پلیس،دانش آموز و مبارزه با جرم، بزهکاری و رفتارهای وندالیستی
عزت الله میرزایی*
تعامل، بستر لازم برای ارتباط، اعتماد و همکاری برای پیش بردن برنامه های کاهش جرم است.
برای ارتباط و فراهم آوردن امکان آموزش، گفتگو و متقاعدسازی توسط پلیس با نهادهای گوناگون از جمله با نهاد مدرسه، تعامل اساسی ترین عامل و ضروری ترین عنصر برای این ارتباط می باشد. بدیهی است تعامل مبتنی بر ارتباط دو سویه، اعتماد، احترام متقابل و خارج از تحمیل یکی بر دیگری می باشد.
پلیس برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان نیازمند تعامل با آنان است و این امر پلیس را قادر خواهد ساخت که در پرتو این تعامل، آموزش و آگاه سازی را محقق ساخته و نقش مؤثر خود را در پیشگیری از بزهکاری ایفا کند.
تعریف، انواع و اصول حاکم بر تعامل
تعامل یکی از مهارت های اجتماعی دو سویه است. تعامل تحمیل اراده یکی بر دیگری و حتی یک گفتگوی بی قائده نیست و اصولی بر آن حاکم است. از مشخصه های اساسی تعامل، رفتار، حقوق و احترام متقابل طرفین به دور از تحمیل نظر و به قصد نتیجه برای هر دو طرف است.
روان شناسان معتقدند که بهترین رکن در رشد تعامل اجتماعی، خانواده و پس از آن مدرسه می باشد. چون همه انسان ها از جامعه کوچک خانواده و مدرسه به جامعه بزرگ (اجتماع) راه پیدا می کنند. پس نتیجه می گیریم که افراد در خانواده و مدرسه بتوانند مهارت های اجتماعی و عاطفی را فرا گیرند و چنین فردی وقتی وارد جامعه می شود می توان آنرا بکار گرفته و در برقراری ارتباط با اطرافیان دچار مشکل نگردد، زیرا از لحاظ روانی سالم بوده و دارای عقده های شخصیتی و اجتماعی نمی باشند و احساس حقارت نمی نمایند. پس می تواند در گزینش هایی که در جامعه برای او شکل می گیرند بهترین راه را انتخاب نماید. به همین دلیل والدین و آموزش و پرورش در آموزش مهارت های زندگی در زمان کودکی به فرزندان و دانش آموزان نقش مهمی داشته و آنها را جامعه پذیر می کنند.
در زمینه تعامل اجتماعی، روان شناسان و صاحب نظران تعاریف عدیده ای را ارائه کرده اند که مهمترین آنها ارتباط با دیگران است. کسی دارای تعامل اجتماعی است که بتواند با دیگران به شکلی ارتباط برقرار کند که حقوق و رضایت خاطر طرف مقابل را برآورده کند، بدون اینکه حقوق و رضایت فردی و شخصیت خود را مورد خطر قرار دهد، یعنی اینکه ما حقوق و رضایت خاطر طرف مقابل خودمان را به شکلی برآورده کنیم که به شخصیت ما هیچگونه خدشه ای وارد نشود.
تعامل اجتماعی و اصول حاکم بر آن
روان شناسان معتقدند که اصول تعامل اجتماعی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود: یکی تقویت کننده های کلامی و دیگری تقویت کننده های غیرکلامی. بنابراین قبل از اینکه به اصول تعامل اجتماعی بپردازیم، ابتدا به تعریف تقویت می پردازیم.
تعریف تقویت و انواع آن
تقویت، عوامل و رفتارهایی است که بتواند نتیجه پاسخ را بیشتر و بهتر نماید. پاداش نیز عبارت از عواملی است که بتواند نتیجه پاسخ را بهتر کند. تفاوت این دو در چیست؟! پاداش معمولاً با شور و ذوق و اشتیاق همراه است و به همین دلیل نتیجه بسیار بهتری را دارد. پس اگر افراد در کارهایشان از پاداش استفاده نمایند حتما اثر آن از تقویت کننده ها بیشتر می باشد. لذا افراد باید ابتدا اصول مهارت های اجتماعی را آموخته و سپس از تقویت-کننده ها استفاده نمایند. بسیاری از افراد هنگام برقراری ارتباط با اطرافیان به علت اینکه نمی توانند نتیجه خوبی را دریافت نمایند، ناخواسته دچار تعارض و چالش می شوند.
