جزئیاتی از اجرای توافق ژنو
حسن بهشتی پور
بعد از توافق ژنو روند اجرایی طرح اقدام مشترک آغاز شد. در این میان چند دور مذاکرات کارشناسی میان ایران و گروه (5+1) برگزار شد که دو طرف از کند بودن روند مذاکرات خبر می دادند. پس از کش و قوس های فراوان سرانجام عباس عراقچی معاون وزیر امورخارجه پس از پایان مذاکرات کارشناسی راهی ژنو شد و در طی چند دور مذاکره خبر از توافق میان ایران و (5+1) داد که البته این توافق را مشروط به پذیرش پایتخت ها کرد. سرانجام آقای عراقچی در کنفرانس خبری چند روز پیش گفت، خانم اشمید معاون اشتون مسئول سیاست خارجی اروپا اعلام کرد، گروه (5+1) روند اجرایی را پذیرفته اند و ایران نیز پس از مشورت به نهادهای مرتبط در داخل روند اجرایی را پذیرفته است. وی اعلام کرد که 20 ژانویه یا 30 دی زمان آغاز و اجرای توافق ژنو است. بر طبق این توافق ایران و (5+1) در چند مرحله براساس طرح اقدام مشترک اقدامات متقابلی را انجام خواهند داد. در همین زمینه «تابناک» در گفت و گو با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل هسته ای جزئیات توافق اجرایی را بررسی کرده است.
آقای بهشتی پور، به نظر شما چه عواملی باعث شد که بین توافق ژنو و توافق کارشناسی وقفه ای ایجاد شود؟
به هر حال در توافق ژنو موضوعات کلی به امضای وزرای خارجه رسیده بود. اگر در توافق ژنو دو طرف، وارد جزئیات می شدند اختلاف بیشتر و مسائل دیرتر به نتیجه می رسید. در توافق ژنو ایران و (5+1) بر روی اصول اساسی و نقش راه توافق کردند و به سمتی حرکت کردند که نقشه راه را اجرایی کنند. در مورد چگونه اجرایی شدن مشکلات زیادتر خواهد بود. مذاکرات مثل کوه یخ است که فقط 10 درصد آن بیرون از آب است و بقیه در زیر آب است که بسیار حجیم تر و بزرگ تر می باشد. در واقع روند اجرای توافق ژنو باید به تدریج موشکفای و اجرا شود.
البته خوشبختانه کار به خوبی درحال پیشرفت است و مقامات عالی کشور بر آن نظارات دارند و با دقت و گام به گام به جلو حرکت می کنند. مذاکرات هسته ای 10 سال طول کشیده است، نمی شود که همه چیز یک شبه حل شود. قاعدتا امیدواریم با مجموعه ای امکانات کشور و پشتیبانی مردم این پرونده به هدف برسد. تا امروز نیز این پرونده خیلی خوب جلو رفته است و بقیه کار انجام خواهد شد.
نکته مهم این است که سخت ترین کار همچنان مانده است. توافق جامع کار خیلی پیچیده و گسترده تری نیاز دارد . اما توافق همه جانبه نیز قابل دسترس است. این توافق نیاز به خواست دوطرف دارد که خوشبختانه دوطرف این اراده سیاسی را دارند. البته هر دو طرف به هم اعتماد ندارند. اگر در این دوره مقدماتی دو طرف بر سر تعهدات پای بند باشند اعتماد به وجود خواهد امد. این اعتماد به تدریج به دست می اید. ما باید صبور باشیم تا بقیه مراحل انجام شود.
