کلیات

منطقه حاره نام محدوده عرض‌های جغرافیایی از کره زمین است که در بین دو مدار راس‌السرطان در ۵.۲۳ درجه شمالی و مدار راس‌الجدی در ۵.۲۳ درجه جنوبی، قرار می‌گیرند؛ با این حساب هیچ قسمتی از کشور ما در منطقه حاره قرار نمی‌گیرد.

با توجه به نزدیکی منطقه حاره به استوا، مشخص است که دمای هوا و نیز آب‌های اقیانوس، در این منطقه گرمتر از سایر نقاط جهان است. این گرما و رطوبت موجود در این منطقه، در شرایط خاصی باعث ایجاد ناپایداری‌های شدید جوی می‌شود. این ناپایداری باعث صعود شدید هوا می‌گردد و همزمان به دلیل نیروی کوریولیس که ناشی از چرخش زمین به دور خودش است شرایط گردشی هوا فراهم می‌شود. این گردش و صعود هوا معمولا بر روی اقیانوس‌ها شکل می‌گیرد و سپس به سمت خشکی‌ها حرکت می‌کند.

علت وقوع

به دلیل سرعت بسیار بالای باد در این طوفان‌ها و نیز حجم رطوبت خیلی زیاد، مناطق اقیانوسی، شدت بارش و باد حاصل از آن‌ها به طور فوق‌العاده‌ای زیاد است، بنابراین مناطقی که تحت تاثیر این طوفان‌ها قرار می‌گیرند علاوه بر سیل در معرض تخریب‌های شدید ناشی از باد شدید نیز هستند. هواشناسان این طوفان‌ها را براساس قدرت تخریب کنندگی آن‌ها رتبه‌بندی کرده‌اند. به مخرب‌ترین طوفان‌های حاره‌ای درجه ۵ و به ضعیف‌ترین آن‌ها درجه ۱ می‌دهند.

این طوفان‌ها در منطقه اقیانوس اطلس و سواحل آمریکا «هاریکن» نامیده می‌شود و در شرق آسیا و اقیانوس هند به نام تیفون مشهور است، با این حال به هر طوفان حاره‌ای یک نام مشخص داده می‌شود. کمیته‌ای در سازمان هواشناسی جهانی برای همین نام‌گذاری وجود دارد و در گذشته تنها از نام‌های دخترانه برای نام‌گذاری طوفان‌ها استفاده می‌شد، اما مدت‌هاست این محدودیت برداشته شده است.

اگر طوفانی منجر به خسارت مالی و جانی جدی شود، نام آن هرگز بر طوفان دیگری گذاشته نمی‌شود؛ اما از نام آن برای طوفان‌های بعدی استفاده خواهد شد. با این حساب انتظار می‌رود نام «شاهین» یگانه بماند. تعداد طوفان‌هایی که در سواحل اقیانوس اطلس آمریکا و نیز شرق آسیا رخ می‌دهند، نسبت به تعداد طوفان‌های حاره‌ای اقیانوس هند خیلی بیشتر است.

گستره طوفان حاره ای تا سواحل ایران 

از میان همین تعداد نیز آن‌هایی که به اندازه کافی قدرتمند هستند تا خود را به عرض‌های جغرافیایی بالاتری مانند سواحل ایران برسانند، خیلی کمتر هستند، به همین دلیل به ندرت چنین طوفان‌هایی به مناطق ساحلی ایران در جنوب می‌رسند؛ با این حال انتظار می‌رود به دلیل پدیده گرمایش زمین و تغییر اقلیم، وقوع این طوفان‌ها در سال‌های آینده بیشتر شود.»

*دکتر سیدحسین ثنایی‌نژاد، عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی

• در مورد طوفان خورشیدی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید