کلیات
کمبود آب یا کمیابی آب (انگلیسی: Water scarcity) شامل تنش آب، کمآبی و بحران آب است. مفهوم تنش آب نسبتاً جدید است. تنش آب مشکل در یافتن منابع آب شیرین برای استفاده است، که علت آن تخلیه منابع است. بحران آب وضعیتی است که در آن آب قابل آشامیدن و غیر آلوده در یک منطقه کمتر از تقاضای آن است.
کمآبی یعنی نبود منابع آب شیرین برای تأمین تقاضای آب متعارف. کمآبی، به علت خشکسالی، فقدان بارندگی و آلودگی نیز ایجاد میشود. کمآبی، از نظر تأثیر بالقوهای که در طی دههٔ آینده میتواند داشته باشد، در سال ۲۰۱۹ توسط مجمع جهانی اقتصاد به عنوان یکی از بزرگترین خطرات جهانی ذکر شدهاست. دلایل کمآبی از برآورده نشدن جزئی یا کامل تقاضا، رقابت اقتصادی بر سر کیفیت و کمیت آب، اختلاف بین کاربران، تخلیه و کاهش برگشتناپذیر آب زیرزمینی و اثرات منفی بر روی محیط زیست، است. دو سوم جمعیت جهان (۴ میلیارد نفر)، حداقل یک ماه از سال را در شرایط کمآبی شدید به سر میبرند. ۵۰۰ میلیون نفر در جهان، در تمام طول سال با کمآبی شدید مواجه هستند. نیمی از بزرگترین شهرهای جهان، کمآبی را تجربه میکنند.
تنها ۰٫۰۱۴ درصد از کل آب روی زمین، شیرین و به آسانی قابل دسترس است. ۹۷ درصد از آب باقی مانده، شور است، و دسترسی به مابقی آن که کمی کمتر از ۳ درصد میباشد، دشوار است. در مقیاس جهانی و از نظر فنی، مقدار کافی آب شیرین وجود دارد. با این حال، به دلیل توزیع نابرابر آب که با تغییرات اقلیمی تشدید شده، ممکن است بعضی مناطق بسیار مرطوب و بعضی بسیار خشک شده باشند. همچنین افزایش شدید تقاضای آب برای صنعت در دهههای اخیر، بشر را با بحران آب مواجه ساختهاست. در صورت ادامه روند فعلی، انتظار میرود که در سال ۲۰۳۰، تقاضا، ۴۰ درصد بیش از منابع شود.
عدم هماهنگی جغرافیایی و زمانی بین تقاضا و دستیابی به آب شیرین، دلیل عمدهٔ کمآبی جهانی است. افزایش جمعیت جهان، ارتقا و بهبود استانداردهای زندگی، تغییر الگوهای مصرف، و توسعهٔ آبیاری کشاورزی اصلیترین دلایل افزایش جهانی تقاضای آب است.
عواملی مانند تغییر اقلیم، خشکسالی، سیل، جنگلزدایی، افزایش آلودگی، گازهای گلخانه ای و استفاده بیهوده از آب میتوانند باعث کمبود منابع شوند. سالانه، آب شیرین کافی برای تأمین این تقاضا در سطح جهان وجود دارد، اما تغییرات مکانی و زمانی این تقاضا و تفاوت در دسترسی به آب، بسیار زیاد است و سبب بروز کمآبی (فیزیکی) در بخشهایی از جهان در زمانهای خاصی از سال میشود. به علت تنوع هیدرولوژیکی طبیعی، کمبود آب در طول زمان متفاوت است اما بیش از این، تابعی از سیاستهای اقتصادی حاکم، و رویکردهای برنامه ای و مدیریتی است. انتظار میرود که این کمبود، با توسعه اقتصادی شدت یابد، اما اگر به درستی شناسایی شود، بسیاری از عواقب آن قابل پیشبینی، جلوگیری یا کاهش است.
برخی کشورها اثبات کردند که جدا شدن مصرف آب از رشد اقتصادی امکانپذیر است؛ مثلاً در استرالیا، بین سالهای ۲۰۰۱ و ۲۰۰۹، در حالی که رشد اقتصادی بیش از ۳۰ درصد بود، مصرف آب تا ۴۰ درصد کاهش یافت. هیئت منابع بینالمللی سازمان ملل متحد اظهار داشت که دولتها به سرمایهگذاریهای کلان در راه حلهای بسیار ناکارآمد که عموماً نه از نظر زیستمحیطی ماندگار هستند و نه از نظر اقتصادی مناسبند، تمایل دارند؛ پروژههای عظیمی مثل سدها، کانالها، خطوط انتقال آب و مخازن آب، جزو این موارد محسوب میشوند. بر اساس نظر ایشان، مقرون به صرفهترین راه جداسازی مصرف آب از رشد اقتصادی، این است که دولتها برنامههای مدیریتی جامع آب را ایجاد کنند که کل چرخه آب، از منبع تا توزیع، مصرف اقتصادی، تصفیه، بازیابی، استفاده مجدد و بازگشت به محیط را در نظر بگیرد.
