آشنایی با برخی قوانین مرتبط با شرایط ثبت علامت تجاری و برند

مالکیت فکری یا مالکیت معنوی، حقوق ناشی از آفرینش‎های ذهنی بشر است، که خالق یا پدیدآورنده آن فکر، نسبت به آن حقی پیدا می‎کند و دولت نیز به نمایندگی از جامعه آن حقوق را مورد حمایت قرار می‎دهد. مالکیت فکری در حیطه اجرا و عمل یک دسته‎بندی سنتی دارد که عبارت از مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی یا هنری یا کپی‎رایت است.

به گزارش «تابناک»؛ موضوع مالکیت ادبی یا مالکیت هنری یا مالکیت کپی‏رایت، همان حقوق مولف، مصنف یا هنرمند است. در این خصوص در سال ۱۳۴۸ قانونی نیز با عنوان حمایت از حقوق مولفان، هنرمندان یا مصنفان تصویب شده که متولی این حوزه وزارت ارشاد است.

با این توضیح که اگر در حوزه ادبی، هنری یا کپی‎رایت یا به طور کلی قصد ثبت اثر ادبی یا هنری خود را داشته باشید و می‎خواهید از حقوق مربوط به کپی‎رایت استفاده کنید، باید به حوزه حقوقی وزارت ارشاد مراجعه کنید.

در همین ارتباط مصطفی حسن ‎پور، وکیل پایه ‎یک دادگستری معتقد است در بخش ادبی، هنری و کپی‎رایت پس از ارائه مدارک و تکمیل فرم‎ها از جانب شما، کار ارائه‎شده بررسی و کارشناسی شده و در نهایت به شما شماره ثبت داده می‎شود. توجه کنید این حوزه هیچ ارتباطی به ثبت علامت تجاری ندارد. در واقع شخصی به عنوان ناشر و مولف اثر خود را ثبت می‎کند و وزارت ارشاد نیز متولی حمایت از علامت تجاری نیست.

برای مثال، انتشارات الف اقدام به ثبت اثر تالیفی خود در وزارت ارشاد کرده و این وزارتخانه از اثر ثبت‎شده حمایت می‎کند. اما وزارتخانه مزبور، هیچ حمایتی از برند و علامت تجاری انتشارات الف نمی‎کند، چون وزارت ارشاد، صرفا در خصوص محتویات آن کتاب یا اثر هنری به شما شماره ثبت می‎دهد.

مالکیت صنعتی

برای مالکیت صنعتی هشت زیرشاخه به شرح تعریف شده که شامل حق اختراع، علائم تجاری، نشانه‎های جغرافیایی، اسرار تجاری، مدار‌های یک پارچه، طرح‎های صنعتی، مدل‎های مصرفی یا اختراعات کوچک و علامت تجاری است.

تعریف علامت

در ماده ۳۰ قانون ثبت اختراعات، طرح‎های صنعتی و علائم تجاری، تعریف علامت بیان شده است. ماده مزبور در تعریف علامت می‎گوید: علامت یعنی هر نشان قابل رویت که بتواند کالا‌ها و خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.

به عبارت ساده‎تر، علامت هر نشانه‎ای است که بتواند کالا و خدمات یک بنگاه یا یک تجارتخانه یا یک تاجر یا یک شخص صاحب حرفه یا یک شخص دارای صنعت را از کالا و خدمات رقیب او متمایز کند. همچنین مقنن در قانون سال ۱۳۸۶ یک ویژگی برای علامت تجاری قائل شده است، مبنی بر اینکه علامت قابلیت تمایز و جدایی داشته باشد.

یعنی خدمات یک شخص از خدمات یک شخص دیگر تمیز داده شود. علامت می‎تواند برگرفته از نام شخص مالک یا ابداعی باشد، اما نمی‎تواند برگرفته از علامت شخص دیگری باشد.

گفتنی است، در خصوص علامت می‎تواند اسم یا عدد اختیار شود. همچنین می‎تواند تصویر بدون اسم یا عدد اختیار شود یا تلفیقی از موارد گفته‎شده باشد.

تقسیم‎بندی علامت

علامت خود دارای چهار قسم علامت تجاری، علامت خدماتی، علامت جمعی و علامت تاییدی یا تصدیقی یا تضمینی است.

علامت تجاری: جایی که علامت، کالای یک تجارتخانه اعم از حقیقی یا حقوقی را از رقیب تمایز دهد، علامت تجاری است.
علامت خدماتی: در جایی که علامت صرفا خدمات را تمیز دهد، به آن علامت خدماتی می‎گویند. برای مثال می‎توان به علامت‎های بانک و بیمه اشاره کرد. توجه داشته باشید بانک و بیمه کالا تولید نمی‎کنند، ولی خدمات ارائه می‎دهند. نظیر بیمه بدنه و بیمه ثالث. مثال دیگر آژانس‎های مسافرتی هستند که خدماتی که این آژانس‎ها ارائه می‏دهند، شامل صدور بلیت، رزرو هتل یا رستوران و ... است.

علامت جمعی: علامت مربوط به هر تشکلی که دارای اعضای مشخصی است و آن اعضا با رعایت یکسری ضوابط، از آن علامت استفاده می‎کنند؛ مانند علامت کانون وکلای دادگستری مرکز که مورد استفاده وکلای عضو قرار می‎گیرد.

