سرگذشت نفت در سال 2016

سال 2016 یکی از پر فراز و نشیب ترین سال‌ها برای قیمت نفت بود. در ماه اول (ژانویه)، نفت کمترین قیمت خود را در سال 2016 تجربه کرد و در 20 ژانویه، نفت خام برنت بشکه‌ای 27.8 دلار معامله می‌شد. اما رفته رفته این قیمت افزایش یافت و با توافق کشورهای عضو و غیر عضو سازمان کشورهای صادر کنندۀ نفت (اوپک) قیمت نفت به اوج خود در 17 ماه گذشته رسید و با قیمت 55.72 دلار معامله شد.

به گزارش تابناک اقتصادی، از اصلی ترین علل کاهش قیمت نفت عرضۀ بیش از تقاضای این محصول بود. پیشتر با انقلاب نفت شیل آمریکا، عربستان تولید نفت خود را به طور مداوم افزایش داد، تا جایی که به رکورد جدیدی از سطح تولید رسید. تولید نفت، آن هم به هر قیمتی، نه تنها برای عربستان بلکه برای صنعت نفت جهانی گران تمام شد و موجب سقوط قیمت نفت از بشکه‌ای 114 دلار در اواسط سال 2014 به بشکه‌ای کمتر از 50 دلار گردید، به نحوی که تنها در سال گذشته نزدیک به 100 میلیارد کسری بودجه برای عربستان به همراه داشت.

اما این تنها دلیل کاهش قیمت نفت نبود. یکی دیگر از مهمترین دلایل سقوط نفت، ضعیف شدن اقتصاد کشورهای اروپایی و کشورهای در حال توسعه بود، که موجب کاهش توان آن‌ها برای خرید نفت و در نتیجه کاهش تقاضا می‌شد. از این‌ها که بگذریم عوامل دیگری نیز برای کاهش تقاضا وجود داشته که یکی از آن‌ها می‌تواند اقبال کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به صنعت حمل و نقل پاک باشد.

برای ایجاد تعادل در بازار نفت، اوپک تصمیم به کاهش تولید گرفت و قرار شد در این راه کشورهای غیر عضو نیز، از جمله روسیه، اوپک را همراهی کنند. طی نشستی که اوپک در ماه سپتامبر برای کاهش میزان تولید داشت، میان اعضا توافق شد که تولید اوپک به چیزی بین 32.5 تا 33 میلیون بشکه در روز کاهش یابد. برای نهایی شدن جزئیات و مشخص شدن سهم هر یک از کشورها در کاهش تولید، قرار شد نشستی در 30 نوامبر برگزار شود.

موانع اصلی نهایی شدن توافق الجزایر، درخواست برخی از اعضا برای معاف شدن از کاهش تولید بود و در این حین آن‌ها شروع به افزایش تولید خود کردند. مطابق گزارش اوپک، افزایش تولید در ماه اکتبر بیشتر از جانب کشورهای لیبی، نیجریه و عراق بود که امیدوار بودند از قرارداد کاهش میزان تولید نفت مستثنی شوند. ایران نیز امیدوار بود به خاطر بیرون آمدن از دوران تحریم‌ها در این قرار داد مستثنی باشد.

سرانجام در 30 نوامبر اعضای اوپک برای کاهش تولید نفت به میزان 1.2 میلیون بشکه نفت در روز توافق کردند. در این میان، نکتۀ قابل توجه، افزایش تولید نفت ایران با وجود توافق صورت گرفته بود. اوپک پذیرفته که ایران تولید خود را به 3.9 میلیون بشکه در روز برساند. همچنین کشورهای غیر عضو نیز پذیرفتند که تولید خود را 600 هزار بشکه در روز کاهش دهند، اما تعیین سهم هریک از کشورهای غیر عضو، به نشستی دیگر موکول شد.

در پی توافقی که برای تقویت قیمت نفت در اوپک صورت گرفت، روسیه قول داد که تولید نفت خود را در نیمۀ اولِ سال 2017 به طور میانگین 300 هزار بشکه در روز کاهش دهد. این توافق اولین توافق میان اوپک و روسیه از سال 2001 بود و ایران در کشاندن روسیه بر سر میز معامله نقش بسزایی داشت.

سر انجام در 10 دسامبر تولید کنندگان غیر عضو اوپک نیز به توافق کاهش تولید پیوستند و برای کاهش تولید 558.000 بشکه نفت در روز موافقت کردند. هرچند این مقدار کمی با 600 هزار بشکه‌ای که برنامه ریزی شده بود فاصله داشت، اما هنوز بزرگ‌ترین مشارکتی ست که از سوی کشورهای غیر اوپکی دیده شده. در این میان، روسیه با کاهش روزانه به طور متوسط 300 هزار بشکه نفت، بیشترین سهم از کاهش تولید را در بین کشورهای غیر عضو اوپک دارد. قرار شده کاهش تولید از روز اول سال 2017 کلید بخورد.

با افزایش انتظارات برای کاهش تولید نفت خام، قیمت نفت توانست دوباره افزایش چشمگیری پیدا کند و دوباره به بالای 50 دلار برگردد. شاید این قیمت برای نفت که روزگاری بالای 100 دلار معامله می‌شد، قیمت بسیار بالایی نباشد، اما همین افزایش قیمت موجب امیدواری تولید کنندگان نفت به بهبود شرایط اقتصادی کشورشان شده و به نوعی می‌توان گفت تعادل را به بازار برگردانده است.