فكرش راهم نمي‌كردم توافق هسته‌اي به‌دست آيد
برخي از نمايندگان كه اشاره كرديد نسبت به دستگاه ديپلماسي نگاه سياسي و جناحي دارند. اين درحالي است كه نگاه وزارت خارجه سياسي و جناحي نيست. وزارت خارجه به هيچ جناح داخلي تعلق‌خاطر ندارد.
راستش را بخواهيد من هم فكرش را نمي‌كردم كه با وجود برنامه‌هاي سنگين وزارت خارجه دكتر مجيد تخت‌روانچي فرصت مصاحبه با ما راداشته باشد ولي بالاخره شد. بالاخره نوبت ما هم فرارسيد. معاون اروپا و آمریکای وزارت امورخارجه و از اعضای تیم مذاکره‌کننده ایران با 1+5 در موضوع هسته‌ای در دولت حسن روحانی بود بعدها بازنشست شد. اما در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۹۲ با حکم محمدجواد ظریف جایگزین علی‌اصغر خاجی، معاون سابق اروپا و آمریکای وزارت امورخارجه گردید تا او دوباره بازگردد. خودش معتقد است كه هيچ‌گاه باورش نمي‌شد دوباره به وزارت خارجه بازگردد. مشروح مصاحبه آرمان با دكتر مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و آمريكاي وزارت خارجه در ذيل آمده است:سال 92 درحالي تمام شد كه پرونده هسته‌اي ايران درنهايت به قول شما و دکتر ظريف در مسير اصلي قرار گرفت، سال 92 را چگونه ديدید و چگونه پس از سال‌ها دوري دوباره در صحنه ديپلماسي كشور حاضر شديد؟
من سال پيش بازنشسته وزارت امورخارجه بودم و در همين مركز پژوهش‌هاي وزارت خارجه با دستگاه ديپلماسي كشور همكاري مي‌كردم. به هر حال سال گذشته با امسال بسيار متفاوت بود. اگر بخواهم بي‌طرفانه و منصفانه اظهار نظر كنم، سياست خارجي كشور در اين يكسال بسيار تفاوت داشته است. به هر حال من نبايد از عملكرد خودم دفاع كنم شما اين امر را از كارشناسان و محققان روابط بين‌الملل بپرسيد.
فكر مي‌كرديد يك چنين تغيير گسترده‌اي در روابط سياسي ايران و پرونده هسته‌اي كشور اتفاق بيفتد؟
راستش را بخواهيد هيچ‌گاه تصور نمي‌كردم كه شرايط سياسي ايران و منطقه به‌گونه‌اي تغيير كند كه توافق هسته‌اي به‌دست آيد. سال 91هيچ‌گاه تصور هم نمي‌كردم كه توافق هسته‌اي صورت گيرد و به اين مرحله از اجرا برسد. به هر حال سال عجيب و باورنكردني محسوب مي‌شد. من تجربه زيادي در وزارت خارجه داشتم و شرايط امسال تغيير كرد.
تصورش را مي‌كرديد كه دوباره به وزارت خارجه برگرديد؟ چه كسي به شما پيشنهاد همكاري دوباره داد؟
حقيقتش را بخواهيد هيچ‌گاه تصور هم نمي‌كردم كه دوباره به وزارت خارجه بازگردم به هر حال آقاي ظريف همكار قديمي ما محسوب مي‌شد. من هميشه از همكاري با ايشان خاطرات خوشي داشتم. من سال گذشته مشغول مطالعه خودم و رسيدگي به كارهاي شخصي بودم ولي بالاخره يك موقعيتي پيش آمد و انتخابات رياست‌جمهوري و حضور مردم يك شور و هيجاني به‌وجود آورد كه به هر حال دوباره تصميم گرفتم همكاري با وزارت خارجه را از سر بگيرم.
گفتيد انتخابات 92 باعث شد همكاري با وزارت خارجه از سر بگيريد؟! يعني غير از آن حاضر به همكاري نبوديد؟
بله گفتم، حضور مردم بود كه شرايط را كاملا تغيير داد حتي براي ما ديپلمات‌ها؛ به‌واسطه روي كارآمدن دولت تدبير و اميد يك آرامشي در فضاي داخل كشور به‌وجود آمد كه پشتوانه ديپلمات‌ها شد. تمام ديپلمات‌ها از نتيجه انتخابات سال 92 استقبال كردند. خرداد 92 موجب شد شرايط ايران در دنياي امروز تغيير كند. به همين دليل وظيفه دانستم كه من هم با دكتر ظريف همكاري را آغاز كنم. شرايط ابتدا سخت بود اما اكنون فضاي ديپلماتيك بسيار متحول شده است.
