کلیات
شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، حماسهای منظوم، بر حسب دست نوشتههای موجود دربرگیرنده نزدیک به ۵۰٬۰۰۰ بیت تا نزدیک به ۶۱٬۰۰۰ بیت و یکی از بزرگترین و برجستهترین سرودههای حماسی جهان است که سرایش آن دستآوردِ دستکم سی سال کارِ پیوستهٔ این سخنسرای نامدار ایرانی است. موضوع این شاهکار ادبی، افسانهها و تاریخ ایران از آغاز تا حملهٔ عربها به ایران در سدهٔ هفتم میلادی است (شاهنامه از سه بخش اسطورهای، پهلوانی و تاریخی تشکیل شدهاست) که در چهار دودمان پادشاهیِ پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان گنجانده میشود. شاهنامه بر وزن «فَعولُن فعولن فعولن فَعَلْ»، در بحرِ مُتَقارِبِ مثمَّنِ محذوف نگاشته شدهاست.
ویژگی های شاهنامه
هنگامی که زبان دانش و ادبیات در ایران زبان عربی بود، فردوسی، با سرودن شاهنامه با ویژگیهای هدفمندی که داشت، زبان پارسی را زنده و پایدار کرد. یکی از بنمایههای مهمی که فردوسی برای سرودن شاهنامه از آن استفاده کرد، شاهنامهٔ ابومنصوری بود. شاهنامه نفوذ بسیاری در جهتگیری فرهنگ فارسی و نیز بازتابهای شکوهمندی در ادبیات جهان داشتهاست و شاعران بزرگی مانند گوته و ویکتور هوگو از آن به نیکی یاد کردهاند.
شاهنامه بزرگترین کتاب به زبان پارسی است که در همه جای جهان مورد توجه قرار گرفته و به بسیاری از زبانهای زندهٔ جهان برگردان شدهاست. نخستین بار در سال ۶۰۱ خورشیدی، بُنداری اصفهانی شاهنامه را به زبان عربی برگرداند و پس از آن برگردانهای دیگری از این اثر، ازجمله برگردانِ ژول مُل به فرانسوی، انجام گرفت.
نقش شاهنامه در حفظ ادب پارسی
فردوسی هنگامی شاهنامه را سرود که زبان پارسی دچار آشفتگی بود، و او از ماندگار شدن این آشفتگی و افزونی آن جلوگیری کرد. فردوسی در سرودن شاهنامه بیشتر از پارسی سره بهره برده و شمار واژههای عربی در شاهنامه تنها ۸۶۵ واژه است.
۲ اسفندماه ۱۳۸۸ پایان هزارهٔ سرایش شاهنامه بود. جشن جهانی هزارهٔ شاهنامه، با بودن نمایندهٔ ۱۹۲ کشور وابسته به یونسکو در پاریس، فرانسه در بنای این نهاد جهانی با همکاری بنیاد فردوسی برگزار شد. همچنین، آیین بزرگداشت هزارهٔ شاهنامه در کشورهای گوناگون به بهانهٔ ثبت آن در یونسکو ازجمله برلین، آلمان برگزار شد. اکنون کهنترین شاهنامه دستنویس موجود شاهنامه فلورانس ۶۱۴ هجری میباشد.
نام
فردوسی سرودهٔ خود و منبع آن را چندین بار «نامه»، «نامهٔ باستان»، «نامهٔ خسروان»، «نامهٔ شهریار» و از این دست نامیده، اما در هیچجای، آن را «شاهنامه» یا در تنگنای وزن، «شهنامه» نام ندادهاست. تنها در یک بیت از هجونامه «شهنامه» آمدهاست. اما همهٔ آثار منظوم و منثور در آن روزگار را — که دربردارندهٔ پادشاهی ایران از کیومرث تا یزدگرد بود — بیشتر «شاهنامه» خواندهاند و نام منبع فردوسی هم «شاهنامهٔ ابومنصوری» بود. گذشته از اینها، منابع پس از فردوسی، اثر او را «شاهنامه» نامیدهاند و در همهٔ دستنویسهای آن و برگردان عربی بنداری نیز، نام آن «شاهنامه» آمدهاست. با نگرش به این نشانهها و اینکه «شاهنامه» برگردان پارسی «خداینامگ» در پهلوی بوده، گمانی برجای نمیماند که نام این کتاب «شاهنامه» بودهاست.