تقویت کننده های کلامی
این تقویت کنندهای عبارتند از؛
1- تصدیق و تأیید کردن:
بعنوان مثال فردی که سخنی می گوید شنونده با ابراز کلامی مانند: "صحیح می فرمایید"، "حق با شماست" و ... سخنان وی را تأیید کند.
2- تحسین و تمجید کردن:
همچنین این نوع تقویت کننده ها می تواند به صورت بیان کلمات مؤکد صورت گیرد که از شیوه اول بسیار مفیدتر و مؤثرتر است. به عنوان مثال به گوینده بگوییم من هم با نظر شما کاملاً موافقم.
یکی دیگر از راه های تقویت کلامی "توسعه پاسخ" است. یعنی اینکه ما هم در قبال سخنان طرف مقابل شروع به سخن گفتن در راستای تأیید صحبت های او با یکدیگر هم کلام می شویم و برای صحبت های او ادله علمی و تجربی آورده، سخنان او را تجزیه و تحلیل کرده و ادله عقلی برای آن می آوریم. در مقابل اگر فردی در حال صحبت کردن باشد و شنونده سر خود را پایین بیندازد و هیچگونه تأیید یا مخالفتی انجام ندهد گوینده به سخنان خود ادامه نداده و باعث می شود که ارتباط قطع شود.
تقویت کننده های غیرکلامی
در خصوص تقویت کننده های غیر کلامی به موارد گوناگون می توان اشاره کرد ولی یکی از مواردی که در تقویت کننده های غیر کلامی، "مجاورت" است. این بدان معنا است که وقتی می خواهیم با کسی گفتگو کنیم یا ارتباط برقرار نماییم نوع ایستادن، نشستن، نگاه کردن و... می تواند بسیار مؤثر واقع شود. اصولاً ما مقابل پای کسانی از جای خود بلند می شویم و یا در کنار کسانی می نشینیم که برای ما عزیز بوده و یا دارای پایگاه اجتماعی قوی هستند، عکس این نیز صادق است ما از کسانی که مورد علاقه مان نمی باشند دوری می کنیم و از آنها فاصله می گیریم، چون نمی خواهیم با آنها ارتباط برقرار کنیم. پس نتیجه می گیریم که صورت اول مسأله یک نوع تقویت کننده غیر کلامی است که به آن "مجاورت" می گویند. نگاه کردن به گوینده و یا مخاطب، لبخند رضایت یا تأییدآمیز زدن... نمونه هایی دیگر از تقویت کننده های غیر کلامی مي باشند.
تقویت کننده های تعامل اجتماعی
یکی دیگر از عوامل ارتباطی بحث تقویت کننده های اجتماعی است، تقویت کننده های اجتماعی تأثیرات مهمی در ایجاد ارتباط پلیس با شهروندان بویژه با دانش آموزان دارد که بدان اشاره می شود:
- شروع سخنی از نقطه قوت طرفین:
صاحبنظران معتقدند که یکی از اصول مهم و اساسی برقراری ارتباط این است که، نباید ارتباط را از نقطه ضعف دیگران شروع کرد زیرا این اصول مبتنی بر یک سری اصول دیگر است که از علوم منطقی مثل روان-شناسی و جامعه شناسی نشأت گرفته است.
چرا می گویند که ارتباط را از نقطه ضعف آدم ها شروع نکنید؟ چون یک اصل در روان شناسی به ما می آموزد که آدم های سالم دوست ندارند که کسی متوجه نقطه ضعف آنها شود و اگر کسی هم متوجه این نقطه ضعف شد، دوست ندارند که راجع آن صحبتی به میان بیاید.
پس نتیجه می گیریم که اگر با کسی ارتباط برقرار کردیم و در آغاز این ارتباط خواستیم از نقطه ضعف طرف مقابل صحبت کنیم امکان بروز مشکل در این ارتباط وجود دارد. بنابراین شروع از نقطه مثبت، باعث می شود که در فرد امیدواری ایجاد کرده و اصلاح در وی بوجود آوریم، زیرا سرشت و طبیعت انسان به گونه ای است که در مقابل تمجید و تعریف دیگران خیلی خوشحال می شوند و همین مسأله باعث تقویت ارتباطات می گردد.
- گوش دادن
یکی دیگر از مسایل مهم خوب گوش دادن است که این موضوع یکی از اصول برقراری ارتباط است، گوش دادن با شنیدن فرق می کند. گوش دادن یک امر روان شناختی است که فرد با دقت و حضور ذهن کامل به سخنان طرف مقابل توجه می کند و در این فرایند فرد علاوه بر شنیدن از ادراک و حواس خود نیز کمک می گیرد ولی شنیدن یک امر عادی و فیزیکی می تواند با دقت و دریافت مطالب طرف مقابل همراه نباشد.