اختلافات در اجرای این توافق ژنو چه بود؟
اختلاف در تفسیر از روند اجرایی و بعضی از موارد جزئی بوده است. دو طرف یک قرارداد برد- برد را امضا کردند. دو طرف در طرح اقدام مشترک در ارتباط با کلیات توافق کرده بودند. وقتی وارد جزئیات می شوید، اختلافات بیشتر روشن می شود. بعضی برداشت کرده اند که در توافق ژنو طرف غربی مخصوصا ابهام آمیز برخورد کرده است و تیم مذاکره کننده سعی کرده که روند مذاکرات و توافقات را از ملت ایران مخفی نگه دارند. این تحلیل ناشی از بی اعتمادی است که عده ای به مذاکره کنندگان دارند، اما نمی خواهند این حرف را مطرح کنند. چرا که رهبری به صراحت اعلام فرمودند، که به مذاکره کنندگان اعتماد دارند و ان ها را بچه های انقلاب خطاب کردند و همچنین گفتند ما به طرف مقابل بی اعتماد هستیم. این در صورتی است؛کسانی که توافق ژنو را نقد می کنند، متاسفانه بیشتر به طرف داخلی بی اعتماد هستند و مرتب موارد بی پایه را مطرح می کنند.
برای مثال می گویند که چرا مذاکرات منتشر نمی شود. در کجای دنیا، کدام مذاکرات در این سطح منتشر می شود. البته نتایج مذاکرات باید منتشر شود. مثلا متن توافق ژنو منتشر شد اما لزومی ندارد که مذاکرات کارشناسی منتشر شود. ما از سال 87 تا کنون مذاکره می کنیم، تا به حال کدام یک از آن مذاکرات منتشر شده است. نتایج مذاکرات را باید به مردم و همه نهادهای زیربط ابلاغ شود . مواردی که مطرح می شود بیشتر متاسفانه بی اعتمادی به مذاکره کنندها می باشد که این موضوع خوبی نیست.
یعنی منتقدین نباید انتقاد کنند؟
وظیفه ما اعتماد و کمک به تیم مذاکره کنندگان است تا بتوانند منافع ایران را تامین کنند، البته اگر خطایی را هم مشاهده کردیم بدون هیچ ملاحضه ای باید مطرح شود. به شرط این که به مذاکره کنندگان اعتماد داشته باشیم .مشکلات هرچه به جلو برویم، پیچیده تر خواهد بود که با درایت ، دیپلماسی و با محوریت منافع ملی می شود این مشکلات را حل و فصل کرد.
آیا مورد اختلاف سانترفیوژهای نسل جدید بوده است ؟
مسئله نسل دوم سانترفیوژ است . در توافق ژنو ایران متعهد شد، که سانتریفیوژ از حد موجود اضافه تر نشود. در واقع در توافق وجود ندارد که نسل دوم فعالیت نکند. سانتریفیوژها بعد از مدتی فرسوده می شوند و باید جایگزین شود، این جایگرینی منعی ندارد. توافق این است که 19000 سانترفیوژ ایران از این مقدار افزایش پیدا نکند.
چرا تواقق در مرحله اجرا به 8 مرحله تقسیم شده است؟
رقیق کردن اورانیوم به زمان نیاز دارد. یکدفعه نمی شود 400 کیلوگرم اورانیوم را رقیق و یا اکسید کرد. این اقدام یک روزه انجام نمی شود. رقیق شدن براساس اعلام کارشناسان در طی 8 مرحله انجام می شود . به همین ترتیب طرف غربی هم طی 8 مرحله 2/4 میلیارد دلار بلوکه شده ایران را مرحله به مرحله آزاد می کند. در واقع دو طرف در اقداماتی متقابل مرحله به مرحله توافق را اجرایی خواهند کرد.
شما طرح غنی سازی 60 درصدی مجلس را چگونه ارزیابی می کنید؟
طرح غنی سازی 60 درصد در مجلس در مقابل طرح تحریمی گنگره امریکا است و گرنه ما نیاز به غنی سازی 60 در صد از لحاظ فنی نداریم. در واقع مجلس می گوید اگر انها توافق نامه را زیرپا گذاشتند، ایران موظف است طرح غنی سازی 60 درصد را شروع کند. این مقابله به مثل ایران است. البته این طرح در مجلس ایران تصویب نشده است و فقط درحد یک طرح است.
عده ای در رسانه این موضوعات را بزرگ نمایی می کنند که در اصل اجرای توافق سنگ کنند. این موضوعات جزئی است. ما باید هوشمندانه موضوعات را رصد و دنبال کنیم تا بتوانیم بر اساس واقعیت های موجود، هوشمندانه متناسب با اقدامات طرف مقابل برای آینده تحلیل و تصمیم بگیریم.
