آغاز دوئل بزرگ مذاکرات هسته‌ای با سفر علی باقری به بروکسل و مسکو/ واکنش آمریکایی‌ها به آغاز مذاکرات

بین الملل تابناک: پس از کشمکش‌های دیپلماتیک چند ماهه، علی باقری به بروکسل و مسکو سفر کرد تا بار دیگر مذاکرات برجامی از سر گرفته شود. تحرک دیپلماتیکی که مورد توجه گسترده بین المللی قرار گرفته و واکنش‌های مختلفی را در بر داشته است.

علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، سه‌شنبه چهارم آبان ماه وارد بروکسل، پایتخت بلژیک شد تا با انریکه مورا، معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام دیدار و رایزنی کند.

سفر باقری به بروکسل در پی سفر انریکه مورا به تهران در پنج‌شنبه بیست و دوم مهرماه صورت گرفت که قرار شد مباحث باقی  مانده در بلژیک مورد مذاکره و گفت‌وگو قرار گیرد.

در دیدار باقری با مورا که در مقر اتحادیه اروپا صورت گرفت، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، با تأکید بر خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و بی‌عملی کشورهای اروپایی در انجام تعهداتشان گفت آنچه برای ایران موضوعیت دارد، لغو مؤثر تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی است.

باقری عدم تکرار بدعهدی و رفتارهای غیرقانونی طرف‌های مقابل را یکی از خواسته‌های اساسی ایران دانست.

در دیدار علی باقری و انریکه مورا تصمیم گرفته شد، مذاکرات وین در ماه نوامبر شروع شود. باقری بعد از دیدار در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی توییتر نوشت: «گفت‌وگویی جدی و سازنده با انریکه مورا در مورد عناصر ضروری مذاکرات موفق داشتم. توافق کردیم‌ پیش‌ از پایان ماه نوامبر (نهم آذر) مذاکرات را شروع کنیم. تاریخ دقیق هفته بعد اعلام خواهد شد.»

بازخوانی دوباره صحبت‌های معاون سیاسی وزیر امور خارجه در دیدار با مورا، نشانگر آن است که شروط ایران برای احیای برجام، لغو مؤثر تحریم‌ها، عادی شدن روابط اقتصادی با کشورهای خارجی و تضمین به عدم خروج و بدعهدی دوباره آمریکاست.

از سوی دیگر، باقری پس از بروکسل عازم مسکو شد. مذاکرات علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه با سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در تالار تشریفات وزارت امور خارجه روسیه برگزار شد.

دیدار باقری و هیات همراه با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه برای اشتراک دیدگاه ها در مورد مذاکرات لغو تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران ـ که قرار است در وین انجام شود ـ برگزار شده است.

در این دیدار دو طرف تاکید کردند: گفت و گوهای جدید تنها در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که به لغو تحریم‌ها و اجرای تمام و کمال تعهدات طرفین منجر شود.

علی باقری با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و چین، دیدگاه‌های نزدیکی در خصوص مسائل منطقه‌ای، بین‌المللی و به ویژه برجام دارند، افزود: لازم است دیگر اعضای اروپایی چهار به علاوه یک نیز به تعهدات خود پایبند باشند و برای لغو تحریم‌های غیرقانونی تلاش کنند.
پیش از این دیدار مذاکرات «علی باقری کنی» معاون سیاسی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران با میخائیل باگدانف نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه و شمال آفریقا و معاون وزارت خارجه روسیه در رابطه با مسائل و مناسبات دو کشور برگزار شد.

در این مذاکرات که صبح جمعه با حضور کاظم جلالی سفیر کشورمان در محل وزارت خارجه روسیه برگزار شد، دو طرف درباره مناسبات دو جانبه، رفع مسائل و مشکلات موجود، گشایش دریچه های جدید در روابط دوجانبه و ارتقای همکاری‌ در عرصه های مختلف برای تامین منافع دو کشور و مورد علاقه رایزنی کردند.