- رفتار ارتباطی
یکی دیگر از اصول مطرح در ارتباط مؤثر این است که هنگام برقراری ارتباط، فعل و عملی که از طرف مقابل صورت می گیرد جزئی از ارتباط است و ارتباط فقط جنبه کلامی ندارد. روان شناسان اجتماعی در این زمینه تقسیم بندی های مختلفی را ارائه کرده اند که معروفترین آن این موضوع است که آنها معتقدند که در ارتباط 24 درصد را کلام تشکیل می دهد و بقیه ارتباط به صورت غیر کلامی است. مانند طرز نشستن و عکس العمل هایی که با صورت و سایر اعضای بدن نشان می دهیم، تبسم ها، نگاه ها، سکوت و نظایر اینها.
در روان شناسی اصلی وجود دارد به نام «تن گفتار» یعنی اینکه بدن و جوارح ما هم با دیگران ارتباط برقرار می کند و صحبت می کند. گاهی اوقات ممکن است عامل مؤثر واقع شدن ارتباط این باشد که گیرنده و فرستنده یا هر دو نسبت به این مسأله توجه خاصی نشان نمی دهند. به عنوان مثال زمانی که یک افسر راهنمایی و رانندگی در حال جریمه کردن راننده متخلف است اگر لبخندی بر لب داشته باشد طرف مقابل راحت تر ارتباط برقرار می-کند. و از این مسأله دلخور نمی شود. در اینجا لبخند کلید ارتباط است و در ایجاد ارتباط مؤثر بسیار نافذ و مؤثر است. پس در برقراری ارتباط علاوه بر کلام به حالت هایی که بدن دارد نیز باید توجه شود.
مواردی که در خصوص شیوه ها و مهارت های اجتماعی ذکر شد، عوامل مهمی برای ارتباط و تعامل پلیس با مخاطبان می باشد. پلیس هر چه در سخن گفتن، خوب گوش کردن، لبخند زدن، احترام گذاشتن، تحمل کردن و... مهارت یابد و آنها را به خوبی بیاموزد و در خود نهادینه نماید به ارتباط بیشتر و موفق تری با مخاطبان بویژه دانش آموزان برقرار خواهد کرد و به طور طبیعی این تعادل و ارتباط بستر مناسبی برای آموزش و یاددهی خواهد بود.
*پژوهشگر جامعه شناسی جرم
برای ارتباط و فراهم آوردن امکان آموزش، گفتگو و متقاعدسازی توسط پلیس با نهادهای گوناگون از جمله با نهاد مدرسه، تعامل اساسی ترین عامل و ضروری ترین عنصر برای این ارتباط می باشد. بدیهی است تعامل مبتنی بر ارتباط دو سویه، اعتماد، احترام متقابل و خارج از تحمیل یکی بر دیگری می باشد.
پلیس برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان نیازمند تعامل با آنان است و این امر پلیس را قادر خواهد ساخت که در پرتو این تعامل، آموزش و آگاه سازی را محقق ساخته و نقش مؤثر خود را در پیشگیری از بزهکاری ایفا کند.
تعریف، انواع و اصول حاکم بر تعامل
تعامل یکی از مهارت های اجتماعی دو سویه است. تعامل تحمیل اراده یکی بر دیگری و حتی یک گفتگوی بی قائده نیست و اصولی بر آن حاکم است. از مشخصه های اساسی تعامل، رفتار، حقوق و احترام متقابل طرفین به دور از تحمیل نظر و به قصد نتیجه برای هر دو طرف است.
روان شناسان معتقدند که بهترین رکن در رشد تعامل اجتماعی، خانواده و پس از آن مدرسه می باشد. چون همه انسان ها از جامعه کوچک خانواده و مدرسه به جامعه بزرگ (اجتماع) راه پیدا می کنند. پس نتیجه می گیریم که افراد در خانواده و مدرسه بتوانند مهارت های اجتماعی و عاطفی را فرا گیرند و چنین فردی وقتی وارد جامعه می شود می توان آنرا بکار گرفته و در برقراری ارتباط با اطرافیان دچار مشکل نگردد، زیرا از لحاظ روانی سالم بوده و دارای عقده های شخصیتی و اجتماعی نمی باشند و احساس حقارت نمی نمایند. پس می تواند در گزینش هایی که در جامعه برای او شکل می گیرند بهترین راه را انتخاب نماید. به همین دلیل والدین و آموزش و پرورش در آموزش مهارت های زندگی در زمان کودکی به فرزندان و دانش آموزان نقش مهمی داشته و آنها را جامعه پذیر می کنند.