گنگره طرحی را برای افزایش تحریم ها در دستور کار دارد ،ایا این طرح تصویب می شود؟
در مورد آینده صحبت کردن سخت است. نمی توان گفت، تا ابد تحریم تصویب نمی شود. به نظر من امریکایی ها در دوره 6 ماه آینده تحریم های جدیدی تصویب نخواهد کرد. به احتمال بیش از 80 درصد تحریم سنا تصویب نخواهد شد.
البته صهیونیست ها تمام تلاش خود را می کنند که تا این طرح تصویب شود. اگر هم این طرح تصویب شود ، اوباما گفته که آن را وتو خواهد کرد. اگر گنگره هم بخواهد دوباره وتوی رئیس جمهور را بی اثر کند باید دوباره رای گیری شود که نیاز به دو سوم از اعضای گنگره برای بی اثر کردن وتو رئیس جمهور نیاز است. که این کسر از تعداد رای تقریبا سخت و غیر ممکن است. اسرائیلی ها جوسازی رسانه ای انجام می دهند. آنها چون نتوانسته اند، جلوی تصویب توافق را بگیرند امرروز تلاش می کنند جلوی اجرای آن را بگیرند.
چرا بعضی از کشورهای منطقه از جمله عربستان از این توافق ابراز نارضایتی می کنند؟
کشورهای منطقه متاسفانه از توافق ژنو احاس خطر می کنند. ایران باید اهداف و استراتژی خود را برای طرف عربی تبیین کند. الان می توانیم از موضع بالا صحبت کنیم. باید راحت مواضع مان را تشریح و توضیح دهیم که سیاست ایران چیست.
این کسر شان ایران نیست چرا که امروز ما از موضع بالا هستیم. نباید اجازه دهیم امریکایی ها از آب گل آلود بین ایران و کشورهای خلیج فارس استفاده کنند و سلاح های بیشتری به آنها بفروشد. نباید اجازه بدهیم، اسرائیلی ها تضاد ایران و عربستان را بیشتر افزایش دهند. ما باید با ابتکارات دیپلماتیک مشکلات را حل و فصل کنیم.
چه چالش های اجرای توافق را با خطر روبرو کند؟
اگر امریکایی ها تحریم وضع کنند تیر خلاص را به روند مذاکرات زده اند. از آن طرف در داخل کشور نیز نباید بدبین و یا خوشبین باشیم، بلکه باید واقع بین باشیم و تحولات را رصد کرد و با حمایت 75 میلیونی از تیم هسته ای شرایط را برای تیم هسته ای در جهت پیگیری منافع ایران بیشتر آماده نماییم.
آقای بهشتی پور، به نظر شما چه عواملی باعث شد که بین توافق ژنو و توافق کارشناسی وقفه ای ایجاد شود؟
به هر حال در توافق ژنو موضوعات کلی به امضای وزرای خارجه رسیده بود. اگر در توافق ژنو دو طرف، وارد جزئیات می شدند اختلاف بیشتر و مسائل دیرتر به نتیجه می رسید. در توافق ژنو ایران و (5+1) بر روی اصول اساسی و نقش راه توافق کردند و به سمتی حرکت کردند که نقشه راه را اجرایی کنند. در مورد چگونه اجرایی شدن مشکلات زیادتر خواهد بود. مذاکرات مثل کوه یخ است که فقط 10 درصد آن بیرون از آب است و بقیه در زیر آب است که بسیار حجیم تر و بزرگ تر می باشد. در واقع روند اجرای توافق ژنو باید به تدریج موشکفای و اجرا شود.
البته خوشبختانه کار به خوبی درحال پیشرفت است و مقامات عالی کشور بر آن نظارات دارند و با دقت و گام به گام به جلو حرکت می کنند. مذاکرات هسته ای 10 سال طول کشیده است، نمی شود که همه چیز یک شبه حل شود. قاعدتا امیدواریم با مجموعه ای امکانات کشور و پشتیبانی مردم این پرونده به هدف برسد. تا امروز نیز این پرونده خیلی خوب جلو رفته است و بقیه کار انجام خواهد شد.
