افزایش سن «امید به زندگی» در ایران/ جمعیت سالمند کشور تا سال ۱۴۲۰ حدود ۲۰ درصد می‌شود/ احیای تخصص طب سالمندی

مشاور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در امور توان بخشی گفت: حدود ۹.۲۸ درصد از افراد جامعه در حال حاضر سالمند هستند و این یعنی حدود هشت میلیون نفر از جامعه ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند که پیش بینی می‌شود در سال ۱۴۲۰ جمعیت سالمند کشور حدود ۲۰ درصد شود.

به گزارش «تابناک»، محمد تقی جغتایی در نشست خبری به مناسبت فرارسیدن یکم اکتبر (۱۰ مهر) روز جهانی سالمند گفت: در سال ۱۳۵۵ جمعیت سالمند کشور حدود ۵ درصد بود که در حال حاضر به حدود ۱۰ درصد رسیده است. این دو برابر شدن جمعیت سالمند در سایر کشور‌ها در حدود ۱۰۰ سال طول می‌کشد. به علت اقدامات خوبی که در سال‌های اخیر انجام شده، امید به زندگی افزایش یافته و منجر به افزایش جمعیت سالمند در کشور شده است.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۵۵ امید به زندگی ۵۷ سال بود که در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۷۰ سال رسید. این یعنی بیش از ۲۳ سال به «امید به زندگی» در کشور اضافه شده و حاصل آن افزایش جمعیت سالمند است. از جهتی این موضوع نشان دهنده ارائه خدمات مناسب سلامت و داشتن افراد با تجربه در جامعه است. از طرفی وقتی سن بالا می‌رود، بیماری‌های زمینه‌ای نیز افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه از سال‌های گذشته اقداماتی در وزارت بهداشت با همکاری سایر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها انجام و سند ملی سالمندان تدوین شده است. این سند ملی در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی تصویب شده است. این برنامه چند جانبه است که متولی بخشی از آن وزارت بهداشت است. آنچه مربوط به وزارت بهداشت می‌شود، توانمندسازی سالمندان، پیشگیری، ارائه خدمات درمانی و پزشکی و توان بخشی است.

 

 

جغتایی درباره توان بخشی در دوران کرونا بیان کرد: به هر حال کرونا تاثیری در ارائه خدمات سلامت به صورت عمومی گذاشته است. حتی توصیه شده خدمات غیرضروری به تاخیر انداخته شود. وزارت بهداشت پروتکل‌هایی را ابلاغ کرده که می‌گوید چطور در شرایط شیوع ویروس کرونا، از سالمندان و معلولان مراقبت شود. همچنین به مراکز ارائه خدمت نیز دستورالعمل‌هایی ابلاغ شد تا سالمندان بتوانند مراجعه کرده و خدمات دریافت کنند.

وی ادامه داد: اگر بتوانیم توان بخشی از راه دور را بر اساس دورا پزشکی راه اندازی کنیم نیز می‌تواند به ارائه خدمات توان بخشی در دوران شیوع ویروس کرونا کمک کند. به هر حال کرونا آثار روانی در همه گروه‌ها و به خصوص سالمندان داشته است.

مشاور وزیر بهداشت در امور توان بخشی گفت: یکی از اصول مهم برنامه سلامت سالمندان این است که بتوانیم خدمات سالمندی را در نظام شبکه بهداشت ادغام کنیم. هر خدمتی که در نظام شبکه ادغام شده و پایدار باشد، آثار مثبتی برای سلامت عمومی خواهد داشت. خدماتی که در ۴۰ سال گذشته در نظام شبکه بهداشت وارد شده، آثار خوبی برای سلامت عمومی مردم داشته است.

محسن شتی رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت نیز در این نشست خبری بیان کرد: برنامه‌هایی که در وزارت بهداشت برای سالمندان برگزار می‌شود به ابعاد مختلف تقسیم بندی شده است. یکی از این موارد، ارائه خدمات است. برنامه‌هایی در زمینه ارائه خدمات درمانی و تدوین راهنما‌های بالینی و استاندارد‌های خدمت نیز انجام شده است. پروتکل‌های اورژانس برای انتقال سالمند نیز با مشارکت بخش‌های تخصصی در حال آماده سازی است.

