اختلال اضطراب پس از سانحه چیست؟

نازنین آهنگری، دکترای روان شناسی بالینی: حوادثی مثل آتش سوزی یا سیل یا زلزله می‌توانند در افرادی که در این حوادث حضور داشته‌اند، منجر به شکل گیری آسیب‌های روانی مانند اختلال اضطراب پس از سانحه شود که این اختلال اگر به موقع تشخیص داده نشده و با مداخله روان درمانی برطرف نشود، زندگی فرد را تا سال‌ها درگیر خواهد کرد.

زمانی که فرد در مواجهه با یک حادثه مثل آتش سوزی، جنگ، تجاوز، سیل، آدم ربایی، سقوط هواپیما قرار می‌گیرد یا شاهد مواجهه یکی از نزدیکان خود با حادثه است و از آن حادثه جان سالم به در می‌برد، تغییراتی در سیستم روانی او ایجاد می‌شود.

در برخی از مواقع، فرد با کمی تاخیر شروع به مرور ذهنی حادثه آسیب زا و تلاش برای اجتناب یا فرار از فکر کردن به آن حادثه می‌کند. چون واکنش‌های روان شناختی بلافاصله پس از سانحه ایجاد نمی‌شود.

از جمله واکنش‌های فرد در چنین شرایطی می‌توانیم به بیش انگیختگی فیزیولوژیک مانند از جا پریدن، علائم بدنی اضطراب، بی قراری، زود از کوره در رفتن، گوش به زنگی، تمرکز مختل و بی خوابی اشاره کنیم.

مبتلایان به PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه، احساس‌های منفی مثل احساس گناه و افکاری، چون مسئول دانستن خود را مطرح می‌کنند. هرچه سانحه وحشتناک‌تر و ماندگارتر باشد، احتمال بروز PTSD نیز بیشتر است.

آیا هرکسی که با حوادث وحشتناک رو به رو شود به PTSD مبتلا می‌شود؟

جدا از ماهیت خود حادثه آسیب زا، عوامل دیگری مثل ساختار‌های شخصیتی حساس (افرادی که از حساسیت‌های عاطفی بیشتری برخوردارند)، وراثت (وجود سابقه این اختلال یا اختلال‌های اضطرابی در خانواده)، هوش نسبتا پایین، دستاورد تحصیلی پایین نیز در احتمال ابتلا نقش دارند.

همچنین موقعیت اجتماعی اقتصادی پایین، تعلق به اقلیت‌های قومی و نژادی، جوان‌تر بودن و جنسیت نیز در احتمال ابتلا به این اختلال موثر هستند.

اختلال PTSD چطور بهبود می‌یابد؟

نیمی از بیماران مبتلا به این اختلال در عرض چند ماه بهبود می‌یابند، اما بقیه گاهی تا سال‌ها درگیر آن هستند. همین امر توجه به روان درمانی را مهم‌تر می‌کند و این افراد باید به متخصصان سلامت روان مراجعه کنند.

ویژگی اساسی اختلال اضطراب پس از سانحه یا PTSD چیست؟

این افراد، حوادث را به طور مکرر در ذهن مرور می‌کنند. این مرور به شکل کابوس یا رویا‌های آشفته یا به شکل تصاویر ذهنی مزاحم اتفاق می‌افتد. این یادآوری‌ها موجب احساس‌های فیزیولوژیک مثل تپش قلب شدید، تنگی نفس یا ناراحتی هیجانی مانند خشم، غم، دل گیری، نا امیدی می‌شود.

همچنین این افراد تلاش می‌کنند تا از عواملی که ایجاد کننده وحشت هستند نیز اجتناب کنند. مثل خودداری از تماشای فیلم یا تلویزیون یا اخبار مرتبط با یک رویداد یا حادثه وحشتناک. همچنین واکنش‌هایی مانند غرق شدن در افکار، خلق پایین، افکار نا امیدانه (من بی مصرفم، دنیا به هم ریخته است) در آن‌ها مشاهده می‌شود.