نکته مهم این است که سخت ترین کار همچنان مانده است. توافق جامع کار خیلی پیچیده و گسترده تری نیاز دارد . اما توافق همه جانبه نیز قابل دسترس است. این توافق نیاز به خواست دوطرف دارد که خوشبختانه دوطرف این اراده سیاسی را دارند. البته هر دو طرف به هم اعتماد ندارند. اگر در این دوره مقدماتی دو طرف بر سر تعهدات پای بند باشند اعتماد به وجود خواهد امد. این اعتماد به تدریج به دست می اید. ما باید صبور باشیم تا بقیه مراحل انجام شود.
اختلافات در اجرای این توافق ژنو چه بود؟
اختلاف در تفسیر از روند اجرایی و بعضی از موارد جزئی بوده است. دو طرف یک قرارداد برد- برد را امضا کردند. دو طرف در طرح اقدام مشترک در ارتباط با کلیات توافق کرده بودند. وقتی وارد جزئیات می شوید، اختلافات بیشتر روشن می شود. بعضی برداشت کرده اند که در توافق ژنو طرف غربی مخصوصا ابهام آمیز برخورد کرده است و تیم مذاکره کننده سعی کرده که روند مذاکرات و توافقات را از ملت ایران مخفی نگه دارند. این تحلیل ناشی از بی اعتمادی است که عده ای به مذاکره کنندگان دارند، اما نمی خواهند این حرف را مطرح کنند. چرا که رهبری به صراحت اعلام فرمودند، که به مذاکره کنندگان اعتماد دارند و ان ها را بچه های انقلاب خطاب کردند و همچنین گفتند ما به طرف مقابل بی اعتماد هستیم. این در صورتی است؛کسانی که توافق ژنو را نقد می کنند، متاسفانه بیشتر به طرف داخلی بی اعتماد هستند و مرتب موارد بی پایه را مطرح می کنند.
برای مثال می گویند که چرا مذاکرات منتشر نمی شود. در کجای دنیا، کدام مذاکرات در این سطح منتشر می شود. البته نتایج مذاکرات باید منتشر شود. مثلا متن توافق ژنو منتشر شد اما لزومی ندارد که مذاکرات کارشناسی منتشر شود. ما از سال 87 تا کنون مذاکره می کنیم، تا به حال کدام یک از آن مذاکرات منتشر شده است. نتایج مذاکرات را باید به مردم و همه نهادهای زیربط ابلاغ شود . مواردی که مطرح می شود بیشتر متاسفانه بی اعتمادی به مذاکره کنندها می باشد که این موضوع خوبی نیست.
یعنی منتقدین نباید انتقاد کنند؟
وظیفه ما اعتماد و کمک به تیم مذاکره کنندگان است تا بتوانند منافع ایران را تامین کنند، البته اگر خطایی را هم مشاهده کردیم بدون هیچ ملاحضه ای باید مطرح شود. به شرط این که به مذاکره کنندگان اعتماد داشته باشیم .مشکلات هرچه به جلو برویم، پیچیده تر خواهد بود که با درایت ، دیپلماسی و با محوریت منافع ملی می شود این مشکلات را حل و فصل کرد.
آیا مورد اختلاف سانترفیوژهای نسل جدید بوده است ؟
مسئله نسل دوم سانترفیوژ است . در توافق ژنو ایران متعهد شد، که سانتریفیوژ از حد موجود اضافه تر نشود. در واقع در توافق وجود ندارد که نسل دوم فعالیت نکند. سانتریفیوژها بعد از مدتی فرسوده می شوند و باید جایگزین شود، این جایگرینی منعی ندارد. توافق این است که 19000 سانترفیوژ ایران از این مقدار افزایش پیدا نکند.