علامت تاییدی، تضمینی یا تصدیقی: علامتی که دارای اعضای مشخصی نیست، ولی رعایت یکسری موازین از سوی شخص استفاده‎کننده الزامی است. مانند علامت استاندارد یا نماد اعتماد الکترونیک.

فرآیند ثبت علامت

فرآیند ثبت علامت را باید در دو بخش داخلی و بین‎المللی بررسی کرد. اگر قصد ثبت علامت در داخل کشور را دارید، باید به سایت اداره مالکیت معنوی مراجعه کنید.

در صفحه اول سایت، بسته ثبت علائم تجاری، اختراع یا طرح‎های صنعتی بارگذاری شده است. گزینه مورد نظر خود را انتخاب کنید. تکمیل فرم اظهارنامه بسیار مهم است. تکمیل این فرم همانند دادخواست‎های حقوقی جنبه تخصصی دارد.
برای تکمیل فرم‎های مربوطه بحث کالا و خدمات بسیار حائز اهمیت است و می‎خواهیم ببنیم کالا‌ها و خدمات به چه صورتی طبقه‎بندی می‎شود. در این خصوص موافقت‎نامه (نیس فرانسه) موجود است. با این توضیح که، ایران عضو این موافقت‎نامه نیست، ولی دستور اداره مالکیت معنوی، تبعیت از این موافقت‎نامه است.
سپس در بسته کالا و خدمات نام کالای مدنظر خود را جست‎وجو و همان را انتخاب کنید و در صورتی که نام کالای مد نظر شما موجود نباشد در این خصوص باید با اداره مکاتبه شود و اداره پاسخ می‎دهد که کالای شما موجود است یا نیست و در صورت امکان آن را ایجاد می‎کند.

بحث بعدی شرح و توصیف علامت تجاری است. علامت می‎تواند متشکل از حروف، علامت، تصویر یا تلفیقی از موارد مذکور باشد. در قسمت شرح توصیف علامت، علامت باید دقیقا توصیف شود. برای مثال برند الف با یک تصویر مشخص توصیف می‎شود. گفتنی است، رنگ علامت می‎تواند سیاه و سفید باشد و اگر رنگی است باید تمام رنگ‎ها دقیقا قید شود.

اگر قصد ثبت علامت به صورت لاتین را دارید، می‎باید دارای کارت بازرگانی باشید. در حقیقت ثبت علامت به زبان لاتین نیاز به کارت بازرگانی دارد. البته کارت بازرگانی تمدید نشده نیز قابل پذیرش است. زبان علامت می‎تواند، انگلیسی، فرانسه و ... باشد.

اگر شخص کلمات دارای ریشه فارسی را به زبان خارجی در علامت خود به کار گیرد نیاز به کارت بازرگانی نیست. مثلا شما اقیانوس را به زبان انگلیسی درج کنید، نیازی به کارت بازرگانی نیست.
اما اگر قصد به‌کارگیری واژه اوشن (ocean) را در علامت خود دارید، می‎بایست کارت بازرگانی داشته باشید. در این خصوص باید فونت فارسی سه برابر انگلیسی باشد. یعنی فارسی از انگلیسی بزرگتر نوشته شود. مثلا کلمه حمید فارسی باید از حمید انگلیسی بزرگتر نوشته شود.

در خصوص ثبت علامت برخی از خدمات نیازی به دارا بودن کارت بازرگانی نیست. این خدمات مستثنی هستند و عبارتند از وکلای دادگستری در خصوص موسسات حقوقی، خدمات آژانس مسافرتی، خدمات هتلداری، خدمات بیمه، خدمات هواپیمایی و خدمات بانکی. پس در این موارد می‎توان درخواست ثبت علامت با ریشه لاتین را داد و نیازی به دارا بودن کارت بازرگانی نیست.

ثبت بین المللی علامت

منظور از ثبت بین‎المللی، ثبت جهانی نیست و اینکه بتوان علامتی را در جهان ثبت کرد، ممکن نخواهد بود.
ثبت بین‎المللی تحت موافقت‎نامه و پروتکل مادرید است. ۹۴ کشور عضو این پروتکل هستند و اگر شخصی بخواهد علامت خود را در دنیا ثبت کند، می‎بایست آن را کشور به کشور ثبت کند. این مهم نیازمند ارائه اسناد به وزارت امور خارجه است؛ بنابراین، شما باید به قسمت ثبت بین‎المللی علامت در سایت مراجعه کنید. تکمیل فرم مربوطه باید به زبان فرانسه یا انگلیسی انجام شود و تهیه این فرم با مراجعه حضوری به اداره نیز میسر خواهد بود.

در فرم جدول کشورها، اسامی کشور‌های مد نظر را تیک می‎زنید و سپس فرم تکمیل‎شده را به همراه یک درخواست به اداره می‎دهید. اداره فرم‎ها و درخواست‎ها را بازبینی می‌کند تا ایراد و اشکالی نداشته باشد. اگر نواقصی باشد، رفع نقص شده و هزینه محاسبه می‎شود. هزینه می‌بایست به فرانک سوئیس پرداخت شود و هیچ ارز دیگری قابل پذیرش نیست. سپس مدارک را به مقر سازمان در سوییس پست دی اچ ال می‎کنید. مدارک شما به دبیرخانه سازمان می‎رود و اظهارنامه شما به کشور‌های انتخاب‎شده ارسال می‎شود. کشور‌ها پس از بررسی جواب می‎دهند که با مراجعه به سایت، می‎توانید از جواب، اطلاع حاصل می‌کنید.