کلیات
خشونت علیه زنان اصطلاحی تخصصی است که برای توصیف کلی از کارها و اقدامات خشونت آمیز علیه زنان جامعه به کار میرود؛ خشونتی که علیه گروه خاصی از شهروندان یک جامعه اعمال میشود و جنسیت قربانی، پایه اصلی خشونت شکل گرفته است. اوج گرفتن خشونت علیه زنان در جوامع مختلف در دهههای اخیر سبب شد تا سازمانهای بین المللی و نهادهای قانون گذار داخلی تلاشهای ویژهای را برای برخورد با این نوع از خشونتهای اجتماعی در دستور کار قرار دهند. برای مثال سازمان ملل متحد روز ۲۵ نوامبر (چهارم یا پنجم آذر) را روز بینالمللی مبارزه با خشونت علیه زنان اعلام کرده است. رسانه ملی در اسفندماه سال ۱۳۹۷و در یکی از برنامه های خود (فرمول یک)
گفت و گویی را پخش کرد که به زعم بسیاری مصداق بارز ترویج خشونت علیه زنان دانسته شد.
تعاریف
مجمع عمومی سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را «هرگونه عمل خشونتآمیز بر پایه جنسیت که بتواند منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)، جنسی یا روانی زنان بشود» تعریف کردهاست که شامل «تهدید به این کارها، اعمال اجبار، یا سلب مستبدانه آزادی (چه در اجتماع و چه در زندگی شخصی)» می شود.
بر همین اساس اعلامیه رفع خشونت علیه زنان در سال ۱۹۹۳ بیان میکند که این خشونت ممکن است توسط افرادی از همان جنس، اشخاص عادی، اعضای خانوادهها و یا دولتها اعمال شود. همچنین هرگونه رفتار خشن وابسته به جنسیت که موجب آسیب جسمی، جنسی، روجی و رنج زنان شود را خشونت علیه زن میگویند. این خشونت میتواند با تهدید، اجبار یا سلب اختیار و آزادی، بهصورت پنهان یا آشکار انجام شود.
در ایران نیز به رغم قوانین سختگیرانه و حمایتی که نهادهای قانونگذار برای افزایش امنیت زنان جامعه وضع کرده اند، هر از چندگاهی اخباری در سطح جامعه منتشر میشود که حکایت از وقوع خشونت علیه زنان دارد؛ واقعیتی که البته تمامی آنها رسانهای نمیشود و بخش زیادی از این موارد نیز ممکن است بدون انتشار و یا اعلام عمومی پایان یابد و یا استمرار داشته باشد.
از جمله عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان در ایران را میتوان به عوامل زمینهای مثل سن، تعداد فرزندان، محل تولد، عوامل اجتماعی مثل میزان تحصیلات، اعتیاد و نوع شغل همسر، عوامل فرهنگی مثل قومیت زوجین، اعتقادات و باورهای دینی، تربیت خانوادگی، فرهنگ زادگاه، عوامل خانوادگی مثل پدرسالاری در خانواده همسر، مشاهده خشونت در خانواده همسر، تجربه خشونت در خانواده همسر، عوامل اقتصادی مثل میزان درآمد، میزان ثروت و دارایی، مسکن و... اشاره کرد.
لایحه تأمین امنیت زنان علیه خشونت در ایران
از آنجا که خشونت علیه زنان، نقض حقوق بشر تلقی میشود، لایحه تأمین امنیت زنان علیه خشونت در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفت و جلسات متعدد و تدابیر بسیاری در این راستا لحاظ شدهاست. به علاوه با همکاری مرکز آمار ایران، شاخصهای بومی برای کمک به کاهش خشونتها در حال تدوین است.
پیشتر شهیندخت مولاوردی معاون سابق امور زنان و خانواده رئیسجمهور در مورد خشونت علیه زنان در ایران و راههای مقابله با آن گفته بود: رفع خشونت علیه زنان بسیار بلند پروازانه است، اما آرزو میکنیم این اتفاق به وقوع بپیوندد.
انواع خشونت علیه زنان
همانطور که مشخص است، مفهوم خشونت علیه زنان مفهومی کلی است که بر پایه مصداقهای فراوانی شکل گرفته است؛ مصداقهایی که در اکثر جوامع جهانی نمود و بروز دارد و در کشور ایران نیز نمیتوان وقوع آن را منکرد شد. در ادامه به انواع خشونت علیه زنان اشاره میشود.