چرا تواقق در مرحله اجرا به 8 مرحله تقسیم شده است؟
رقیق کردن اورانیوم به زمان نیاز دارد. یکدفعه نمی شود 400 کیلوگرم اورانیوم را رقیق و یا اکسید کرد. این اقدام یک روزه انجام نمی شود. رقیق شدن براساس اعلام کارشناسان در طی 8 مرحله انجام می شود . به همین ترتیب طرف غربی هم طی 8 مرحله 2/4 میلیارد دلار بلوکه شده ایران را مرحله به مرحله آزاد می کند. در واقع دو طرف در اقداماتی متقابل مرحله به مرحله توافق را اجرایی خواهند کرد.
شما طرح غنی سازی 60 درصدی مجلس را چگونه ارزیابی می کنید؟
طرح غنی سازی 60 درصد در مجلس در مقابل طرح تحریمی گنگره امریکا است و گرنه ما نیاز به غنی سازی 60 در صد از لحاظ فنی نداریم. در واقع مجلس می گوید اگر انها توافق نامه را زیرپا گذاشتند، ایران موظف است طرح غنی سازی 60 درصد را شروع کند. این مقابله به مثل ایران است. البته این طرح در مجلس ایران تصویب نشده است و فقط درحد یک طرح است.
عده ای در رسانه این موضوعات را بزرگ نمایی می کنند که در اصل اجرای توافق سنگ کنند. این موضوعات جزئی است. ما باید هوشمندانه موضوعات را رصد و دنبال کنیم تا بتوانیم بر اساس واقعیت های موجود، هوشمندانه متناسب با اقدامات طرف مقابل برای آینده تحلیل و تصمیم بگیریم.
گنگره طرحی را برای افزایش تحریم ها در دستور کار دارد ،ایا این طرح تصویب می شود؟
در مورد آینده صحبت کردن سخت است. نمی توان گفت، تا ابد تحریم تصویب نمی شود. به نظر من امریکایی ها در دوره 6 ماه آینده تحریم های جدیدی تصویب نخواهد کرد. به احتمال بیش از 80 درصد تحریم سنا تصویب نخواهد شد.
البته صهیونیست ها تمام تلاش خود را می کنند که تا این طرح تصویب شود. اگر هم این طرح تصویب شود ، اوباما گفته که آن را وتو خواهد کرد. اگر گنگره هم بخواهد دوباره وتوی رئیس جمهور را بی اثر کند باید دوباره رای گیری شود که نیاز به دو سوم از اعضای گنگره برای بی اثر کردن وتو رئیس جمهور نیاز است. که این کسر از تعداد رای تقریبا سخت و غیر ممکن است. اسرائیلی ها جوسازی رسانه ای انجام می دهند. آنها چون نتوانسته اند، جلوی تصویب توافق را بگیرند امرروز تلاش می کنند جلوی اجرای آن را بگیرند.
چرا بعضی از کشورهای منطقه از جمله عربستان از این توافق ابراز نارضایتی می کنند؟
کشورهای منطقه متاسفانه از توافق ژنو احاس خطر می کنند. ایران باید اهداف و استراتژی خود را برای طرف عربی تبیین کند. الان می توانیم از موضع بالا صحبت کنیم. باید راحت مواضع مان را تشریح و توضیح دهیم که سیاست ایران چیست.
این کسر شان ایران نیست چرا که امروز ما از موضع بالا هستیم. نباید اجازه دهیم امریکایی ها از آب گل آلود بین ایران و کشورهای خلیج فارس استفاده کنند و سلاح های بیشتری به آنها بفروشد. نباید اجازه بدهیم، اسرائیلی ها تضاد ایران و عربستان را بیشتر افزایش دهند. ما باید با ابتکارات دیپلماتیک مشکلات را حل و فصل کنیم.
چه چالش های اجرای توافق را با خطر روبرو کند؟
اگر امریکایی ها تحریم وضع کنند تیر خلاص را به روند مذاکرات زده اند. از آن طرف در داخل کشور نیز نباید بدبین و یا خوشبین باشیم، بلکه باید واقع بین باشیم و تحولات را رصد کرد و با حمایت 75 میلیونی از تیم هسته ای شرایط را برای تیم هسته ای در جهت پیگیری منافع ایران بیشتر آماده نماییم.