وی ادامه داد: طراحی مدل‌های خدمات ویژه سالمندان هم در حال تدوین است. به طور مثال مراقبت در منزل یکی از خدمات مورد نیاز سالمندان است.

شتی گفت: در زمینه نیروی انسانی نیز روی تربیت نیروی انسانی متخصص در زمینه طب سالمندی کار کردیم. چند سالی می‌شود که تربیت متخصص طب سالمندی متوقف شده است. با معاونت آموزشی و بهداشتی و درمانی صحبت کردیم تا با توجه به نیاز‌های اجتماعی بتوانیم این رشته را احیا کنیم.

 

وی افزود: در زمینه شاخص‌ها و اطلاعات نیازمند اطلاعات دقیق هستیم تا حوزه سلامت سالمندان را به درستی مدیریت کنیم. در سال‌های گذشته مطالعات و پیمایش‌های میدانی داشتیم و شاخص‌های مرتبط با سالمندان از این پیمایش‌ها استخراج می‌شود و در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گیرد تا بر اساس مستندات و شواهد تصمیم گیری کنند. باید بدانیم وضعیت سالمندان چطور است تا هدف درستی را تدوین کرده و به آن سمت حرکت کنیم.

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت بیان کرد: در زمینه آموزش جامعه نیز اقداماتی انجام شده است. محتوا‌ها در حال آماده است تا سالمند و خانواده او بتوانند از این محتوا‌های ساده آموزشی استفاده کرده و از خود مراقبت کند. با توجه به این‌که شاید نیروی تخصصی کافی در حال حاضر نداریم، باید سالمندان را توانمند کنیم تا از خودشان مراقبت کنند. تیم‌های تخصصی آموزشی روی این محتوا‌ها کار می‌کنند تا مناسب سن سالمندی باشد. این محتوا‌ها به شکل‌های مختلف مجازی و ... در اختیار سالمندان قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: در زمینه مدیریت و راهبری نیز اقداماتی در زمینه آینده پژوهی سالمندان در حال انجام است. مدل‌سازی در این زمینه در حال انجام است تا بدانیم در ۱۰ سال آینده با توجه به رشد جمعیت سالمندی، وضعیت چطور خواهد بود. اگر به همین شکل پیش برویم، باید بدانیم در ۱۰ سال آینده شرایط به چه شکل خواهد بود.

شتی افزود: دستگاه‌ها و نهاد‌ها باید به این فکر کنند که چقدر از نقش خود در برابر سلامت سالمند را انجام می‌دهند.

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت اظهار کرد: سالمندی دستاوردی برای بشر است. مراقبت‌های سالمندی در کشور در طول ۴۰ سال اخیر بهتر بوده و این باعث شده که سن «امید به زندگی» افراد به بیش از ۷۰ سال برسد. باید سالمندی سالم و فعال را در کشور داشته باشیم. سالمندی سالم وقتی اتفاق می‌افتد که از زمان تولد تا کودکی و جوانی و میان‌سالی، سبک زندگی سالم داشته باشیم. سبک زندگی سالم در گروه‌های سنی قبل از سالمندی است که می‌تواند سالمندی سالم را ایجاد کند؛ بنابراین مراقبت‌های بهداشتی و سبک زندگی سالم در همه سن‌ها باید اتفاق بیفتد.

وی ادامه داد: در مهر ماه ۱۳۹۸ سند ملی سالمندان به همه دستگاه‌ها ابلاغ شد. این سند می‌تواند منبع تدوین برنامه‌های عملیاتی باشد. بر اساس سند موجود، برنامه‌های وزارت بهداشت را تدوین کردیم.

شتی گفت: سالمندان ۱۰ درصد جمعیت جامعه هستند و باید ۱۰ درصد منابع و ۱۰ درصد اقدامات حداقل به سالمندان اختصاص پیدا کند.