الف- خشونت و سوء استفاده از زنان در زندگی مشترک
این نوع از خشونت در زمانی روی میدهد که زن با فردی در رابطهای احساسی و شخصی باشد؛ رابطهای که یا منجر به ازدواج شده است و یا در دوران نامزدی و پیش از ازدواج قرار دارد و مرد در جریان این رابطه به زن آسیب بزند. این آسیب میتواند فیزیکی، جنسی، کلامی یا احساسی باشد و ممکن است زمانی روی دهد که زن عمیقا عاشق اوست.
سوء استفادۀ کلامی و احساسی میتواند به شکل فریاد زدن، قلدری کردن، نام زن را با تحقیر صدا زدن، توهین به زن مقابل دوستان و خانواده، گفتن اینکه او سزاوار آزار است باشد. گاه نیز پس از ارتکاب این آزارها، مرد سعی میکند با دادن هدایایی تخلف خود را حل و فصل کرده و وعده تغییر بدهد.
از جمله سوء استفادههای جنسی اینکه زن را مجبور به انجام رفتاری جنسی خلاف خواست او بکنند یا او را در زمانی که موافق نیست، مجبور به رابطۀ جنسی کنند.
از نمونههای سوء استفادههای فیزیکی نیز میتوان به زدن، هل دادن، لگد زدن، گاز گرفتن، پرت کردن اشیاء، خفه کردن یا هر نوع رفتار تهاجمی دیگر اشاره کرد. حتی مجبور کردن زن به باردار شدن برخلاف خواست او نیز نوعی از خشونت علیه زنان محسوب میشود.
ب- خشونت علیه زنان سالمند
خشونت علیه زنان سالمند زمانی روی میدهد که افرادی که از آنها مراقبت میکنند آگاهانه به آنها آسیب فیزیکی، احساسی و کلامی یا مالی بزنند. نادیده گرفتن سالمندان و نیازهایشان (مانند محروم کردن آنها از غذا و مراقبتهای بهداشتی) تا جایی که به آنها اسیب وارد شود نیز خشونت علیه آنها محسوب میشود.
آزار زنان سالمند و سوء استفاده از آنها بسیار بیشتر از آزار مردان سالمند است. این آزار و اذیتها میتواند در خانه، در مراکز مراقبت از آنها یا در مکانهای عمومی انجام شود.
ج- سوء استفاده احساسی و کلامی
برخی فکر میکنند اگر از نظر جسمی به زنان آسیبی وارد نشود، خشونتی روی نداده است. درحالیکه خشونتهای احساسی و کلامی میتواند هم در کوتاه مدت و هم درازمدت، برای زنان پیامدهایی منفی و جدی به اندازۀ پیامدهای خشونتهای فیزیکی به همراه داشته باشد.
برخی از انواع خشونتهای کلامی و احساسی عبارتند از: توهین کردن، ترساندن، منزوی کردن، تلاش برای کنترل کردن، تکرار رفتارهای حسادت آمیز، محروم کردن زن از دیدن دوستان و اعضای خانوادۀ خود، تلاش برای محروم کردن زن از ادامۀ کار یا تحصیل، جلوگیری از رفتن زن به دکتر، تهدید کردن و تصمیم گرفتن به جای زن.
اینکه از زن بخواهند تمام کارهایی را که در طول روز انجام داده به اطلاع مرد برساند یا در تماس دائمی با او باشد، از او بخواهد رمز عبور شخصی خود در تلفن، ایمیل و شبکههای اجتماعی را در اختیار او بگذارد، همچنین عصبانی شدن بهگونهای که باعث ترس زن شود، کنترل وضعیت مالی زن و بازخواست چگونگی خرج کردن درآمدش نیز از دیگر انواع خشونتهای احساسی و کلامی است.
د- سوء استفاده مالی از زنان
سوء استفاده مالی زمانی اتفاق میافتد که فرد خاطی سعی دارد با کنترل امور مالی زن، او را کنترل کند و بر زن برتری یابد. در چنین وضعیتی افراد خاطی تمام پول و دارایی زن را کنترل میکنند و اطلاعات مالی زن را از او مخفی نگه میدارند. معمولا سوء استفادههای مالی در پی سوء استفادههای فیزیکی روی میدهد.
سوء استفاده مالی از زن باعث میشود که نتواند با وجود اینکه قربانی خشونت است، رابطۀ خود را با فرد خاطی قطع کند، زیرا زن همواره از این موضوع میترسد که نتواند به تنهایی هزینههای مالی خود و فرزندانش را تامین کند.
