درآمد‌های مالیاتی در مقایسه با بودجه ۱۴۰۰ چه تغییری کرده است؟

داستان اقتصاد ایران از 18 اردیبهشت ماه 1397 آغاز شد. جایی که رئیس جمهور آمریکا زیر یک توافقنامه بین المللی زد و از برجام خارج شد. وی تنها به این حد و خروج از برجام هم اکتفا نکرد و اعلام کرد که تمامی تحریم ها علیه ایران در مدت 90 روزه و 180 روزه باز خواهند گشت.

به گزارش تابناک اقتصادی، تحریم های نفتی ایران به منظور به صفر رساندن صادرات  و درآمدهای نفتی ایران از 15 آبان ماه 1397 آغاز می شد. آمریکا هشدار داد که همه کشورها باید خرید نفت از ایران را تعطیل کنند! در 15 آبان ماه 1397 سرانجام تحریم های نفتی آغاز شد اما هشت کشور نتوانستند نفت سایر کشورها را جایگزین نفت ایران کنند.

بنابراین تحریم نفتی ایران توسط این هشت کشور، برای شش ماه دیگر از سوی آمریکا تمدید شد. به هر صورت این مهلت نیز در اردیبهشت ماه 1398 به پایان رسید و کار ایران برای فروش نفت سخت تر شد.

در همان سال 1397 زمانی که قرار بود لایحه بودجه سال بعد به مجلس برود رهبر انقلاب خواستار اصلاح ساختار بودجه شد. از این رو لایحه بودجه 1398 با یک ماه تاخیر و در اواسط دی ماه سال 1397 به مجلس رفت.

اصلاح ساختار بودجه چندان قابل قبول نبود و رهبر انقلاب در بهمن ماه سال 1397 سه ماه فرصت داد تا اصلاحات ساختار بودجه جدی تر پیگیری و به نتیجه برسد.

یکی از این اصلاحات به دلیل شرایط موجود، حرکت بودجه به سمت وابستگی کمتر به نفت بود. با همه راهکارها شاید مهمترین و جدی ترین راهکار برای عبور از بودجه نفتی، تکیه بر درآمدهای مالیاتی بود.

درآمدهای مالیاتی به چند شیوه می توانست رشد کند: افزایش مالیات مودیان مالیاتی که مالیات خود را پرداخت می کردند، جلوگیری از فرار مالیاتی، کاهش معافیت های مالیاتی و تعریف پایه های مالیاتی جدید بود.

در دولت قبل هر آنچه بود عبور از بودجه نفتی و انجام اصلاحات ساختاری بودجه خیلی کند پیش رفت و رضایت را جلب نکرد.

دلیل این مسئله هم این بود که راه های دور زدن تحریم های نفتی با توجه به قیمت بالای نفت وجود داشت. متاسفانه در زمستان سال 1398 شرایط جهان با شیوع ویروس کرونا تغییر کرد. به یکباره این مسئله موجب شد تا کسب و کارها به رکود کشانده شوند و تقاضا برای نفت به شدت کاهش یابد. این مسئله موجب شد تا قیمت نفت به شدت اُفت کند و شرایط برای صادرات نفت ایران سخت تر از گذشته گردد. دلیل هم این بود که قیمت نفت بالا این اجازه را می داد که با تخفیف نفت ایران فروخته شد اما اُفت قیمت جلوی این کار را نیز گرفت.

به هر صورت دولت جدید در مرداد ماه سال جاری سکان هدایت را در دست گرفت و انتظار هم این بود که این دولت تمرکز بیشتری بر روی اصلاحات ساختاری بودجه و افزایش درآمدهای مالیاتی داشته باشد.

میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز تاکید بر این مسئله داشت که بودجه امسال را طوری ببندند که اولا با فرض ادامه تحریم ها باشد ثانیا با درآمدهای پایدار بسته شود و ثالثا کسری بودجه نداشته باشد. بنابراین انتظار این بود که قطعا درآمدهای مالیاتی باید در بودجه سال آینده افزایش معناداری داشته باشد.

درآمدهای مالیاتی چقدر رشد کرد؟

لایحه بودجه سال 1401 یکشنبه همین هفته توسط رئیس جمهور رئیسی به مجلس تقدیم شد. این لایحه بودجه خبر از افزایش درآمدهای مالیاتی می داد به طوری که درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه سال جاری رشد 62  درصدی داشت. درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه سال آینده 532 هزار میلیارد تومان پیش بینی شد و این در حالی بود که در قانون بودجه سال جاری میزان درآمدهای نفتی 329 هزار میلیارد تومان بود.