 

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت بیان کرد: بالاترین درصد ابتلا به کووید ۱۹ که حدود ۲۰ درصد است در سن ۶۰ تا ۷۰ سالگی اتفاق می‌افتد. در مورد مرگ و میر نیز عمده موارد در گروه‌های سنی ۶۰ سال به بالا اتفاق می‌افتد.

وی افزود: برای پیشگیری از کرونا همه گروه‌های سنی باید فاصله گذاری و پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کرده و از ماسک استفاده کنند. پرهیز از دست زدن به دهان و چشم و بینی نیز از جمله این موارد است. البته سالمندان به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در نتیجه توصیه می‌شود که اگر سالمند در منزل مانده، باید حداقل فعالیت فیزیکی را داشته باشد. افزایش وزن می‌تواند خطر مرگ را بالاتر ببرد. ویروس کرونا ممکن است برای ماه‌ها همراه ما باشد. در نتیجه سبک زندگی به واسطه حرکت کمتر، نباید باعث تشدید بیماری‌های زمینه‌ای شود. خانواده‌ها باید مراقبت‌های مورد نیاز سالمندانی که بیمار هستند را مورد توجه قرار بدهند و قند خون و فشار خون سالمندان کنترل شود تا در این زمینه دچار مشکل نشوند. فقط ابتلای سالمند به ویروس کرونا و عوارض و مرگ ناشی از آن اهمیت ندارد و در این دوران بسیاری از موارد از جمله مراجعه بیماران و بیماری‌های مزمن آن‌ها دچار تغییر شده است.

شتی ادامه داد: البته در تمام دنیا آمار مختلفی داریم که خدمات مرتبط با بیماری‌های غیرواگیر به خصوص در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا در بسیاری از کشور‌ها مختل شده بود. سالمندان در منازل مانده بودند و مراقبت‌ها را دریافت نکرده بودند.

شتی گفت: بیش از ۹۹ درصد سالمندان در کشور نزد خانواده‌ها زندگی می‌کنند. کمتر از ۲۰ هزار نفر از سالمندان در آسایشگاه‌ها زندگی می‌کنند. در نتیجه باید به این موضوع پرداخته شود که خانواده چطور می‌تواند از سالمند نگهداری کند. محتوا‌های مربوط به این موضوع آماده شده است. به دنبال این هستیم که بتوانیم برای کسانی که به عنوان پرستار سالمند به منازل می‌روند، به صورت سازمانی هماهنگ شویم و مراقبت مطلوبی به سالمندان ارائه کنیم. در حال حاضر دوره‌های مهارتی در وزارت بهداشت و محتوا‌های مربوطه آماده شده و در حال نهایی سازی است. این محتوا‌ها از قبل وجود داشته و در حال به روز رسانی است.

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت درباره واکسن آنفلوآنزا برای سالمندان اظهار کرد: واکسن آنفلوآنزا قرار بود برای گروه‌های در معرض خطر به صورت رایگان در مراکز بهداشتی ارائه شود. اطلاعات درصد بالایی از سالمندان در سامانه سیب وزارت بهداشت ثبت شده است. با توجه به اینکه این سالمندان ممکن است در معرض خطر باشند، با توجه به اطلاعاتی که در مراکز جامع سلامت وجود دارد، این افراد واکسینه می‌شوند. برای سایر سالمندان نیز می‌توانند پس از توزیع واکسن در داروخانه، این واکسن را با ارائه کارت ملی تهیه کنند.

جغتایی مشاور وزیر بهداشت در امور توان بخشی در پاسخ به سوالی درباره شیوع کرونا در خانه‌های سالمندان گفت: در کشور ما پروتکل‌های خوبی از ابتدا برای مراکز نگهداری سالمندان ابلاغ شد و میزان مرگ و میر بسیار کمتر از سایر کشور‌ها بود. این موضوع به دلیل مراقبت‌های مناسب و اجرای پروتکل‌های مناسب بود. آمار مرگ و میر در این مراکز بسیار پایین بوده است.