عرضه و تقاضا
کل مقدار آب شیرینی که بر روی زمین، به شکل آب سطحی یا آب زیرزمینی (مثلا در آبخوانها) به آسانی در دسترس است، ۱۴۰۰۰ کیلومتر مکعب میباشد. از این مقدار کلی فقط ۵۰۰۰ کیلومتر مکعب مورد مصرف و استفاده مجدد بشر قرار میگیرد؛ بنابراین از نظر تئوری، برای تأمین تقاضای جمعیت فعلی جهان که بیش از ۷ میلیارد نفر است بیش از حد کافی، آب شیرین وجود دارد و حتی رشد جمعیت تا ۹ میلیارد نفر یا بیشتر را پشتیبانی میکند. با این حال، به علت توزیع نابرابر جغرافیایی و بویژه مصرف نابرابر آب، در بعضی مناطق جهان و برای بعضی جمعیتها، آب، یک منبع کمیاب است.
کمیابی به عنوان پیامد مصرف، در درجه اول، از استفاده گسترده آب در کشاورزی/دامپروری و صنعت ناشی میباشد. عموماً، مردم کشورهای توسعه یافته نسبت به مردم کشورهای در حال توسعه روزانه حدود ۱۰ برابر آب بیشتری مصرف میکنند. بخش اعظم این مصرف، غیر مستقیم است و مربوط به فرآیندهای تولیدی صنعتی و کشاورزی پر مصرف (آب)، در زمینه کالاهای مصرفی مثل میوه، دانههای روغنی و پنبه میباشد. به دلیل اینکه بسیاری از این زنجیرههای تولید جهانی شدهاند میزان زیادی آب برای تولید کالاها در کشورهای در حال توسعه مورد استفاده قرار میگیرد و آلوده میشود (بیش از آنچه که) برای مصرف در کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته شدهاست.
همزمان با افزایش هشدارهای درباره کمبود آب در تهران، زنگ آب امروز در برخی مدارس پایتخت به صدا در آمد.
کد خبر: ۱۲۲۵۱۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۴
اداره ملی حفاظت محیط زیست افغانستان روز دوشنبه در نشست خبری مشترک با وزارت تحصیلات عالی این کشور اعلام کرد به علت تغییرات اقلیمی نیمی از جمعیت این کشور معادل ۲۱ میلیون نفر با کمبود آب آشامیدنی روبهرو هستند.
کد خبر: ۱۲۲۰۱۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۷
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان:
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان گفت: این استان در سال آبی ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ با ۴۰ درصد کاهش بارندگی مواجه شد و اکنون حدود ۹۸ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی است.
کد خبر: ۱۲۰۱۵۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۸
رئیس سازمان مدیریت بحران کشورگفت : جهان با ۳۴ چالش جدی روبرو است که بیابان زایی، تغییر اقلیم و کمبود آب مهمترین آنهاست.
کد خبر: ۱۲۰۱۲۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۷
مدیر عامل آبفای آذربایجان شرقی با اشاره به کاهش ۱۴ درصدی میانگین بارش های استان در سال آبی جاری اظهار کرد: ذخیره آب سد نهند به میزان ۳.۵ میلیون متر مکعب رسیده است و این سد به عنوان یکی از منابع تامین آب شرب تبریز برای کمتر از یک ماه دیگر آب دارد.
کد خبر: ۱۱۸۲۱۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۶
گزارشی تامل برانگیز از وضعیت آب شرب پایتخت در سال ۱۳۴۲ را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۸۰۸۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۶
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان خبر داد؛
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان مرکزی با بیان اینکه متوسط بارش سالانه در این استان ۲۶۰ میلیمتر است، گفت: به دلیل کاهش بارندگیها در سال جاری، این شاخص ۶۰ میلیمتر کاهش داشته است.
کد خبر: ۱۱۷۹۶۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۸
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی گفت: خشکسالی و کمبود آب موجب شده هم اکنون کار آبرسانی به ۸۱ روستای استان با تانکر سیار انجام شود.
کد خبر: ۱۱۷۹۳۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۶
مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران با بیان اینکه بارندگیهای اخیر تا حد چشمگیری به بهترشدن وضعیت آبخوانها در برخی استانها شده که برف بیشتری دریافت کردهاند، گفت: با وجود کمبود ۲۰ میلیمتری بارندگیها نسبت به بلندمدت با ذوب ذخایر برفی، بارندگیها بیشتر از میانگین بلندمدت میشوند.