در زمینه تعامل اجتماعی، روان شناسان و صاحب نظران تعاریف عدیده ای را ارائه کرده اند که مهمترین آنها ارتباط با دیگران است. کسی دارای تعامل اجتماعی است که بتواند با دیگران به شکلی ارتباط برقرار کند که حقوق و رضایت خاطر طرف مقابل را برآورده کند، بدون اینکه حقوق و رضایت فردی و شخصیت خود را مورد خطر قرار دهد، یعنی اینکه ما حقوق و رضایت خاطر طرف مقابل خودمان را به شکلی برآورده کنیم که به شخصیت ما هیچگونه خدشه ای وارد نشود.
تعامل اجتماعی و اصول حاکم بر آن
روان شناسان معتقدند که اصول تعامل اجتماعی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود: یکی تقویت کننده های کلامی و دیگری تقویت کننده های غیرکلامی. بنابراین قبل از اینکه به اصول تعامل اجتماعی بپردازیم، ابتدا به تعریف تقویت می پردازیم.
تعریف تقویت و انواع آن
تقویت، عوامل و رفتارهایی است که بتواند نتیجه پاسخ را بیشتر و بهتر نماید. پاداش نیز عبارت از عواملی است که بتواند نتیجه پاسخ را بهتر کند. تفاوت این دو در چیست؟! پاداش معمولاً با شور و ذوق و اشتیاق همراه است و به همین دلیل نتیجه بسیار بهتری را دارد. پس اگر افراد در کارهایشان از پاداش استفاده نمایند حتما اثر آن از تقویت کننده ها بیشتر می باشد. لذا افراد باید ابتدا اصول مهارت های اجتماعی را آموخته و سپس از تقویت-کننده ها استفاده نمایند. بسیاری از افراد هنگام برقراری ارتباط با اطرافیان به علت اینکه نمی توانند نتیجه خوبی را دریافت نمایند، ناخواسته دچار تعارض و چالش می شوند.
تقویت کننده های کلامی
این تقویت کنندهای عبارتند از؛
1- تصدیق و تأیید کردن:
بعنوان مثال فردی که سخنی می گوید شنونده با ابراز کلامی مانند: "صحیح می فرمایید"، "حق با شماست" و ... سخنان وی را تأیید کند.
2- تحسین و تمجید کردن:
همچنین این نوع تقویت کننده ها می تواند به صورت بیان کلمات مؤکد صورت گیرد که از شیوه اول بسیار مفیدتر و مؤثرتر است. به عنوان مثال به گوینده بگوییم من هم با نظر شما کاملاً موافقم.
یکی دیگر از راه های تقویت کلامی "توسعه پاسخ" است. یعنی اینکه ما هم در قبال سخنان طرف مقابل شروع به سخن گفتن در راستای تأیید صحبت های او با یکدیگر هم کلام می شویم و برای صحبت های او ادله علمی و تجربی آورده، سخنان او را تجزیه و تحلیل کرده و ادله عقلی برای آن می آوریم. در مقابل اگر فردی در حال صحبت کردن باشد و شنونده سر خود را پایین بیندازد و هیچگونه تأیید یا مخالفتی انجام ندهد گوینده به سخنان خود ادامه نداده و باعث می شود که ارتباط قطع شود.
تقویت کننده های غیرکلامی
در خصوص تقویت کننده های غیر کلامی به موارد گوناگون می توان اشاره کرد ولی یکی از مواردی که در تقویت کننده های غیر کلامی، "مجاورت" است. این بدان معنا است که وقتی می خواهیم با کسی گفتگو کنیم یا ارتباط برقرار نماییم نوع ایستادن، نشستن، نگاه کردن و... می تواند بسیار مؤثر واقع شود. اصولاً ما مقابل پای کسانی از جای خود بلند می شویم و یا در کنار کسانی می نشینیم که برای ما عزیز بوده و یا دارای پایگاه اجتماعی قوی هستند، عکس این نیز صادق است ما از کسانی که مورد علاقه مان نمی باشند دوری می کنیم و از آنها فاصله می گیریم، چون نمی خواهیم با آنها ارتباط برقرار کنیم. پس نتیجه می گیریم که صورت اول مسأله یک نوع تقویت کننده غیر کلامی است که به آن "مجاورت" می گویند. نگاه کردن به گوینده و یا مخاطب، لبخند رضایت یا تأییدآمیز زدن... نمونه هایی دیگر از تقویت کننده های غیر کلامی مي باشند.