واکنش مقامات آمریکایی  

 جنیفر (جن) ساکی سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اظهارات مذاکره کننده جدید ایران و اعلام ازسرگیری مذاکرات تا قبل از نوامبر گفت که تصمیم گیری در مورد دور بعدی مذاکرات را به مذاکره‌کنندگان واگذار می کنم.

 وی تصریح کرد چارچوب مدنظر ما همچنان پایبندی در برابر پایبندی است و  تصمیم گیری در مورد اینکه گام های بعدی چه باید باشد را به اروپایی ها و مذاکره کنندگان واگذار می کنیم.

ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در واکنش به اظهارات امروز مقامات ایران با بیان اینکه واشنگتن آماده بازگشت به وین است، ابراز امیدواری کرد ایران فوری و با حسن نیت به مذاکرات بازگردد.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به خبرنگاران با بیان اینکه ما آماده بازگشت به وین هستیم، افزود: معتقدیم بازگشت فوری به برجام و اجرای تفاهم‌ نامه‌ای برای بازگشت متقابل به پایبندی دوجانبه به برجام از طریق به اتمام رساندن مسائل اندک باقی مانده پس از دور ششم گفت‌ وگوها در ژوئن امکان ‌پذیر است.

وی تاکید کرد، مذاکرات باید بر روی نهایی کردن تعداد کمی از موضوعات باقی مانده در پایان دور ششم مذاکرات در ژوئن متمرکز شود.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در عین حال مدعی شد، همانطور که به صراحت گفته‌ایم این پنجره، در حالی که ایران به برداشتن گام‌های تحریک‌آمیز ادامه می‌دهد تا ابد باز باقی نخواهد ماند؛ بنابراین، امیدواریم که آنها فوری و با حسن نیت برای مذاکره به وین بازگردند.

جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا نیز روز پنجشنبه به وقت محلی عازم اروپا شد تا روز شنبه با رهبران فرانسه، انگلیس و آلمان درباره ایران دیدار و گفت و گو خواهد کرد.

جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید به خبرنگارانی که بایدن را در این سفر همراهی می کنند،  گفت: هدف از این دیدار بایدن با رهبران سه کشور اروپایی، رسیدن به موضع مشترک مذاکره‌ای درباره نحوه رسیدگی به موضوع برنامه هسته‌ای ایران است.

سالیوان همچنین در گفت و گو با خبرنگاران مدعی شد، آمریکا آماده ازسرگیری مذاکرات با حسن نیت با ایران درباره بازگشت به برجام است.

وی افزود که سیگنال‌های مثبتی درمورد آمادگی ایران برای بازگشت به مذاکرات دریافت کردیم. باید منتظر بمانیم تا ببینیم ایران چه زمانی پای میز مذاکرات خواهد نشست.

مشاور امنیت ملی دولت بایدن روز سه شنبه و قبل از اعلام زمان ازسرگیری مذاکرات از سوی ایران نیز در یک نشست خبری  در پاسخ به سوال خبرنگاری  مبنی بر اینکه فرصت دیپلماسی با ایران تا چه زمانی خواهد بود و نقشه دوم چیست، گفت: یکی از دلایلی که رییس جمهوری می خواهد با متحدان اروپایی به خصوص سه کشور اروپایی که بخشی از مذاکرات هستند، هماهنگی نزدیک داشته باشد این است که پس از انحراف سیاست آمریکا در مقابل ایران در چهار سال گذشته، یک جبهه متحد در مقابل ایران داشته باشیم.

این مقام کاخ سفید بدون اشاره به نقض برجام از سوی آمریکا و بی عملی واشنگتن در شش دور مذاکرات وین ادعا کرد: ما مانند چند ماه گذشته پیام های آشکاری به ایرانی ها خواهیم فرستاد، مبنی بر اینکه این فرصت نامحدود نخواهد بود و ما باید شاهد یک بازگشت به دیپلماسی و پیشرفت در میز دیپلماسی باشیم.

وی در عین حال با بیان این ادعا که البته ما تمام گزینه های لازم را برای رسیدگی به این موضوع حفظ خواهیم کرد، افزود:  ما معتقدیم هنوز هم فرصت برای حل این مساله به صورت دیپلماتیک وجود دارد.

