آشنایی با شیوه های رفع سوء اثر از چک برگشتی
یک حقوقدان و کارشناس حقوق بانکی، شیوههای رفع سوءاثر از چک برگشتی را تشریح کرد.
به گزارش «تابناک»؛ دکتر یاسر مرادی در گفت وگویی در خصوص رفع سوءاثر از چک برگشتی اظهار کرد: برای نخستین بار این مبحث در قانون جدید صدور چک مورد اشاره قرار گرفته و قبل از اصلاحات این قانون در سال ۱۳۹۷، همیشه مبحث رفع سوءاثر از چک برگشتی صرفا در دستورالعمل حساب جاری بانک مرکزی مورد اشاره قرار میگرفت؛ لذا در تبصره ۳ ماده ۵ مکرر اصلاحات جدید قانون صدور چک، برای نخستین بار قانونگذار موضوع رفع سوءاثر از چک برگشتی را مطرح کرد.
وی ادامه داد: بنابراین، در صورت تحقق هر یک از مواردی که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، بانکها باید فوری و برخط از چک، رفع سوءاثر کنند؛ بنابراین، نخستین اصلاح این بود که موضوع رفع سوءاثر از چک برگشتی در قانون صدور چک اضافه شد و دومین اصلاح نیز این است که رفع سوء اثر از چک برگشتی، برخط شد.
وی افزود: نخستین روش رفع سوءاثر از چک برگشتی، که سادهترین شیوه نیز بهشمار میرود، این است که لاشه چک به بانکی که چک را برگشت زده است، ارائه شود. در این فرض، بانک مکلف و مامور به کنکاش، بررسی و تحقیق و تفحص این موضوع که چگونه فرد صادرکننده، چک را به بانک ارائه کرده، چه از طریق مجرمانه یا غیرمجرمانه یا هر طریق دیگری، نیست و باید حتما با صرف ارائه لاشه چک، از چک رفع سوءاثر کند.
مرادی در خصوص شیوه دیگر رفع سوءاثر از چک برگشتی بیان کرد: دومین شیوه، ارائه رضایتنامه رسمی از دارنده چک است؛ به این معنا که اگر دارنده چک، که چک را برگشت زده و گواهی‌نامه عدم پرداخت به نام او صادر شده است، شخصیت غیردولتی یا غیرعمومی غیردولتی باشد، باید حتما رضایتنامه خود را در دفاتر اسناد رسمی تنظیم کند. اما اگر شخصیت حقوقی دولتی بوده یا عمومی غیردولتی باشد، میتواند به جای رضایتنامه محضری و رسمی، نامه رسمی با امضای ذیحساب مجموعه خود را به بانک ارائه کند. در این رضایتنامه رسمی، دارنده چک باید اعلام کند که نسبت به رفع سوءاثر از چک، رضایت می‌دهد و در عین حال، باید تصریح کند که تعهد می‌دهد این چک را به فرد ثالتی واگذار نکرده است. در این صورت با صرف ارائه رضایتنامه بدون لاشه چک، بانک مکلف است از چک رفع سوءاثر کند.
راه سوم رفع سوءاثر از چک برگشتی، این است که یک نامه رسمی از مراجع قضایی یا ثبتی باید به بانک ارائه شود که نشان دهد، عملیات اجرایی در خصوص چک خاتمه پیدا کرده است.
این حقوقدان در ادامه اظهار کرد: در این خصوص باید گفت، اگر موضوع چک به شکایت یا صدور اجراییه برسد، دو حالت پیدا میکند: یا حکم علیه صاحب حساب یا صادرکننده چک صادر می‌شود که در این صورت باید نامه رسمی از مراجع قضایی یا ثبتی ذیصلاح، مبنی بر اینکه عملیات اجرایی در خصوص چک خاتمه پپدا کرده است، صادر شود یا اینکه پرونده مختومه شده یا از طریق دوایر اجرای ثبت، مبلغ چک وصول شده یا رضایتنامهای به مراجع قضایی داده شده و این پرونده از طریق حل و فصل، پایان یافته است.
وی عنوان کرد: اگر حکم علیه فرد مذکور (دارنده چک) صادر نشود، بلکه به نفع صاحب حساب یا صادرکننده چک صادر شود، ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک هم به عنوان یکی دیگر از شیوهها و در واقع چهارمین شیوه رفع سوءاثر از چک شناخته می‌شود؛ منظور از ارائه حکم قضایی مبتنی بر برائت ذمه، برائت ذمه کیفری نیست و صرفا باید برائت ذمه حقوقی باشد.
مرادی گفت: این چهار شیوه در گذشته نیز در دستورالعمل حساب جاری وجود داشت و هماکنون به قانون صدور چک منتقل شد. اما دو موضوع قبلا به این شیوه وجود نداشت و با وجود اینکه قبلا با یکسری مواردی در دستورالعمل حساب جاری ذکر شده بود، در قانون جدید صدور چک، اصلاحاتی نسبت به آن‌ها صورت گرفته است. وی افزود: یکی از این موضوعات این است که قبلا گفته میشد اگر هفت سال از زمان برگشت خوردن چک بگذرد، اتوماتیک، از چک رفع سوءاثر می‌شود.
در قانون جدید صدور چک، این هفت سال به سه سال کاهش پیدا کرده و گذشت سه سال از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت بهعنوان یکی از حالتهای رفع سوءاثر از چک شناخته می‌شود، اما به موضوع «کاهش ۷ سال به ۳ سال»، دو شرط اضافه شده و مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا طرح دعوای کیفری در خصوص چک توسط دارنده چک شده است؛ به این معنا که فردی که گواهی‌نامه عدم پرداخت، به نامش صادر شده است، در صورتی که طرح دعوای حقوقی یا کیفری کرده باشد، امکان رفع سوءاثر از چک، ولو اینکه سه سال از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت گذشته باشد، وجود نخواهد داشت تا زمانی که توسط مراجع قضایی تعیین تکلیف در این خصوص صورت بگیرد.
این حقوقدان ادامه داد: اما آخرین شیوه رفع سوءاثر از چک برگشتی، این است که معادل مبلغ چک یا کسری چک به حساب جاری نزد بانک واریز شده و درخواست مسدودی داده شود. بانک حساب را مسدود میکند تا زمانی که دارنده به بانک مراجعه کند.
این مبلغ حداکثر یک سال برای دارنده در بانک مسدود میماند که قبلا بر اساس دستورالعمل حساب جاری، این مدت ۲۴ ماه بود و در قانون جدید صدور چک به یک سال تقلیل پیدا کرده است و بانک باید ظرف سه روز، واریز مبلغ را به اطلاع دارنده چک برساند.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس این شیوهها از چک رفع سوءاثر می‌شود و اگر سه سال از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت فرد گذشته باشد، میتواند به بانک خودش مراجعه کرده و درخواست بدهد و بانک با دسترسی به سامانه ثنا، بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و اگر فرد دعاوی مرتبط با چک برگشتی در سه سال اخیر نداشته باشد، پس از اخذ استعلام و تایید استعلام از سامانه ثنا، از چک رفع سوءاثر میکند. البته این موضوع مستلزم درخواست مشتری و بررسی سامانه ثنا از سوی بانک است.
مظنه رفع سوء اثر از جرایم دیگر چقدر است؟