وقایع اتفاقیه؛
خاندان سلطنتی پهلوی به شدت به دنبال خرید آثار هنری مدرن بودند که حاصل آن شکل گیری موزه هنرهای معاصر از طریق خریدها هزاران اثر هنری از محل درآمدهای نفتی بود. در همان دوران که خاندان پهلوی و به طور خاص فرح پهلوی به خرید تابلوهای هنرمندان دیگر کشورها مشغول بود، برخی از مهمترین آثار تاریخ ایران که از کشور قاچاق شده بود، چوب حراج میخورد و هیچ ایرانی نبود که آنها را از طریق قانونی یا خرید به گنجینه ملی ایران بازگرداند. از جمله این آثار، یک شاهنامه بسیار ارزشمند بود که به کتابخانه سلطنتی قاجار تعلق داشت و در کتابخانه سـلطنتی نـاصر الدین شاه و یا مظفر الدین شاه بوده است. این شاهنامه بر اساس نامهای که از تیگران کلکیان کلکسیونر و دلال هنری ارمنیتبار اهل ایالات متحده آمریکا برجای مانده، برادر زاده هاکوپ کورکیان عتیقهفروش و مجموعهدار معروف از ایران به اروپا بـرد و دمـوت عتیقهفروش آزمند فرانسوی آن را خریداری کرد و در ادامه میان کلکسیونرها دست به دست شد، تا اینکه 13 آوریل 1975 مقارن با 24 فروردین 1354 در حراجی ساتبی در لندن عرضه شد و در نهایت تا بیست و شش هزار پوند چوب حراج خورد و توسط خانمی به نام «اچ فیلون / H Philon» خریداری شد. اکنون ارزش این شاهنامه متشکل از صفحات متعدد مینیاتور که اکنون مشخص نیست در کدام کلکسیون قرار دارد، میلیونها دلار است. لحظات تلخ این حراج را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۸۰۹۸۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۳/۳۱
محسن هوشمند*
کد خبر: ۷۷۳۷۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۱/۲۴
یکی از برگهای نفیس و مینیاتور شاهنامه شاه طهماسب در موزه "رضا عباسی" نگهداری میشود که مشابه این برگ در یکی از حراجیهای کریستی 8 میلیون پوند فروخته شده است.
کد خبر: ۵۰۰۳۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۲/۲۵
رودابه این شکیبایی و پافشاری را از سیندخت، مادر خود به ارث برده است. سیندخت در این داستان زنی است زیرک با اعتماد به نفس بسیار و چیره بر رفتار و کردار شوهرش مهراب کابلی. سیندخت در هر کاری چاره ساز و صبور و اندیشه ورز است
کد خبر: ۴۰۰۲۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۲۴
هر کدام از ما به عنوان یک ایرانی، حق داریم قدیمی ترین نسخه شاهنامه را با چشم خودمان ببینیم و ورق بزنیم. گرچه این نسخه هم اکنون در کتابخانه ملی فلورانس ایتالیا نگهداری می شود اما مسئولان این کتابخانه امکان دیدن آن را برای صاحبان اصلی اش یعنی ایرانی ها فراهم کرده اند.
کد خبر: ۳۹۶۶۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۰۸
کد خبر: ۳۹۵۷۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۰۵
به مناسبت آغاز جشن مهرگان؛
هیچ میدانید که چرا ایرانیان خود را مهربانترین مردم دنیا میدانند و اصلا چرا اینقدر واژههایی مانند مهر، مهربان، نامهربان، مهربانی کردن و... در گفتارمان شایع و جاری است؟ آیا مثلا به گوشتان خورده که ایرانیان باستان مهر پرست بودهاند؟
کد خبر: ۲۷۷۲۱۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۱/۰۷/۱۷
اشتباهی در کار نبود. اينجا ميدان فردوسي بود اما بدون آن نقاشي ها. اثري که به عنوان طولاني ترين نقاشي ديواري کشور شناخته ميشد...
کد خبر: ۱۶۹۳۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۰/۰۳/۱۸
وحید خلیلی اردلی
کد خبر: ۱۶۴۵۰۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۰/۰۲/۲۴