واکنش های رسانه ای در آمریکا

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پس از سیزده سال مذاکرات بین‌المللی فشرده، در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) منعقد شد. برجام یک هفته بعد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید و به عنوان ضمیمه الف به قطعنامه مذکور پیوست شد.

اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ (دی ماه ۱۳۹۵) و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتاً با اتخاذ مواضع مغایر برجام، با خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، در دو مرحله تحریم‌های ثانویه آن علیه ایران بازگردانده شد.

اجرای نامتوازنِ برجام از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، نهایتاً در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ (۸ می ۲۰۱۹) شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، بگیرد.

ایران بارها اعلام کرده است اگر سایر طرف‌های باقی‌مانده در برجام تصمیم بگیرند تعهدات خود را مطابق با توافق اجرا کنند، گام‌های مربوط به کاهش تعهدات برجامی ایران قابل بازگشت خواهد بود.

پس از روی کار آمدن دولت دموکرات بایدن در ژانویه ۲۰۲۱،  دیپلمات‌های ارشد گروه ۱+۴، ایران و اتحادیه اروپا از فروردین تا خرداد ماه گذشته، شش دور در پایتخت اتریش گردهم آمدند تا درباره احیای مفاد برجام گفت‌وگو کنند.

این مذاکرات از تیرماه گذشته به دلیل تداوم بدعهدی های آمریکا درباره لغو تحریم ها و ندادن تضمین درباره نقض دوباره برجام، همزمان با تغییر دولت در ایران متوقف شد و آمریکا و اتحادیه اروپا در حالی که یکی ناقض برجام و دیگری بدعهد در عمل به تعهداتش بوده، اصرار به ازسرگیری این مذاکرات و حضور دولت جدید ایران داشته اند.

دولت دموکرات بایدن که از منتقدان خروج دونالد ترامپ رئیس  جمهور سابق امریکا از برجام است و به رغم برگزاری شش دور مذاکرات وین، تاکنون اقدامی جدی برای بازگشت به تعهداتش انجام نداده، همچنان می گوید به مسیر دیپلماسی با ایران معتقد است.

اکنون برای پیشگیری از فروپاشی کامل دیپلماسی که سناریوی شوم و رویای پوشالی رژیم صهیونیستی است و ریسک افزایش بیشتر تنش‌های ناخواسته در خاورمیانه را به همراه دارد، همچنانکه تحلیلگر نیوز ویک می گوید تصمیم‌های جسورانه از سوی آمریکا ضرورت دارد بدین معنا که واشنگتن باید غرور خود را فرو دهد و امتیازاتی را به ایران واگذار کند تا گفت و گوها جان دوباره بگیرند.

تارنمای پولتیکو در این زمینه نوشته است: علی باقری، معاون وزیرخارجه ایران پس از دیدار با مقامات اروپایی در بروکسل اعلام کرد، ایران آماده بازگشت به مذاکرات وین پیش از اتمام ماه نوامبر است. این تحول مسیر را  برای ازسرگیری مذاکرات میان ایران و شش قدرت جهانی  در مورد برجام هموار می کند؛ اما تحلیلگران معتقدند بازگشت ایران به برجام کار آسانی نخواهد بود، زیرا این کشور در برنامه اتمی خود پیشرفت های زیادی به دست آورده است.

مقامات ایران همچنان تاکید می کنند آزادسازی تمام دارایی های مسدود شده از جمله شروط اصلی است. ایران تاکید می کند برنامه هسته‌ای آن صلح آمیز است.

 تارنمای آکسیوس نیز می گوید اعلام ازسرگیری مذاکرات، مستقیم ترین تعهد دولت آیت الله رئیسی برای بازگشت به میز مذاکره است.

در همین حال جو بایدن این آخر هفته میلادی (شنبه و یکشنبه) با رهبران سه کشور اروپایی دیدار خواهد کرد تا در مورد گام  بعدی در ارتباط با ایران گفت و گو کند.

