سهم‌الارث «جنين» با « بزرگسال» برابر است

پدر و مادرها بايد بدانند كه قانون براي كودكان همانند افراد بزرگسال، حقوقي مدنظر قرار داده كه بايد به آن احترام گذاشته وهمگان نيز ملزم به رعايت آن هستند. اما در اين ميان گاهي اتفاق مي‌افتد پدر و مادرها خواسته يا ناخواسته حقوق كودك خويش را ناديده مي‌گيرند. البته در اين زمينه بايد گفت، حقوق کودکان در ایران با مسائلی مانند کار کودکان، مجازات و اعدام کودکان (پایین بودن سن مسئولیت کیفری در قوانین ایران)، ازدواج قانونی کودکان و.... درگیر است. از نکات مثبت حقوق کودکان در ایران، آموزش و پرورش رایگان برای همه کودکان و نوجوانان، تا دوره متوسطه است که بر اساس قانون اساسی ایران دولت وظیفه دارد امکان تحصیل را برای همگان از طریق وزارت آموزش و پرورش فراهم سازد.

روزنامه قانون در مورد ديگر حقوق كودكان، گفت‌وگويي با پرنیان قوام، رئیس مجموعه دفاتر حمایت از حقوق خانواده و کودک و اداره مشاوره معاونت فرهنگی قوه‌قضاييه انجام داده كه از نظرتان مي‌گذرد.

قوام، احترام به حقوق کودک را عامل مؤثري در تربیت صحیح و رشد فکری و سلامت روانی وی دانست و توضيح داد: بررسی پرونده‌های نوجوانان یا بزرگسالان بزهکار نشان داده که در اغلب موارد، حق آنها در کودکی تضییع شده یا مورد ظلم و حتی شکنجه‌ جسمی و روانی قرار گرفته‌اند. کودکان در روند رشد و پس از آن برای ورود به جامعه دارای نیازهای اساسی هستند اگر اين نيازها در دوران کودکی مورد توجه واقع نشود، خسارت‌های جبران‌ناپذیری بر جامعه تحمیل خواهد کرد. بنابراین رعایت حقوق کودک نه‌ تنها به عنوان یک تکلیف بر عهده والدین است، بلکه جامعه هم باید با توسعه اهرم‌های حمایتی و نظارتی نسبت به احقاق حق کودکان اقدام كند.
وي بزرگ‌ترين منبع قانونگذاري در حوزه كودكان را قرآن دانست و ادامه داد: قرآن به عنوان کامل‌ و جامع‌ترین منبع هدایت بشر به‌طور کامل به کودک و حقوق او پرداخته و از ابتدای کودکی، وظایف سنگینی بر عهدة پدر و مادر و در ادامه بر عهده‌ حکومت گذاشته تا انسانی سالم و مفید تحویل جامعه شود.

  حقوق کودک در اسلام

رئیس دفاتر حمایت از حقوق خانواده و کودک ادامه داد: از جمله موارد حقوق کودک در اسلام، توجه به مسئله تعلیم و تربیت کودک به‌ویژه آموزش قرآن و احکام شرعی، خواندن و نوشتن و برخی مهارت‌های عملی و رزمی و در پیروی از این آموزه، مطابق اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است وسائل آموزش وپرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و تحصیلات عالی را تاسرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد. خوشبختانه قانونگذاران ما نیز به حمایت از حقوق کودک اهمیت داده و مصادیق توجه به این مهم، در بسیاری از مواد قانون مدنی و قوانین جزایی ایران، به ویژه قانون حمایت از خانواده و قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مشهود است.

قوام خاطر نشان كرد: مطابق قانون مدنی در برخورداری از حقوق مالی مانند ارث و وصیت، تفاوتی میان کودک و بزرگسال نیست. جالب توجه است که حتی جنین نیز ارث می‌برد و سهم‌الارث جنین در صورت زنده متولد شدن با فرد بزرگسال یکسان است. همچنین در قوانین کشور ما، انجام برخی امور در مورد کودکان عنوان مجرمانه یافته و گاه مجازات‌های سنگیني براي آن درنظر گرفته شده است. مثلاً مخفی کردن يا جابجا کردن نوزادان با یکدیگر، نسبت دادن نوزاد به زنی غیر از مادر اصلی، ربودن کودک با تهدید و حیله و با انگیزه‌هایی چون مطالبه وجه یا ثروت یا انتقام‌گیری، چه فردی و چه گروهی، رها کردن کودک به ویژه در محلی خالی از سکنه، استفاده از فرزند خردسال خود یا دیگری برای تکدی یا در اختیار دیگری قرار دادن فرزند خود با این هدف، كه در قانون براي هركدام مجازاتي در نظرگرفته شده است.استیفای حق کودک، خود یکی از موارد رعایت حقوق کودک است؛ مثلاً اگر جرمی علیه کودک روی دهد یا حقی از او تضییع شود، ولیّ او موظف است حق او را با رعایت مصالح کودک بازپس گیرد.