تقویت کننده های تعامل اجتماعی
یکی دیگر از عوامل ارتباطی بحث تقویت کننده های اجتماعی است، تقویت کننده های اجتماعی تأثیرات مهمی در ایجاد ارتباط پلیس با شهروندان بویژه با دانش آموزان دارد که بدان اشاره می شود:
- شروع سخنی از نقطه قوت طرفین:
صاحبنظران معتقدند که یکی از اصول مهم و اساسی برقراری ارتباط این است که، نباید ارتباط را از نقطه ضعف دیگران شروع کرد زیرا این اصول مبتنی بر یک سری اصول دیگر است که از علوم منطقی مثل روان-شناسی و جامعه شناسی نشأت گرفته است.
چرا می گویند که ارتباط را از نقطه ضعف آدم ها شروع نکنید؟ چون یک اصل در روان شناسی به ما می آموزد که آدم های سالم دوست ندارند که کسی متوجه نقطه ضعف آنها شود و اگر کسی هم متوجه این نقطه ضعف شد، دوست ندارند که راجع آن صحبتی به میان بیاید.
پس نتیجه می گیریم که اگر با کسی ارتباط برقرار کردیم و در آغاز این ارتباط خواستیم از نقطه ضعف طرف مقابل صحبت کنیم امکان بروز مشکل در این ارتباط وجود دارد. بنابراین شروع از نقطه مثبت، باعث می شود که در فرد امیدواری ایجاد کرده و اصلاح در وی بوجود آوریم، زیرا سرشت و طبیعت انسان به گونه ای است که در مقابل تمجید و تعریف دیگران خیلی خوشحال می شوند و همین مسأله باعث تقویت ارتباطات می گردد.
- گوش دادن
یکی دیگر از مسایل مهم خوب گوش دادن است که این موضوع یکی از اصول برقراری ارتباط است، گوش دادن با شنیدن فرق می کند. گوش دادن یک امر روان شناختی است که فرد با دقت و حضور ذهن کامل به سخنان طرف مقابل توجه می کند و در این فرایند فرد علاوه بر شنیدن از ادراک و حواس خود نیز کمک می گیرد ولی شنیدن یک امر عادی و فیزیکی می تواند با دقت و دریافت مطالب طرف مقابل همراه نباشد.
- رفتار ارتباطی
یکی دیگر از اصول مطرح در ارتباط مؤثر این است که هنگام برقراری ارتباط، فعل و عملی که از طرف مقابل صورت می گیرد جزئی از ارتباط است و ارتباط فقط جنبه کلامی ندارد. روان شناسان اجتماعی در این زمینه تقسیم بندی های مختلفی را ارائه کرده اند که معروفترین آن این موضوع است که آنها معتقدند که در ارتباط 24 درصد را کلام تشکیل می دهد و بقیه ارتباط به صورت غیر کلامی است. مانند طرز نشستن و عکس العمل هایی که با صورت و سایر اعضای بدن نشان می دهیم، تبسم ها، نگاه ها، سکوت و نظایر اینها.
در روان شناسی اصلی وجود دارد به نام «تن گفتار» یعنی اینکه بدن و جوارح ما هم با دیگران ارتباط برقرار می کند و صحبت می کند. گاهی اوقات ممکن است عامل مؤثر واقع شدن ارتباط این باشد که گیرنده و فرستنده یا هر دو نسبت به این مسأله توجه خاصی نشان نمی دهند. به عنوان مثال زمانی که یک افسر راهنمایی و رانندگی در حال جریمه کردن راننده متخلف است اگر لبخندی بر لب داشته باشد طرف مقابل راحت تر ارتباط برقرار می-کند. و از این مسأله دلخور نمی شود. در اینجا لبخند کلید ارتباط است و در ایجاد ارتباط مؤثر بسیار نافذ و مؤثر است. پس در برقراری ارتباط علاوه بر کلام به حالت هایی که بدن دارد نیز باید توجه شود.
مواردی که در خصوص شیوه ها و مهارت های اجتماعی ذکر شد، عوامل مهمی برای ارتباط و تعامل پلیس با مخاطبان می باشد. پلیس هر چه در سخن گفتن، خوب گوش کردن، لبخند زدن، احترام گذاشتن، تحمل کردن و... مهارت یابد و آنها را به خوبی بیاموزد و در خود نهادینه نماید به ارتباط بیشتر و موفق تری با مخاطبان بویژه دانش آموزان برقرار خواهد کرد و به طور طبیعی این تعادل و ارتباط بستر مناسبی برای آموزش و یاددهی خواهد بود.
*پژوهشگر جامعه شناسی جرم
