کلیات

پیشنهادهای مطرح شده در صحن علنی مجلس شورای اسلامی چه به صورت طرح و چه به صورت لایحه که به ترتیب فوریتی که برای ارائه در نمایندگان دارد دسته‌بندی می‌شوند. طرح‌ها و لوایح دوفوریتی، آن‌هایی هستند که پس از تصویب دو فوریت، بلافاصله به چاپ و توزیع آن‌ها اقدام و پس از ۲۴ ساعت از موقع توزیع در صحن علنی ارائه می‌گردند.

فوریت طرح یا لایحه را خود نمایندگان تصویب می‌کنند. لوایح و طرح‌ها در مواقعی دوفوریتی می‌شوند که تصویب آن‌ها از لحاظ امکان وقوع خسارت و فوت فرصت و جهات مشابه مستلزم سرعت فوق‌العاده باشد.

پیشینه

طرح یا لایحه دو فوریتی با اصلاح نظام‌نامه (آیین‌نامه) مجلس شورای ملی در دوره پنجم مجلس باب شد. پیش از آن تنها یک فوریت وجود داشت. نخستین مصوبه دوفوریتی تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، لایحه‌ای برای لغو القاب بود. در پانزدهم اردیبهشت ۱۳۰۴ دولت سردارسپه لایحه‌ای برای لغو لقبهای نظامی به مجلس داد که افراد غیرنظامی به کار می بردند (مانند سردار، سپهدار و غیره). این لایحه به خواست برخی نمایندگان در همان روز با قید دو فوریت به شور و رأی گذاشته و با افزودن لغو کلیه القاب کشوری به آن، تصویب شد. دومین مصوبه و نخستین طرح دوفوریتی نیز همان سال، برای انقراض سلطنت خاندان قاجار بود که عده زیادی از نمایندگان در نهم آبان به مجلس دادند و به تصویب رساندند.

به‌طور کلی لوایح و طرح‌های که به مجلس ارائه می‌شود بر دوگونه‌اند:

.۱. طرح‌ها و لوایح قانونی عادی که دو شوری می‌باشند بدین معنا که مجلس در خصوص این گونه طرح هاو لوایح دریک شور کلیات را به تصویب می‌رساند و در شور دیگر به جزیات می‌پردازد و مورد تصویب قرار می‌دهد. غالب طرح‌ها و لوایح، عادی می‌باشند اما در بعضی از موارد که سرعت تصویب قانون ضرورت دارد به نوع دیگری طرح و لایحه تقدیم می‌شود.

.۲. طرح‌ها و لوایح فوری طرح‌ها ولوایح مزبور یک شوری می‌باشند بدین معنا که دریک شور هم کلیات وهم جزئیات مورد بحث قرار می‌گیرد و احیاناً به تصویب می‌رسد.

این قسم از طرح‌ها و لوایح خود ممکن است به یکی از سه شکل ذیل باشد: الف) طرح‌ها و لوایح یک فوریتی این قسم از طرح‌ها و لوایح پس از تصویب فوریت آن درمجلس به کمسیون مربوطه ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی قرارگیرد.

(ماده۱۱۶ آیین‌نامه داخلی مجلس) ب) طرح‌ها ولوایح دوفوریتی دراین گونه طرح‌ها ولوایح پس از تصویب دوفوریت آن بلا فاصله به طبع (چاپ) وتوزیع آن بین نمایندگان اقدام می‌شود و بیست وچهار ساعت پس ازتوزیع درمجلس مطرح می‌گردد.

این گونه طرح‌ها و لوایح به کمسیون ارجاع نمی‌گردد. ج) طرح هاولوایح سه فوریتی دراین قبیل طرح‌ها ولوایح پس ازتصویب سه فوریتی ان، مجلس در همان جلسه وارد دستور می‌گردد (ماده ۱۱۶ آیین‌نامه) ونیازمند ارجاع به کمیسون هم نیست.

ضمناً هنگامی که طرح ولوایح با قیدفوریت در دستور کار مجلس قرار بگیرد قبلاً از طرف ریس مجلس مراتب به اطلاع شورای نگهبان می‌رسد و شورای مزبور باید در این جلسات حضور یابد ونظر خود راحتی المقدور وبلا فاصله پس ازآرای مجلس ویا حد اکثرتا۲۴ ساعت اظهار کند. (ماده۸۶ آیین‌نامه داخلی مجلس)۱.