کلیات

زنجبیل (از پارسی میانه سَنگیپِل، نیز در برخی متون قدیمی شنگویر) یک گیاه خوراکی، ادویه یا گیاه دارویی است که از شاخه کورکومین است و از ریشه گیاهان Zingiber officinale می‌باشد.

جنس زنجبیل سرده‌ای از تیره زنجبیلیان علفی ایستاده چندساله با حدود ۷۰ گونه بومی آسیای جنوب شرقی است با ساقه باریک و نی‌مانند و برگ‌های سرنیزه‌ای سبز براق که از زمین‌ساقه‌ای غده‌ای می‌رویند؛ گل‌های آن‌ها سبز مایل به زرد با لبه‌ای ارغوانی و لکه‌های کرم‌رنگ و گل‌آذین مخروطی و کوچک و سنبله‌ای متراکم است که در تابستان از زمین ساقه بیرون می‌زند.

ترکیبات شیمیایی

اصلی‌ترین ترکیبات زنجبیل شامل مواد بودار سوزاننده ای هست که بیشتر اثرات اصلی آن مربوط به همین مواد می‌باشد.

ترکیبات اصلی و اساسی آن شامل: انواع قندها (از ۵۰ تا ۷۰ درصد)، چربی‌ها (از ۳ تا ۱۸ درصد)، اولئورزین (از ۴ تا ۵/۷درصد) و ترکیبات سوزاننده (از ۱ تا ۳ درصد) می‌باشد.

۱ قاشق غذاخوری زنجبیل تازه (یعنی ۶ گرم) حاوی ۵ کالری، ۱ گرم کربوهیدرات و به مقدار خیلی کمی چربی، پروتئینو فیبر می‌باشد.

زنجبیل از زمان‌های دور به کار برده می‌شده و هنوز هم در پزشکی باستانی چین جایگاه باارزشی دارد. در ایران باستان نیز این گیاه با نام ژنگویر شناخته شده بود و کاربرد داشت و از ایران و کشورهای عربی به سوی غرب سفر کرد. در غرب پزشکی یونانی به نام «دیوسکوریدس» نخستین بار در سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد، گرچه سده‌ها پیش از آن این گیاه عطردار از کشورهای خاور دور به اروپا صادر می‌شد، تا سده‌های میانه، به عنوان یک ماده اولیه آشپزی در اروپا کاملاً شناخته شده بود.

امروزه این گیاه در بیشتر مناطق استوایی کشت می‌شود. آشنایان با پزشکی هندی آیورودا از آن به عنوان داروی جهانی نام می‌برند؛ این امر نه تنها به خاطر خواص ضد قارچی، ضد باکتری آن است، بلکه به خاطر اثر تسکین بخش آن بر روی دستگاه گوارش هم هست، که اینها باعث شده هندیان بیش از ۲۰۰۰ سال زنجبیل را مصرف کرده‌اند و یکی از بهترین شفابخش‌های طبیعی برای درمان بیماری‌های مسافرت، حالت تهوع و سرگیجه در غرب مطرح کرده و برخلاف بعضی داروهای مرسوم این بیماری‌ها هیچ عوارض جانبی منفی ندارد.

در پژوهشی که در دانمارک انجام شد به ۴۰ نفر از دانشجویان نیرو دریایی یک گرم پودر زنجبیل و به ۴۰ نفر دیگر مقداری دارونما داده و مشاهده شد زنجبیل به مراتب در کاهش دفعات استفراغ و از بین بردن عرق سرد مؤثر بوده. بعضی کارشناسان، زنجبیل را برای درمان تهوع صبحگاهی دوران حاملگی توصیه می‌کنند. البته لازم به تذکر است در این خصوص همیشه با پزشک مشورت نمایید.

زنجبیل دارای ترکیباتی همچون گینجرول است که گیرنده ۳ سروتونین در مرکز استفراغ (قسمتی در ساقه مغز) را مسدود می‌کند.

اقلیم مناسب کاشت زنجبیل

زنجبیل بسیار به سرما حساس است و در برابر کم‌آبی نیز مقاومت ندارد. زنجبیل معمولاً در جنوب هند که از باران‌های موسمی بهره می‌برد یا اقلیم‌های مشابه رشد مناسبی دارد.