کلیات

زیارت عاشورا،  زیارتنامه‌ای است که شیعیان برای زیارت امام حسین (ع) (از دور و نزدیک) و یارانش و یادآوری واقعه عاشورا به ویژه در روز عاشورا‌ می‌خوانند. این زیارتنامه از امام محمد باقر (ع) نقل شده و نزد شیعه دارای اهمیت بسیاری است.

ثواب قرائت زیارت عاشورا

روایاتی درباره قرائت زیارت عاشورا از معصومان صادر شده است. در روایتی که علقمه بن محمد حضرمی از امام باقر (ع) نقل کرده است، ثواب خواندن زیارت عاشورا پس از سلام بر امام حسین و دو رکعت نماز، این است که هزار هزار سیئه از مومن محو می‌شود و هزار هزار درجه بالا می‌رود. همچنین کسی که این زیارت را بخواند، از کسانی خواهد بود که در رکاب امام حسین به شهادت رسیده‌اند و در درجات آن‌ها هم شریک می‌شود و همچنین در ثواب تمام انبیا، رسولان و هر کس که امام حسین را از روز شهادتش زیارت کرده است.

چنانکه علقمه از امام باقر (ع) نقل کرده، امام پنجم شیعیان بعد از نقل این زیارت فرمود: «ای علقمه! اگر توانستی هر روز از عمرت حسین (ع) را با این زیارت، زیارت کنی، این کار را انجام بده، پس برای تو ثواب تمام این زیارت است.»

زیارت از راه دور

یکی از راویان زیارت عاشورا به نام علقمه از امام باقر (ع) پرسید: فدایت شوم برای کسی که در شهر‌های دور از کربلا باشد و در چنین روزی (روز عاشورا) رفتن به سوی قبر آن حضرت برایش ممکن نباشد و بخواهد در این روز از دور زیارتش کند چه ثوابی دارد؟ حضرت در جواب فرمود: من ضمانت می‌کنم کسی که امام حسین را در این روز (با زیارت عاشورا و رعایت آداب آن) از دور زیارت کند تمام آن ثواب‌های از نزدیک برایش نوشته می‌شود.

محتوای زیارت عاشورا

سلام: زیارت عاشورا با سلام بر امام حسین آغاز می‌شود و با سلام بر فدائیانش ادامه می‌یابد. این زیارت همچنین، با سلام بر امام حسین و یارانش پایان می‌پذیرد.
یادآوری تاریخ شیعه: زیارت عاشورا ستم‌هایی را که بر شیعه وارد شده است با دو ضمیر «کُم» و «ک» برشمرده است مرجع ضمیر «کُم» اهل بیت و مرجع ضمیر «ک»، خود ابا عبدالله الحسین (ع) است عبارت «اُمَّةً اَسَسَتْ اَساسَ الظُّلمِ وَ الجُورِ عَلَیکمْ اَهْلِ البَیتِ»، «اُمَّةً دَفَعَتْکمْ عَنْ مَقامِکمْ و اَزالَتْکمْ عَنْ مَراتِبِکمُ الَّتی رَتَّبَکمُ اللَّهُ فی‌ها»، «المُمهِدِینَ لَهُمْ بِا لتَمکین مِنْ قِتالِکمْ» که در ابتدای زیارت آمده و «النّاصِبینَ لَکمُ الْحَرْبَ» که در اواسط زیارت آمده و معنی فارسی آن‌ها عبارتند «از مردمی که ظلم و جور به شما اهل بیت را پایه‌گذاری کردند، مردمی که از شما را از منصبتان دور کردند و از مدارجی که خداوند برای شما مقرر کرده بود محرومتان کردند»، «مردمی که با شما جنگیدند و شما را کشتند و مردمی که از امرای ظلم و جور برای جنگ با شما اطاعت کردند» و عبارت «بر پا کنندگان جنگ با شما» یادآور برخورد غیر انسانی و خشن نیرو‌های سیاسی مخالف اسلام با اهل بیت بعد از رحلت رسول خدا است. یا عبارت «اُمةً اَسْرَجَتْ وَالجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِک» «مردمی که زین نهادند و مهار کشیدند و نقاب بستند برای نبرد با تو» به حوادث عاشورا اشاره دارد و دو فراز دیگر در زیارت عاشورا وجود دارد که در یکی روز عاشورا روزی معرفی شده است که بنی امیه و فرزند هند جگر خوار آن را مبارک شمرده‌اند و در فراز دیگری روز عاشورا روزی معرفی شده که آل زیاد و آل مروان به دلیل کشتن امام حسین در آن روز خوشحال شدند.
لعن: در زیارت عاشورا طیف مقابل امامت، که از در تخاصم و جنگ با امامان شیعه و حکومت آنان درآمده‌اند مورد لعن واقع شده‌اند. زیارت عاشورا،  بنی امیه،  آل زیاد و آل مروان را به عنوان گروه‌های ظالم و عبیدالله بن زیاد،  عمر بن سعد، و شمر را به عنوان اشخاص ظالم نام برده است. ویژگی مشترک این افراد و گروه‌ها ظلم آنان به اهل بیت و جنگ و دشمنی با اهل بیت بوده است. در جای جای زیارت عاشورا این بخش از امت مورد لعن واقع شده، از آنان برائت اکید حاصل شده و حتی در دو فراز پایانی زیارت، این لعن به تمامی ظالمانی که در طور تاریخ در حق محمد (ص) و آل محمد (ع) ظلم کرده‌اند و می‌کنند تعمیم یافته است. هدف از این لعن‌ها این است که مسلمانان باید به پیروی از خداوند از طیف ظالم در حق پیامبر و خاندانش (ع) ـ. یعنی مخالفان حکومت امامتی ـ. برائت بجویند و مسیر خود را با خط محمد (ص) و آل محمد هماهنگ نمایند.
مهدویت و خونخواهی: در دو فراز زیارت عاشورا از خدا خواسته شده که خونخواهی امام حسین را به زعامت امام منصور از اهل بیت محمد (ص) یا امام هدایتگری که ناطق به حق است روزی گرداند و این الفاظ، ظهور حضرت امام مهدی (عج) و خونخواهی توسط ایشان را می‌رساند و به اصل مهدویت اشاره می‌کند که زیربنای حرکتی ـ. فکری شیعیان در زمان انتظار را تشکیل می‌دهد.
دعا: دعای مهم دیگری در زیارت عاشورا به این مضمون «اللهم اَجْعَلْ مَحیای مَحیا محمدٍ و ال مُحمد وَ مَماتی مَماتَ مُحمدٍ وَ ال مُحمدٍ» «خدایا مرا زنده بدار به آیین محمد و آل محمد و مرگم را به آئین آنان بمیران» آمده است. مفهومی که در این دعا ذکر شده حکایت از نوعی علاقه به دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی است و آخرین عبارت زیارت عاشورا «ثَبِّتْ لی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَک مَعَ الْحُسَینِ وَ اَصْحابِ الْحُسَینِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَینِ علیه‌السلام»، درخواست ثبات قدم در راه امام حسین و یارانش ـ. که جان خون را برای او دادند ـ. از خداوند است.

• در مورد شب ششم محرم بیشتر بخوانید
• در مورد شب هفتم محرم بیشتر بخوانید
• در مورد شب هشتم محرم بیشتر بخوانید
• در مورد شب نهم محرم بیشتر بخوانید
• در مورد تاسوعا بیشتر بخوانید
• در مورد عاشورا بیشتر بخوانید