در مورد باستان شناسی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

کلیات
باستان‌شناسی شاخه‌ای از علوم اجتماعی است که به بررسی گذشته، با استفاده از مدارک مادی می‌پردازد. قلمرو باستان‌شناسی از گذشته تا حال را دربرمی‌گیرد. چون همه رویداد‌ها بی‌درنگ پس از رخ دادن، به بخشی از گذشته بدل می‌شود. منابع اطلاعاتی باستان‌شناسی از داده‌های مادی (یا دیگر داده‌هایی) تشکیل می‌شود که به گونه‌ای به انسان مربوط هستند و «آثار فرهنگی» نامیده می‌شوند.


واژه‌شناسی
واژه انگلیسی archaeology از واژه یونانی arkhaiologia به معنی بحث دربارهٔ چیز‌های قدیمی است. اما امروزه معنای آن تغییر کرده و به پژوهش در زمینه گذشته انسان، بر پایه بقایای مادی باقی‌مانده از او، گفته می‌شود. در یونان باستان، در سده‌های نخست پس از میلاد، اصطلاح archaeologist به گروهی از بازیگران تئاتر گفته می‌شد که بر روی صحنه با حرکات صامت افسانه‌های باستانی را بازسازی می‌کردند. واژه archaeology با مفهوم امروزی آن را در سده ۱۷ (میلادی) ژاک اُبسن، طبیب و عتیقه باز اهل لیون، دوباره احیا کرد. او واژه archaeography (باستان‌نگاری) را نیز مطرح کرد. اما این واژه مقبول مردم نیفتاد و وارد مجموعه واژگان نشد.
 

تاریخچه
قدیمترین مدرک مبنی بر به‌کارگیری آثار مادی برای بررسی گذشته‌های دور به سده ۶ (پیش از میلاد) بازمی‌گردد. یعنی زمانی که فرمانروایی از بابل به حفاری در بنا‌های اداری دست زد تا به پیشینهٔ آن‌ها پی ببرد.  توسیدید، مورخ یونانی دورهٔ کلاسیک در سده ۵ (پیش از میلاد) با پژوهش باستان‌شناسی نشان داد که گور‌های جزیرهٔ دلُوس از آنِ اهالی کاریه است و ایشان زمانی این جزیره را در اختیار خود داشته‌اند. توسیدید تاریخ‌نویس یونانی برای نخستین بار اعلام کرد که تاریخ بشر را نباید صرفاً بر پایه آثار مکتوب پیشین نوشت؛ و بنا‌ها و اشیای متعلق به دوران‌های گذشته نیز دربردارنده اطلاعاتی هستند که بایستی مورد عنایت قرار گیرند.

رومیان آثار باستانی را مرمت می‌کردند و به نمایش می‌گذاشتند و مردم با آگاهی از این که آثار مزبور یادمان‌های گذشته‌است، به دیدن آن‌ها می‌شتافتند. در سده ۴ (میلادی)،  سنت هلنا در محلی که مسیح به صلیب کشیده شده بود را حفاری کرد تا آثار مربوط به این رویداد را بیابد. در صدر مسیحیت و در قلمرو امپراتوری بیزانس، مردم به یافتن بقایای مادی متعلق به مسیحیان و رومیان علاقهٔ فراوانی از خود نشان می‌دادند. در اواخر امپراتوری بیزانس قانونی به تصویب رسید که به مردم اجازه می‌داد که چنانچه یادمان تاریخی مهمی نظیر تندیس‌های باستانی سراغ دارند که بنایی مزاحم، دورنمای آن را مخدوش کرده، بشخصه آستین بالا بزنند و آن بنا را تخریب کنند. در این دوره نظریات باستان‌شناسی به این محدود می‌شد که از بقایای مادی می‌توان به اطلاعاتی دربارهٔ گذشته دست یافت.

