کلیات

هورمون‌ها پیامرسان‌های شیمیایی در بدن هستند. این مواد در غدد درون‌ ریز بدن ساخته شده و از آن جا به نقاط مختلف بدن فرستاده می‌شوند. هورمون‌ها وظیفه کنترل بسیاری از اعمال بدن از جمله تنظیم متابولیسم یا همان سوخت‌وساز را برعهده دارند. 

درصورتی که سطح این هورمون‌ها کمتر یا بیشتر از حد طبیعی باشد٬‌گفته می‌شود که فرد مبتلا به یک اختلال هورمونی است. حتی یک تغییر کوچک در سطح هورمون‌ها می‌تواند باعث تاثیرات وسیعی در سطح بدن شود. 

با این حال فراموش نکنید که برخی نوسانات هورمونی در طی زندگی و نیز در طول شبانه‌روز طبیعی است و نباید با اختلالات هورمونی که ناشی از عدم تعادل سطح هورمون‌ها در بدن است٬ اشتباه شود. 

اختلالات هورمونی چه علائمی دارند؟

هورمون‌ها در کنترل بسیاری از اعمال بدن دخالت دارند. از این رو در صورتی که سطح هورمون‌ها تغییر کند٬ طیف وسیعی از علائم ممکن است ایجاد شود. براساس این که سطح کدام هورمون‌ها در بدن مختل شده باشد٬ علائم مختلفی می‌توانند ایجاد شوند. 

از جمله علائم شایعی که به دنبال اختلالات هورمونی در زنان و مردان ممکن است رخ دهد٬ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش یا افزایش وزن ناگهانی یا ناخواسته
• ریزش مو
• خستگی بیش از حد
• ضعف عضلانی
• درد و خشکی مفاصل
• افزایش یا کاهش ضربان قلب
• تعریق
• افزایش حساسیت به سرما یا گرما
• یبوست یا افزایش دفعات اجابت مزاج
• تکرر ادرار
• احساس گرسنگی یا تشنگی بیش از حد
• افسردگی
• اضطراب و تحریک‌پذیری
• کاهش میل جنسی
• نازایی
• تاری دید
• نازک شدن موها
• پف‌آلود شدن چشم‌ها

فراموش نکنید که هیچ یک از علاپم نامبرده اختصاصی نبوده و می‌توانند علامتی از بیماری‌های دیگر هم باشند. 

اختلالات هورمونی به چه علت رخ می‌دهند؟

دلایل مختلفی برای اختلالات هورمونی وجود دارد. براساس این که کدام هورمون‌ها درگیر هستند٬ علل مختلفی می‌توان برای آن نام برد. از جمله دلایل شایع اختلالات هورمونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درمان هورمونی
• داروها
• درمان سرطان از جمله شیمی درمانی
• اختلالات خوردن
• اضطراب
• تروما یا جراحت

اختلالات هورمونی خود می‌توانند در ادامه منجر به عدم تعادل هورمونی شوند. از جمله این اختلالات هورمونی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• دیابت شیرین(‌ نوع ۱ و نوع ۲)
• دیابت بی‌مزه
• کم کاری تیروئید
• پرکاری تیروئید
• تیروئیدیت
• سندروم کوشینگ یا افزایش سطح هورمون کورتیزول
• هایپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیه که باعث کاهش سطح هورمون‌های کورتیزول و آلدسترون می‌شود
• بیماری آدیسون

انواع اختلالات هورمونی

انواع مختلفی از اختلالات هورمونی در جهان وجود دارند. دیابت شایع‌ترین اختلال هورمونی در جهان است. از دیگر اختلالات هورمونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ناکارآمدی غده آدرنال

در این بیماری غده آدرنال یا همان فوق‌کلیه مقدار کمی هورمون کورتیزول و در مواردی آلدسترون ترشح می‌کند. علائم این ناهنجاری شامل خستگی٬ ناراحتی معده٬ دهیدرتاسیون و تغییرات پوستی است. 

بیماری کوشینگ

تولید بیش از حد هورمون‌های هیپوفیزی می‌تواند در ادامه باعث پرکاری غده فوق‌کلیه شود. یک ناهنجاری مشابه به نام سندروم کوشینگ هم وجود دارد که اغلب در افرادی که برای طولانی مدت کورتون مصرف کرده اند٬ رخ می‌دهد. 

آکرومگالی و سایر ناهنجاری‌های مرتبط با هورمون رشد

درصورت که غده هیپوفیز بیش از حد هورمون رشد ترشح کند٬ استخوان‌ها و دیگر مناطق بدن کودک به صورت غیرعادی و سریع رشد خواهند کرد و دچار بیماری آکرومگالی می‌شود. درصورتی که سطح هورمون رشد پایین‌تر از حد طبیعی باشد٬ کودک دچار کوتاهی قد می‌شود.

پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدی

درصورتی که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئیدی ترشح کند٬ فرد دچار پرکاری تیروئید خواهد شد. این بیماری خودش را با علائمی از قبیل کاهش وزن٬‌تعریق و افزایش تعداد ضربان قلب نشان خواهد داد. شایع‌ترین علت ابتلا به پرکاری تیروئید٬ نوعی بیماری خودایمنی به نام گریوز است. 

کم کاری تیروئيد یا هایپوتیروئيدی

در این بیماری غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئیدی ترشح نکرده و منجر به بروز علائمی از قبیل افسردگی٬ یبوست٬ خشکی پوست و خستگی می‌شود. 

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا ‌PCOS

تولید بیش از حد هورمون‌های آندروژنی یا مردانه باعث می‌شود که تخمک‌گذاری در بدن زنان مختل شود. این اختلال تخمک‌گذاری خودش را با علائمی از قبیل بی‌نظمی پریود٬ رشد موهای زائد و جوش نشان می‌دهد. 

اختلالات هورمونی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

فراموش نکنید که هیچ راه قطعی برای تشخیص اختلالات هورمونی وجود ندارد. پزشک ابتدا شرح حال دقیقی از علائم و بیماری‌های زمینه‌ای شما می‌گیرد. خوب است یک لیست کامل از داروها٬ مکمل‌ها و ویتامین‌هایی که مصرف می‌کنید آماده کرده و در جلسه ویزیت آن را به پزشکتان ارائه دهید. 

براساس شرح حالی که به پزشک می‌دهید٬ او ممکن است یکی یا چند تا از تست‌های تشخیصی زیر را برای شما درخواست کند:

آزمایش خون

سطح بسیاری از هورمون‌ها از جمله تیروئید٬ استروژن٬ پروژسترون و کورتیزول با کمک آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. 

معاینه لگن

اگر زن هستید٬ پزشک ممکن است برایتان تست پاپ اسمیر درخواست کند تا هرگونه شواهد از نظر توده٬ تومور یا کیست را در شما ارزیابی کند. 

اگر مرد هستید پزشک ممکن است بیضه‌ها را برای یافتن هرگونه یافته غیرطبیعی بالینی بررسی کند. 

سونوگرافی

با کمک امواج صوتی تصویری از ارگان‌های درونی بدن گرفته می‌شود. پزشک ممکن است برای بررسی غدد از جمله غده تیروئید٬ بیضه‌ها و تخمدان‌ها برایتان سونوگرافی درخواست کند. 

تست‌های اختصاصی‌تر

در ادامه پزشک ممکن است براساس این که به درگیر کدام غده شک کرده باشد٬ تست‌های اختصاصی‌تری برایتان درخواست کند؛ از جمله این تست‌های تشخیصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیوپسی یا نمونه‌برداری
• MRI
• اشعه ایکس
• اسکن تروئید
• تست اندازه‌گیری اسپرم