شتی رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت نیز در این رابطه بیان کرد: در ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور، کمیته تخصصی و فنی شامل متخصصان تشکیل شد. بلافاصله دستورالعمل جامع تهیه شد. این دستورالعمل با مشارکت سازمان بهزیستی و همکاری و هماهنگی مراکز نگهداری تدوین و اجرایی شد. در حال حاضر نیز دستورالعمل‌ها باعث پیشگیری از موارد مثبت کرونا در خانه‌های سالمندان و همچنین کنترل موارد ابتلا شده است. به محض این‌که در یک مرکز نگهداری از سالمندان، موارد مشکوک در پرسنل یا افراد مقیم افزایش پیدا می‌کند، سازمان بهزیستی و دانشگاه علوم پزشکی منطقه در کنار هم، اقدامات پیشگیرانه را انجام می‌دهند. این ایثار و فداکاری پرسنل و اقدامات، باعث شده که با وجود مشکلات زیرساختی، در زمینه مراکز نگهداری سالمندان وضعیت قابل قبولی نسبت به سایر کشور‌ها داشته باشیم.

رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت درباره فعالیت سالمندان پس از سن بازنشستگی گفت: اگر سالمند پس از سن ۵۰ یا ۶۰ سالگی در حال کار کردن است، به خودی خود منفی نیست. البته این‌که سالمند مجبور باشد به علت نیاز مالی، فعالیت‌هایی را انجام بدهد که در توان او نیست، باعث نگرانی می‌شود. سالمندی پدیده‌ای است که هم جنبه‌های جسمی و هم روانی و هم اجتماعی دارد. این پدیده چند بعدی است و اگر قرار باشد مشکلات آن برطرف شود، باید همه دستگاه‌ها و مسئولان در آن مشارکت کنند. اهمیت رفاه سالمندان نیز به اندازه سلامت سالمندان اهمیت دارد.

جغتایی مشاور وزیر بهداشت در امور توان بخشی در پاسخ به سوالی درباره مناسب سازی فضا‌های شهری برای سالمندان اظهار کرد: شورایی در شهرداری تهران با عنوان مناسب سازی فضا‌های شهری تشکیل شده است. اراده این کار در شهرداری وجود دارد. مشکلاتی در زمینه ساختمان‌های جدید وجود دارد که در این زمینه دستورالعمل‌هایی تدوین شده است. نکته دیگر ساختمان‌هایی است که از قبل وجود داشته و مناسب سازی این فضا‌ها به سادگی ممکن نیست.

وی افزود: مشکل فرهنگی نیز وجود دارد که حتی اگر شهرداری بخواهد این کار را انجام بدهد، فرهنگ آن در مجری کار وجود ندارد. عدم آگاهی از اهمیت این موضوع در مجری برخی کار‌ها نیز وجود دارد که در این زمینه توجه رسانه‌ها مهم است.

شتی گفت: در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار در جهان تعداد افراد بالای ۶۵ سال از افراد زیر ۵ سال بالاتر رفت. اروپا و سایر کشور‌ها در طول ۱۰۰ سال، سالمند شدن جمعیت را تجربه کرده‌اند. یعنی اگر در حال حاضر زیرساخت‌های مناسبی دارند، در طول ۱۰۰ سال این زیرساخت‌ها را تهیه کرده‌اند. در طول ۴۰ سال اخیر از ۵ درصد سالمند به حدود ۱۰ درصد رسیدیم. تمام بخش‌ها باید برنامه‌های دراز مدت و کوتاه مدت و میان مدت برای سالمندان داشته باشند. سالمندان نمی‌توانند منتظر بمانند و باید نیاز‌های فوری را شناسایی کنیم و برنامه داشته باشیم. در شرایط کرونا مشاهده شد که اگر به سالمندان بگوییم در منزل بمانید، حتی با این‌که ملاحظه بهداشتی را رعایت می‌کنند، اما به علت عدم دریافت مراقبت‌های بهداشتی، به خطر می‌افتند.