک هوشمندانه فیلمسازی، فاصله مناسب در زاویه دید روایت داستان، نگاهی حساس و استفاده درخشان از انیمیشن در قدرت بخشیدن به داستان‌گویی، به عنوان برنده جایزه «چشم طلایی» بهترین مستند از هفتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم کن معرفی شد.

در خلاصه موضوع این اثر مستند آمده است: «در حومه روستای شهر غزه و در یک گروه کوچک از کشاورزان «خانواده سامونی» جشن عروسی برپاست؛ این اولین جشن آنها پس از آخرین جنگ است. آمال، فواد، برادران و عموزاده‌های آنها، والدین و خانه‌ها و درختان زیتون خود را از دست داده‌اند و محله‌ای که در آن زندگی می‌کنند، در حال بازسازی است. حال آنها با مشکل‌ترین کار خود مواجه هستند: این که پازل خاطرات‌شان را در کنار هم کامل کنند...»

«جاده سامونی» در مدت زمان ۱۲۸ دقیقه، تولید مشترک سال ۲۰۱۸ کشورهای ایتالیا و فرانسه است. «استفانو ساوونا» فیلمبردار و کارگردان این فیلم است. سرب (۲۰۰۹)، کاخ عقاب‌ها (۲۰۱۱)، تحریر:‌ میدان آزادی (۲۰۱۱) و شوق ارتو (۲۰۱۳) از دیگر آثار این مستندساز ۴۹ ساله‌ی اهل پالرمو ایتالیاست.

پرسپولیس - شیکاگو

مستند «پرسپولیس- شیکاگو» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی اُرد عطارپور، سرنوشت بخشی از کتیبه‌های تخت‌جمشید را به تصویر می‌کشد.

بر پایه‌ی این گزارش، در سال 1312 در حین حفاری تخت‌جمشید که با همکاری دانشگاه شیکاگو و به سرپرستی «ارنست هرتسفلد» باستان‌شناس شهیر آلمانی انجام می‌گرفت، به هزاران لوح گلی برخورد کردند که روی آن‌ها با خط میخی ایلامی متونی نوشته شده بود. با توافق طرفین برای کشف رمز و خواندن این متون، الواح به دانشگاه شیکاگو فرستاده شده و طی سال‌های بعد بخشی از کتیبه‌ها خوانده می‌شوند، اما با گذشت بیش از 80 سال هنوز موانعی در راه بازگشت این الواح به ایران وجود دارد!

عوامل تولید این اثر مستند عبارتند از: پژوهشگر، نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده: اُرد عطارپور؛ فیلمبردار و اصلاح رنگ: رضا تیموری؛ صدابردار: احمدرضا طایی؛ عکاسی، تدوین و صداگذاری: سعید خدارضایی؛ گوینده متن: شهرام درخشان؛ نقاشی دیجیتال: آرین یزدان‌پناه؛ مدیر تولید: حسن فرهادی؛ تصاویر هوایی: امید کشاورز؛ دستیار فیلمبردار: سهیل صباحی؛ تهیه شده در: مرکز سیما فیلم

میدان جوانان سابق

«میدان جوانان سابق» نخستین مستند مینا اکبری روزنامه نگار حوزه سینما است. روایت فیلم مربوط به یک عکس است که درباره‌ی آن نوشته است: «ما روزنامه‌نگاران روزنامه جامعه در سال 1376 عکسی در میدان جوانان برای ویژه‌نامه‌ی نوروزی گرفته‌ایم. در این عکس من به همراه 71 نفر دیگر حضور داریم. حالا پس از گذشت بیست سال، حدود شش تن از روزنامه‌نگاران آن عکس، روزنامه‌نگار مانده‌اند!»

عوامل تولید مستند 68 دقیقه‌ای «میدان جوانان» به این شرح هستند: پژوهشگر، نویسنده، گوینده و کارگردان: مینا اکبری، فیلمبردار: محمدرضا جهان‌پناه، صدابردار: حسن شبانکاره، صداگذار: انسیه ملکی، تدوینگران: سپیده ابطحی با همکاری آرش زاهدی اصل، آهنگساز: علی صمدپور، مدیر تولید و دستیار کارگردان: عبدالرضا نیک‌پور، عکاس: دانیال شایگان، سرمایه گذار: مینا اکبری، تهیه‌کننده: احسان رسول‌اف

وَرس

گارانتی هفتاد ساله پل ورسک به عنوان مهمترین و مرتفع‌ترین پل راه‌آهن سراسری ایران که نقش مهمی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران در جنگ جهانی دوم داشت، به پایان رسیده است؛ اما پس از گذشت ۸۱ سال همچنان قطارهای باری و مسافری از روی آن تردد می‌کنند! آیا این پل ضامن امنیت قطارها در زمان حال هست‌؟

کریستف رضاعی موسیقی این مستند را ساخته و مجید برزگر گوینده متن آن بوده است.

عوامل تولید مستند «ورس» عبارتند از: پژوهشگر، نویسنده گفتار متن، کارگردان و تهیه‌کننده: جواد وطنی، تصویربرداران: پویا نجفی و جواد وطنی، صدابرداران: احمدرضا طاعی و منوچهر معصومی، صداگذار: حسن شبانکاره، تدوینگر: آرش زاهدی، گوینده متن: مجید برزگر، آهنگساز: کریستف رضاعی، مدیر تولید: محسن عزیزی، دستیار کارگردان: سارا اقبال، عکاس: مهدی منیری، تهیه شده در: روابط عمومی راه‌آهن.