ه- آزار و اذیت زنان
آزار و اذیت شامل هرگونه رفتار ناخوشایند یا بیان سخنی ناخوشایند در مقابل زنان میشود. مزاحمت جنسی نیز در همین مجموعه قرار میگیرد و شامل هرگونه تماس یا رفتار ناخوشایند مبتنی بر جنسیت است که میتواند در محیط کار، خانه یا در دیگر اماکن عمومی روی دهد. آزار و اذیت جنسی هم شامل رفتارهای کلامی میشود و هم رفتارهای فیزیکی. این آزارها گاه با رفتارهای خصمانه، توهین و رفتارهای تهاجمی توام است.
آزار و اذیت مبتنی بر جنسیت میتواند از سوی هر کسی بر زنان تحمیل شود؛ از سوی مدیران، همکاران، صاحبخانه، معلمان یا دیگر دانشجویان. برخی کشورها این دست از آزار و اذیت زنان را غیرقانونی اعلام کرده اند.
و- قاچاق زنان
قاچاق زنان شکلی از بردگی است. در این حالت زنان مجبور میشوند و یا با فریب در شرایطی قرار میگیرند تا در محیطی خطرناک و غیرقانونی کار کنند یا برخلاف خواستشان با دیگران رابطه جنسی داشته باشند. قاچاقچیان، زنان برده را مجبور به مصرف مواد مخدر میکنند، آنها را محبوس میکنند، مورد ضرب و شتم قرار میدهند و گرسنه نگاه میدارند تا بتوانند روی آنها کنترل داشته و مجبور به کار کنند. زنان و دختران بیشترین قربانیان قاچاق جنسی هستند.
قاچاقچیان همچنین از شیوههای تهدید آمیز نیز برای سوء استفاده از زنان بهره میبرند. مثلا آنها را تهدید میکنند که به خانوادههایشان آسیب میزنند، زنان مهاجر غیرقانونی را به دولت گزارش میدهند تا از کشور اخراج شوند، همچنین گذرنامه و دیگر مدارک شناسایی آنها را میگیرند. علاوه بر بهره کشی جنسی، از این دست زنان برای کار در مزارع، کارهای نظافتی، مراقبت از کودکان و ... استفاده میشود.
راههایی برای کاهش خشونتها علیه زنان
به رغم دامنههای گسترده مصداقهای خشونت علیه زنان، راهکارهایی برای کاهش این پدیده وجود دارد که
مهمترین راه کمک به زنان در مقابل خشونت و سوء استفاده جنسی، افزایش حمایتهای قانونی از آنها است. اما در کنار این راه موثر، شیوههای دیگری نیز برای بهبود وضعیت آنها در جامعه وجود دارد که در ادامه و به اختصار مورد اشاره قرار میگیرد.
۱- افزایش آگاهیهای خانوادهها به ویژه در مناطق محروم
افزایش آگاهیهای خانوادهها بهویژه در جوامع روستایی و شهرهای کوچک دربارۀ چگونگی رفتار با زنان و دختران و محافظت از آنها و دادن اطلاعات حیاتی به خانوادهها دربارۀ خطراتی که زنان و دختران را تهدید میکند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲- مبارزه با خشونت علیه دختران در مدارس؛ پیگیری خانوادهها و گروههای مدافع حقوق بشر
بر اساس برآوردها، سالانه ۲۴۶ دانشآموز دختر و پسر در مسیر مدرسه یا در داخل مدرسه مورد آزار و سوء استفاده قرار میگیرند و دختران در این موضوع بیش از پسران قربانی بودهاند.
برگزاری پیوستۀ جلسات مشاوره در مدارس برای کمک به دانشآموزان، شنیدن مشکلات آنها و افزایش اعتماد به نفس آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
۳- کمک به زنان و دختران برای گزارش دادن خشونتهای خانگی
باید این اطمینان به زنان و دختران داده شود که در صورتی که در داخل خانه با سوء استفاده و خشونت دست به گریبانند، آن را تحمل نکرده و به پلیس یا دیگر مراکز مسئول گزارش دهند.
در ایران، اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از مردم خواسته است تا خشونتهای خانگی به ویژه کودک آزاری و همسر آزاری را با مرکز اورژانس اجتماعی یا شماره تلفن ۱۲۳ درمیان بگذارند.
سازمان بهزیستی از سال ۱۳۹۳ خانههای امن را برای زنان و دخترانی که در معرض خشونتهای خانگی قرار دارند، راه اندازی کرده است. بنا بر اعلام معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در گفتگو با افکار نیوز، خانههای امن مکانهایی هستند که از زنان در معرض خشونت حمایت میکنند و زنان و دخترانی که ممکن است به هر دلیلی شب از خانه رانده شوند یا در خانه خودشان از نظر خشونت در معرض خطر باشند در خانههای امن اسکان داده میشوند. آدرسهای خانههای امن مخفی است و زنان از طریق تماس تلفنی میتوانند با این خانهها ارتباط برقرار کنند. زنان میتوانند کودکان خود را نیز به این خانهها ببرند. در خانههای امن علاوه بر اسکان افراد، به آنها خدمات دیگری مانند خدمات روانشناختی و مشاوره، خدمات مددکاری، خدمات حقوقی، خدمات پزشکی و بهداشتی ارایه میشود.