شرايط مذاكرات هسته‌اي چگونه است؟
بازشدن باب مذاكره با حضور مردم امكان‌پذير شد. اگر انتخابات رياست‌جمهوري سال 92 با حضور گسترده مردم رقم نمي‌خورد، شرايط مذاكرات هسته‌اي دگرگون نمي‌شد. به حال سال 92 براي من و سياست خارجي به اصطلاح عام «آمد داشت». شما تصور كنيد كه هيچ‌كس به‌معناي واقعي باور نمي‌كرد چنين تحولي در گفت‌وگوهاي هسته‌اي پديد آيد. من هم باور نمي‌كردم. تصور مي‌كنم خوشبين‌ترين افراد هم پيش‌بيني چنين اتفاقي را نمي‌كردند. به هر حال دولت يازدهم شرايط و سياست‌ها را تغيير داد. اما گفت‌وگوهاي هسته‌اي درحال حاضر شرايط سختي را مي‌گذراند؛ گفت‌وگوها وارد بحث‌هاي كارشناسي و دقيق آن شده است. بحث فني و تعيين چارچوب براي توافق نهايي براي همه طرف‌ها مهم است. همين امر موجب مي‌شود شرايط سخت شود اميدوارم گفت گوها به سمت توافق پيش رود. من نسبت به آينده خوشبين هستم.
يعني با وجود مخالفت‌هاي داخلي و سنگ‌اندازي‌هاي خارجي اميدواريد سال 93 سال توافق نهايي ايران و 1+5 باشد؟
براي پيش‌بيني هنوز زود است. قضاوت در مورد آينده پرونده هسته‌اي واقعا دشوار است من نمي‌دانم اين تحليلگران چگونه پيش‌بيني اتفاقات هسته‌اي را به اين سرعت مطرح مي‌كنند. و اين قدر زود قضاوت مي‌كنند كه مساله قرار است به كجا ختم شود. من كه سال‌ها كار ديپلماتيك انجام دادم و عضو تيم مذاكره‌كننده ايران هستم، نمي‌توانم اتفاقات آينده را پيش‌بيني كنم. مسير مذاكرات مسير خوبي است اما ما راه دشواري را در پيش داريم بدون شك رسيدن به توافق راه طولاني را در پيش داريم.
فكر مي‌كنيد براي رسيدن به توافق نهايي چقدر زمان نياز داريم؟
ممكن است يك تا چهار سال گام‌هاي نهايي طول بكشد. من هم مثل دكتر ظريف معتقدم اگر كشورها به حقوق يكديگر احترام بگذارند، قطعا گام نهايي در تابستان امسال برداشته خواهد شد. در نهايت بايد بگويم كه نسبت به آينده اميدوارم. اما نمي‌توانم آن چيزي كه شما مي‌خواهيد يعني پيش‌بيني را انجام دهم.
برخي فكر مي‌كنند سال آينده بيشترين چالش براي تيم مذاكره‌كننده پروتكل الحاقي است. هم در داخل و هم در خارج بحث پروتكل الحاقي درمتن توافقنامه ژنو به‌گونه‌اي آمده كه ايران را در نهايت وادار به پذيرش آن مي‌كند؟
بحث پروتكل الحاقي يكي از مباحث گام نهايي است و اگر دقت هم كرده باشيد درمتن توافق ژنو آمده است تسهيل و اجراي پروتكل الحاقي؛ يعني اول بايد مجلس پروتكل الحاقي را تصويب كند، وقتي تصويب كرد، دولت موظف به اجرايش خواهد بود اگر ما برسيم به مرحله‌اي كه توافقي كه به آن مي‌رسيم يك توافق معقولي باشد، نمايندگان مجلس هم وقتي با پروتكل الحاقي روبه‌رو شوند قطعا اگر با توافق معقولي برخورد كنند، مسلما در نظرشان تاثير مي‌گذارد ولي در نهايت اين مجلس است كه تصميم مي‌گيرد درمورد پروتكل الحاقي به چه نحوي عمل كند.
برخي از نمايندگان مجلس نسبت به روند توافق و گفت‌وگوهاي هسته‌اي خوشبين نيستند؟
شما گفتيد برخي، من هم مي‌گويم برخي از نمايندگان موافقند. وزارت خارجه محل ديپلماسي كشور است. جايگاه بازي‌هاي جناحي و سياسي نيست. اميدوارم كه نمايندگان در اين شرايط حساس بیشتر كمك كنند.