کد خبر: ۱۱۶۴۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۳۰
سفیر کبیر ژاپن در ایران با اشاره به حضور کارشناسان ژاپنی در ایران برای حل مسائل مربوط به آب گفت: کمبود آب در ایران هر سال جدیتر میشود و نیاز به ایجاد یک سیستم مدیریت یکپارچه منابع آب، به ویژه در بخش کشاورزی، هرگز به این فوریت نبوده است.
کد خبر: ۱۱۵۸۷۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۰
اگر بحران آب در تهران جدی گرفته شود، تا حد زیادی در بسیاری از نقاط کشور جدی گرفته میشود و برعکس، اگر مورد غفلت قرار گیرد، احتمال غفلت از این بحران در سراسر کشور زیاد است؛ وضعیتی که متاسفانه روی ناخوش آن در حال اجراست، به این صورت که ظاهرا هیچ نشانهای از کمبود آب در تهران دیده نمیشود تا جایی که حتی از راه رسیدن موج سرما موجب نشده کاهش آبیاری گیاهان فضای سبز شهری کاهش بیابد!
کد خبر: ۱۱۵۰۲۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۲۲
غیرنظامیان در کییف پایتخت اوکراین در نتیجه حملات روسیه از کمبود آب رنج میبرند. در حالی که جنگ روسیه علیه اوکراین ادامه دارد، غیرنظامیان به دلیل کمبود آب در کییف در نتیجه حملات روسیه، آب مورد نیاز خود را از چاههای پارکها تامین میکنند.
کد خبر: ۱۱۴۸۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۲
این روزها وارد سومین سال خشکسالی پیاپی در ایران شدهایم و مدام زنگ خطر کمبود آب به صدا میآید چراکه آب سدها به شدت کاهش یافته و بارندگیها کاهش ۹۰ درصدی داشتهاند. در کنار تمام این موارد، مصرف نادرست آب در کشاورزی، مصرف زیاد آب شهری و... نیز بر بحران کمآبی تاثیرگذار است که نیاز به مدیریت، آموزش و فرهنگسازی دارد.
کد خبر: ۱۱۴۸۵۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۲
مسوولان هشدار دادند که تهران دچار کمبود آب است و درصورتی که باران نبارد در زمستان دچار مشکل خواهیم شد. رئیس شورای شهر تهران می گوید که طرح بازچرخانی آب را تهیه کرده ایم و بزودی در شورا بررسی می شود.
کد خبر: ۱۱۴۸۳۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۱
آب شرب مشترکان خانگی پرمصرف و بدمصرف قطع میشود؛ این خبری است که مدیرعامل آب و فاضلاب کشور رسانهای کرد. بنا بر اعلام محمدرضا بختیاری همچنین ممکن است که برخی مناطق در روزهای گرم سال به صورت ساعتی و سهمیهبندی آب دریافت کنند.
کد خبر: ۱۱۲۳۷۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۱
همزمان با آغاز تعطیلات، مصرف آب در جزیره هرمز روند صعودی داشته و بر اساس آمارهای دریافتی مصرف آب در این جزیره طی روزهای اخیر افزایش سه برابری داشته است.
کد خبر: ۱۱۱۱۱۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۰۸
استاد مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان گفت: «وضعیت اسفناک امروزِ زاینده رود، دریاچه ارومیه و غیره، نتیجه یک برنامهی محفلی و دوستانه بوده است.»
کد خبر: ۱۰۹۴۷۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۰۲
جمعی از مردم چهارمحال و بختیاری با برگزاری تجمع در مقابل استانداری در شهرکرد، به " کمبود آب " و "خشک شدن چشمهها بر اثر احداث تونل های انتقال آب" اعتراض کردند.
کد خبر: ۱۰۸۹۰۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۳۰
شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) اعلام کرد: تحمیل تقاضای اضافی و غیرقابل مدیریت برق و گاز به شبکه انرژی کشور به خصوص در ایام اوج مصرف برق (تابستان) و گاز (زمستان) منجر به افزایش احتمال قطعی برق و گاز میشود.
کد خبر: ۱۰۸۱۴۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۱۹
متوسط مصرف آب در تهران سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون لیتر (معادل سه میلیون و ۳۰۰هزار متر مکعب) است که در صورت تداوم این روند، طی روزهای آینده مقوله تامین آب پایتختنشینان با تنگناهای دشواری روبرو خواهد شد
کد خبر: ۱۰۸۱۴۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۱۹