آیا فشار مالیاتی بر مودیان فعلی بیشتر می شود؟

این رشد 62 درصدی درآمدهای مالیاتی موجب شد تا موجی از نگرانی در دل مودیان مالیاتی فعلی ایجاد شود چرا که این میزان رشد درآمدهای مالیاتی بسیار بیشتر از تورم 40 درصدی بود.

اما بررسی ها نشان می دهد که قرار نیست فشار مالیاتی بر مودیان مالیاتی فعلی افزایش یابد. به عنوان نمونه کاهش نرخ مالیات بر درآمد شرکت ها از 25 درصد در قانون بودجه سال جاری به 20 درصد در لایحه بودجه سال آینده کاهش یافته است.

بنابراین احتمالا این افزایش درآمدهای مالیاتی باید از محل تعریف پایه های مالیاتی جدید و جلوگیری از فرارهای مالیاتی تامین شود.

این افزایش 62 درصد درآمدهای مالیاتی چگونه اتفاق افتاد؟

بررسی جزئیات رشد 62 درصدی درآمدهای مالیاتی جالب است. به طور کلی مالیات ها در بودجه در پنج سرفصل کلی مالیات اشخاص حقوقی شامل (مالیات شرکت های دولتی و خصوصی)، مالیات بر درآمدها  شامل(مالیات حقوق بگیران و مشاغل)، مالیات بر ثروت شامل (مالیات بر ارث، نقل و انتقال سهام، املاک و سرقفلی و مالیات های جدید شامل مالیات بر خودروها و خانه های لوکس و خانه های خالی)، مالیات بر واردات (تعرفه و حقوق گمرکی کالاهای وارداتی) و در نهایت مالیات بر کالاها و خدمات (عمدتا شامل مالیات بر ارزش افزوده) می باشد.

مالیات بر اشخاص حقوقی در لایحه بودجه 1401، حدود 124.8 هزار میلیارد تومان اعلام شده است. این به معنای رشد 109 درصدی این نوع مالیات نسبت به قانون بودجه 1400 می باشد.

مالیات بر درآمدها نیز در مقایسه با قانون بودجه 1400 حدود 55 درصد رشد داشته است و از 54.8 هزار میلیارد تومان به 85 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.

مالیات بر ثروت کاهش یافته است و از 34.5 هزار میلیارد تومان در قانون بودجه 1400 به 27.8 هزار میلیارد تومان رسیده است.

اما مالیات بر ثروت چگونه کاهش یافته است و این کاهش از چه ناحیه هایی است؟

• کاهش مالیات نقل و انتقال سرقفلی از 2.3 هزار میلیارد تومان به 1.6 هزار میلیارد تومان
• کاهش مالیات بر نقل و انتقال سهام از 17.1 هزار میلیارد تومان به 10.4 هزار میلیارد تومان
• افزایش مالیات نقل و انتقال املاک از 2.3 هزار میلیارد تومان به 4 هزار میلیارد تومان
• بدون تغییر ماندن مالیات واحدهای مسکونی گران (0.7 هزار میلیارد تومان)
• کاهش مالیات خودروهای لوکس از 6.6 هزار میلیارد تومان به 5 هزار میلیارد تومان
• بدون تغییر ماندن مالیات خانه های خالی (2 هزار میلیارد تومان)

مالیات بر واردات از 56 هزار میلیارد تومان به 79.6 هزار میلیارد تومان افزایش یافت و رشد 42 درصدی را تجربه کرد.

مالیات بر کالاها و خدمات با رشد 64 درصدی به 205 هزار میلیارد تومان رسید. این افزایش 64 درصدی به صورت زیر پیش بینی شده است:

• کاهش مالیات بر فرآورده های نفتی و بنزین از 6.1 هزار میلیارد تومان به 6 هزار میلیارد تومان
• افزایش مالیات بر نقل و انتقال خودرو از 2.4 هزار میلیارد تومان به 3.9 هزار میلیارد تومان
• افزایش مالیات بر ارزش افزوده از 89 هزار میلیارد تومان به 149 هزار میلیارد تومان

به هر صورت این کل ماجرای رشد 64 درصدی درآمدهای مالیاتی بود. بیشترین رشد در ناحیه مالیات ستانی از اشخاص حقوقی در نظر گرفته شده است.