سوالات نمایندگان را چگونه می‌بینید؟
برخي از نمايندگان كه اشاره كرديد نسبت به دستگاه ديپلماسي نگاه سياسي و جناحي دارند. اين درحالي است كه نگاه وزارت خارجه سياسي و جناحي نيست. وزارت خارجه به هيچ جناح داخلي تعلق‌خاطر ندارد. ما وظيفه‌مان را انجام مي‌دهيم. اكثريت نمايندگان هم دغدغه و مسئوليت دارند به همين دليل ما استقبال مي‌كنيم.
دكتر ظريف به خاطر برخی ديدارهاي خانم اشتون اكنون در مجلس مورد سوال واقع شده است. مي‌توانيد در اين مورد به ما توضيح دهيد؟
اين نخستین‌باري نيست كه مجلس از دكتر ظريف سوال مي‌كند. به هر حال تنظيم ديدارها با من نبوده است شما مي‌توانيد از مسئول مربوطه سوال كنيد. اما از نمايندگان مي‌خواهم از وزارت خارجه حمايت كنند چون ديدارها معمولا هماهنگ شده است. يعني روال كار وزارت خارجه از اول هم همين‌طور بوده است.
مذاكرات 26 تا 29 اسفند را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اين مذاكرات ادامه مذاكرات بهمن‌ماه است. كار كارشناسي روي آن از ابتداي اسفند آغاز شده بود و اكنون دو طرف آماده مذاكره شده‌اند.
فكر مي‌كنيد مذاكرات 26اسفند بيشتر روي چه چيزي تمركز پيدا كند؟
ممكن است مذاكرات تمركزش روي بخشي از موارد احتمالي توافق صورت بگيرد.
بيشتر روي چه مباحثي؟!
نمي‌توانم پيش‌بيني كنم.
خانم اشتون در جريان سفر به كشورمان راجع به اين موضوع صحبت نكرده‌اند؟
شما به متن توافق ژنو نگاه كنيد، مي‌بينيد كه مسائل و مباحث گوناگوني طرح شده است ممكن است هر كدام از اينها مطرح شود. اما قطعا مسائل مختلفي مطرح مي‌شود. شما شرايط داخل مذاكرات را نمي‌دانيد. اوایل اسفند بحث كارشناسي با موفقيت پيش رفت. ممكن است مذاكرات 26 تا 29 هم در ادامه آن خوب باشد به هرحال خوشبيني بخشي از كار ديپلماسي است. بايد شما ببينيد كه فضاي آنجا چگونه است.
آيا بحث موشك‌هاي بالستيك مطرح خواهد شد؟
ما قبلا گفتيم اگر بحث موشك‌هاي بالستيك مطرح شود اصلا حاضر به ادامه بحث نيستيم.
چرا؟
چون خارج از بحث است. ما اول هم گفتيم كه اگر اين بحث‌ها مطرح شود ما به‌هيچ‌وجه قبول نمي‌كنيم و به عقيده ما اين مباحث مردود است.
برخي از كشورها تهديدهايي را همزمان با مذاكرات انجام مي‌دهند ممكن است سال آينده در جريان مذاكرات ايران را به تهديد اقتصادي و يا نظامي كنند. شما در جريان مذاكرات اين مطالب را مطرح مي‌كنيد؟
الان نمي‌خواهم بگويم كه ما در مذاكرات چه مي‌خواهيم بگوييم مذاكرات در سالن مذاكرات انجام مي‌شود ولي بنده به شما مي‌گويم در جريان همه دورهاي مذاكرات يك بخش قابل توجهي از صحبت‌هاي ما اختصاص داده مي‌شود به انتقادات و بحث روي كار. ما انتقادات خودمان را خيلي صريح و روشن به آنها منتقل مي‌كنيم.
موضع وزارت خارجه درخصوص تحولات اوكراين به چه صورت است؟
ما ابراز نگراني كرديم اما در امور داخلي اوكراين دخالت نكرديم. ولي اميدواريم با گفت‌وگوي طرفين اين مشكلات حل شود. به هر حال آرزومنديم سال آينده مشكلات اوكراين حل شود. اوكراين كشوري تاثيرگذار و مهم است و اتفاقا شرايط اين كشور براي ما هم مهم است.
برخي مي‌گويند كه شرايط اوكراين چندان به ما ربطي ندارد. آيا تا به حال وزارت خارجه واكنشي نشان داده است؟
ما با احتياط با اين قضيه برخورد مي‌كنيم چون با شرايط اوكراين و منافع خودمان آشنايي كامل داريم. آنهايي هم كه مي‌گويند ما بايد به مسائل اوكراين توجه نكنيم، حتما سياسي نيستند. به هر حال وزارت خارجه به اصل حاكميت كشورها و منافع ملي احترام مي‌گذارد.