   کودک آزاری در قانون

وي همچنين در مورد كودك آزاري تصريح كرد: با تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۸۱ توسط مجلس شورای اسلامی پیشرفت بزرگ و مهمی در مبارزه با مسئله کودک آزاری اتفاق افتاد، براساس ماده 5 این قانون، كودك‌ آزاری‌ از جرائم‌ عمومی‌ بوده‌ و احتیاج‌ به‌ شكایت‌ شاكی‌ خصوصی‌ ندارد. در نتیجه حق دادخواهی از انحصار ولی کودک، که در بسیاری مواقع خود یا بستگانش، از متهمان پرونده هستند، خارج شده و همه اشخاص، از جمله مادر، پرستار و مددکار، می‌توانند برضد کودک‌آزار اعلام جرم کنند. مواد 3 و 4 این قانون نيز با کودک آزاری مرتبط است. براساس ماده‌ ۳ این قانون هرگونه‌ خرید، فروش، بهره‌كشی‌ و به‌ كارگیری‌ كودكان‌ به‌ منظور ارتكاب‌ اعمال‌ خلاف،‌ از قبیل‌ قاچاق، ممنوع‌ و مرتكب، حسب‌ مورد علاوه‌ بر جبران‌ خسارات‌ وارده‌ به‌ شش‌ ماه‌ تا یك‌ سال‌ زندان‌ یا به‌ جزای‌ نقدی‌ محكوم‌ خواهد شد. ماده 4 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان نيز، هر گونه‌ صدمه‌ و اذیت‌ و آزار و شكنجه‌ جسمی‌ و روحی‌ كودكان‌ و نادیده‌ گرفتن‌ عمدی‌ سلامت‌ و بهداشت‌ روانی‌ و جسمی‌ و ممانعت‌ از تحصیل‌ آنان‌ ممنوع‌ دانسته و مرتكب‌ به‌ سه‌ ماه‌ و یك‌ روز تا شش‌ ماه‌ حبس‌ و یا جزای‌ نقدی‌ محكوم‌ مي‌شود.

   تکلیف کودکان بزهکار درقانون

رئیس دفاتر حمایت از حقوق خانواده و کودک قوه‌قضاييه  ادامه داد: فصل دهم قانون مجازات اسلامی نيز از ماده 88 تا 95 به مجازات‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال و نوجوانان پرداخته است. بحث در این حوزه بسیار مفصل است اما به طور خلاصه باید گفت که با تقسیم‌بندی این دوره به سه رده سنی یک تا 9 سال، 9 تا 15 سال و 15 تا 18، با قوانین و اقدامات تربیتی متفاوتی روبه‌رو هستیم . به موجب ماده 88 قانون مجازات اسلامی 92 ، برای اطفال و نوجواناني كه مرتكب جرائم تعزيري مي‌شوند و سن آنها در زمان ارتكاب،9 تا 15 سال تمام شمسي است حسب مورد، دادگاه يکي از تصميمات زير را اتخاذ مي‌كند:1- تسليم به والدين يا اولياء يا سرپرست قانوني با أخذ تعهد به تأديب و تربيت و مواظبت در حسن اخلاق طفل يا نوجوان2-تسليم به اشخاص حقيقي يا حقوقي ديگري که دادگاه به مصلحت طفل يا نوجوان بداند با الزام به انجام دستورهاي مذکور دربند(الف) در صورت عدم صلاحيت والدين، اولياء يا سرپرست قانوني طفل يا نوجوان   يا عدم دسترسي به آنها با رعايت مقررات ماده١١٧٣قانون مدني 3- نصيحت به وسيله قاضي دادگاه 4-اخطار و تذکر يا اخذ تعهد کتبي به عدم تکرار جرم 5- نگهداري در کانون اصلاح و تربيت از سه ماه تا يک سال در مورد جرائم تعزيري درجه يك تا پنج ، البته این ماده شامل تبصره و مواردی است که از حوصله این بحث خارج است.

قوام در خاتمه يادآور شد: در آموزه‌های دین مبین اسلام، همه کودکان اعم از دختر و پسر، حقوق و مزایای معیّنی دارند و افراد از اِعمال خشونت و بی‌رحمی در حق آنان منع شده‌اند. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند «از ما نیست، کسی که به خردسالان رحم نکند» پیشرو بودن اسلام در زمینه توجه به حقوق کودک مسئله‌ای است که اندیشمندان غربی هم به آن اذعان دارند. در کتاب حقوق اسلامی اثر شارل ريموند، اندیشمند فرانسوی آمده که «حقوق جزاي اسلام دوازده قرن از حقوق ممالك اروپايي پيشرفته‌تر است، زيرا زماني كه ما حيوانات و اجساد را محاكمه و مجازات مي‌كرديم در جزاي اسلامي اصل عدم مسئوليت كودكان و افراد فاقد عقل و اختيار پذيرفته شده و مهم‌تر اينكه قاعده‌ شخصي بودن مجازات پايه گذاري شده بود.»پس مي‌توان گفت نکته‌ بسیار جالب توجه اين است که این حمایت‌ها از حقوق کودکان در قرآن، زمانی مطرح شده که هیچ نهاد، سازمان یا کنوانسیون بین المللی برای دفاع از حقوق کودکان وجود نداشته است. اسلام با در نظر گرفتن همه نیازهای اولیه جسمی، روحی و روانی کودکان و دفاع از آن، زمینه را برای رشد و پیشرفت آنان در همه جنبه‌ها فراهم آورده است.