تارنمای روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داده است، بازگشت ایران به مذاکرات به پنج ماه وقفه پایان می دهد. این وقفه به دولت ایران این فرصت را داده بود که برنامه هسته ای خود را پیش ببرد. دولت جو بایدن امیدوار است توافق برجام را احیا کند.

تارنمای بلومبرگ نیز در گزارشی آورده است، پس از اعلام ایران مبنی بر بازگشت به مذاکرات برجامی در ماه نوامبر، کاهش قیمت نفت در بازارها ادامه یافت و نفت برنت ۱.۶ درصد از ارزش خود را از دست داد. این اولین نشانه قوی برای تاجران نفت در جهان مبنی بر بازگشت احتمالی نفت ایران به بازارهای جهانی بود.

علی باقری اعلام کرد، تضمین آمریکا به عدم تکرار اقدامات ترامپ یکی از مسائل اصلی مورد گفت و گو در مذاکرات خواهد بود. این یک اختلاف مهم میان ایران و آمریکاست. واشنگتن اعلام کرده است نمی تواند تضمین کند دولت بعدی آمریکا در برجام  بماند.

دولت بایدن می‌خواهد به توافق برگردد، اما از لغو هرگونه تحریم دوران ترامپ یا آزاد کردن هرگونه دارایی ایران قبل از سرگیری مذاکرات خودداری کرده است. تهران برنامه هسته ای خود را در واکنش به خروج واشنگتن و وضع تحریم های سخت گیرانه آن به طور قابل توجهی گسترش داده است.

 روزنامه نیویورک تایمز نیز در مطلبی نوشته است، دولت جدید ایران نسبت به ایالات متحده و شرکای اروپایی‌اش بی اعتمادی شدیدی دارد و مقامات ایرانی این سوال را مطرح کرده‌اند که آیا می‌توان به آمریکایی‌ ها اعتماد کرد که از هیچ توافق جدیدی عقب نشینی نکنند.

هنری روم یک تحلیلگر در گروه اوراسیا گفت: در دولت جدید ایران مقاماتی حضور دارند که به شدت به آمریکا بی اعتماد هستند و حتی به منفعت توافق اولیه شک دارند، چه رسد یک توافق جدید.

تارنمای شبکه خبری ای بی سی نیوز در گزارشی در این زمینه نوشته است، این مذاکرات، که ایران و آمریکا از طریق واسطه‌ها با یکدیگر ارتباط داشته اند، در حالی انجام می‌شود که توافق هسته‌ای دوران باراک اوباما به تار مویی بند است(به سختی زنده است). این مذاکرات همچنین در بحبوحه هشدارها درباره پیشرفت‌های هسته‌ای ایران از زمان توقف مذاکرات ماه ژوئن از سر گرفته می شوند.

مشخص نیست، توافقی برای ازسرگیری مذاکرات حاصل شده است یا خیر؟ این مذاکرات چه زمانی آغاز می‌شود و آیا ایران همچنان پیش‌شرطی مانند رفع تحریم‌ها دارد یا خیر؟ مذاکرات پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران متوقف شد و دولت جدید اعلام کرد، مشغول بازبینی مذاکرات است. این کشور در این مدت پیشرفت های زیادی در برنامه هسته‌ای خود به دست آورد.

دولت بایدن اعلام کرده، پنجره فرصت باز است؛ اما این فرصت نامحدود نخواهد بود. منتقدان معتقدند دولت بایدن باید پیش از این پنجره فرصت را می بست.

دانیل آر. دپتریس عضو اندیشکده اولویت‌های دفاعی نیز در تارنمای نشریه نیوزویک در تحلیلی نوشته است برای  جلو بردن گفت و گوهای هسته‌ای، آمریکا باید پیشقدم شود. برای پیشگیری از فروپاشی کامل دیپلماسی با ایران که سناریویی شوم است و ریسک افزایش بیشتر تنش‌های ناخواسته در خاورمیانه را به همراه دارد، تصمیم‌های جسورانه ضرورت دارد. این برای آمریکا به این معناست که باید غرورش را فرو بدهد و امتیازات محدودی را به ایران واگذار کند تا گفت و گوها جان دوباره بگیرند.