۴- گوش دادن به سخنان زنان و دختران قربانی خشونتهای جنسی
به زنان و دختران فرصت و شجاعت دهید تا دربارۀ خشونتهایی که علیه آنها به کار رفته صحبت کنند. برگزاری کارگاههای آموزشی دربارۀ بهرهکشی جنسی، حقوق دختران و حمایت از کودکان موثر خواهد بود. اگر افرادی در این کارگاهها داوطلبانه تجربههای تلخ خود از خشونتها را شرح دهند، به تدریج دیگر زنان و دختران نیز تشویق به سخن گفتن خواهند شد.
۵- تلاش برای امن کردن مسیر رفت و آمد دختران به مدرسه
همکاری خانوادهها و مسئولان مدرسه و گفتگو با مسئولان منطقهای در این زمینه بسیار مهم است.
۶- تبدیل کردن پسران و مردان جوان به عاملان تغییر
میتوان با آموزش درست پسران، آنها را به مدافعان دیدگاههای برابری جنسیتی کرد و نگرشهایی را که در آنها منجر به بروز خشونت علیه زنان و دختران میشود، تغییر داد.
معصومه ابتکار:
کد خبر: ۹۱۸۶۱۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۵/۲۷
کد خبر: ۹۰۲۷۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۱۱
تأملی بر واکنشهای شکل گرفته پیرامون پخش یک گفتوگوی عجیب؛
وضعیتی عجیب که اعتراض بسیاری را به دنبال داشته و انتقادات پرشماری را متوجه رسانه ملی کشورمان کرده است؛ رسانهای که البته نخستین بار نیست روایات مطرح از قاب آن حاشیه ساز میشوند و حتی خشم بسیاری را بر میانگیزند تا این گونه نتیجهگیری شود که تعمدی در این دست برنامهسازیهایش هست.
کد خبر: ۸۸۰۷۲۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۲/۰۵
کد خبر: ۸۸۰۴۳۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۲/۰۴
کد خبر: ۸۵۹۰۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۹/۱۹
کد خبر: ۸۴۸۷۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۸/۱۳
کد خبر: ۸۲۸۲۸۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۰۴
کد خبر: ۸۲۴۱۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۰
خشونت علیه زنان در محل کار یکی از انواع هزاران نابرابریهایی است که زنان بهطور روزمره تجربه میکنند.
کد خبر: ۸۱۲۰۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۴/۰۷
خشونت عبارت است از هررفتارعمدی که میتواند موجب ورود آسیب به جسم ، روان ، کرامت، شخصیت، حیثیت یا حقوق و آزادیهای قانونی زن شود. این لایحه بخش مشاوره و مددکاری و گرفتن وکیل معاضدتی را در اختیار بزهديدگان خشونت قرار میدهد. اعمال خشونت در مورد زنان فقط محدود به خانه و خانواده نبوده و زنان در جامعه، محل كار يا هنگام تردد در خيابان نيز از اين خشونتها مصون نبوده ومتحمل برخي رفتارهايي ميشوند كه باعث آزار جسم و روحشان ميشود
کد خبر: ۸۰۲۱۲۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۳/۰۳
کد خبر: ۷۷۷۸۸۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۰۷
کد خبر: ۷۵۹۰۶۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۰/۰۶
بازخوانی برخی از حقوق زنان در قوانین کنونی کشور؛
جایگاه و حقوق زنان در قوانین، از جمله مباحث مهمی است که همواره توجه محافل علمی و متولیان جامعه را به خود معطوف داشته است. در همین زمینه، چند روز پیش جلسه ای با نام «نشست رونمایی از لایحه پیشنهادی منع خشونت خانگی علیه زنان» برگزار شد. بنا بر آمار ارائه شده در این نشست در سال 83 وزارت کشور، تحقیقاتی در 28 استان کشور انجام داده که نشان میدهد 66 درصد از زنان ایرانی در مدت زندگی زناشویی خود حداقل یک بار مورد خشونت خانگی قرار گرفتهاند.
کد خبر: ۶۶۲۷۶۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۴
نشست رونمایی لایحه منع خشونت خانگی علیه زنان برگزار شد.
کد خبر: ۶۶۲۲۶۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۲
کد خبر: ۶۵۳۷۵۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۴