پس از عصر نوزایی، دوران باستان‌دوستی آغاز شد که زمانهٔ فرضیه‌پردازی پژوهشگران دربارهٔ آثار و بقایای مادی بود. اما در این دوره پیشرفت نظری اندکی در ارزیابی ارتباط بین آثار فرهنگی و تفاسیر از آن‌ها رخ داد. از سده ۱۵ (میلادی) در ایتالیا و از سده‌ها ۱۶ و ۱۷ در کشور‌های شمال غربی اروپا انجمن‌های باستان‌دوستی برپا شد. اشتیاق اروپاییان باستان‌دوست به بررسی گذشته‌ها با سیاحت و استعمار دیگر کشور همراه بود. این امر چشم‌انداز تازه‌ای را در برابر پژوهشگران اروپایی گشود و آنان را به مقایسهٔ بومیان سرزمین‌هایی، چون آمریکا با مردم اروپا در دوران پیش از تاریخ یا اوایل دوران تاریخی برانگیخت.

سده ۱۸ (میلادی) شاهد تحولات و رخداد‌های دیگری بود. از جمله رُئد در سال ۱۷۱۹ (میلادی) به باستان‌شناسی به عنوان وسیله‌ای قابل اعتماد برای شناخت دوران پیش از تاریخ اشاره کرد. در سال ۱۷۳۴ دومونتفاسون دوران پیش از تاریخ را به دوره‌های کاربرد عصر سنگ،  عصر برنز، و عصر آهن تقسیم کرد. علاوه بر این، جفرسون و رُئد به اهمیت لایه‌های خاک و عناصر باستانی، چون گور‌ها در گاه‌نگاری پی بردند. با این که این پژوهشگران و دیگرانی، چون رابک در سده ۱۷ به بررسی لایه‌های باستانی پرداختند، تا اواخر سده ۱۹ (میلادی) لایه‌نگاری جای خود را در بین پژوهش‌های باستان‌شناختی باز نکرد.



گونه‌های یافته‌ها 

برخی از دسته‌بندی‌های یافته‌ها در محوطه‌های باستان‌شناختی:

دست‌ساخته
artifact		 آنچه بشر ساخته یا شکل داده یا از آن استفاده کرده‌است، از نوع اشیا، سازه‌ها، وسایل، بافت‌ها، آرایه‌ها، سفالینه‌ها، سلاح‌ها و آثار هنری. هر دست‌ساخته‌ای که از مواد آلی ساخته شده‌است، مانند چوب، استخوان، عاج، شاخ را دست‌ساختهٔ آلی می‌گویند. هر شیء طبیعی که در ظاهر شبیه به ابزار ساختهٔ دست بشر باشد دست‌ساخته‌نما pseudo-artifact نامیده می‌شود. مشخصهٔ غیرقابل‌تغییر یا متغیر مستقل یک دست‌ساختهٔ معین، شاخصهٔ دست‌ساخته artifact attribute نام دارد. گروهی از دست‌ساخته‌ها که در بسیاری ویژگی‌های ذاتی اشتراک داشته باشد یک گونهٔ دست‌ساخته artifact type را تشکیل می‌دهند.
بوم‌ساخته
ecofact		 هرگونه بقایای جانوری یا گیاهی یافت‌شده از یک محوطهٔ باستانی که هیچ‌گونه تغییر ناشی از فناوری در آن وجود نداشته باشد، اما بر گونه‌ای ارتباط فرهنگی دلالت کند بوم‌ساخته نام دارد. هرگونه بوم‌ساخته با منشأ زیستی، مانند چوب و استخوان و عاج و گروه‌های گیاهی را بوم‌ساخته‌های آلی و هرگونه بوم‌ساخته که فاقد منشأ زیست‌شناختی باشد، شامل خاک و مواد معدنی و نظایر آن را بوم‌ساخته‌های معدنی می‌نامند.

هرگونه بوم‌ساخته‌ای، شامل نمونه‌های میکروسکوپی که از گیاهان به جا مانده باشد، مانند هاگ‌ها و گَرده‌ها یا نمونه‌های ماکروسکوپی مانند بذرها و تخم‌ها و هسته‌ها و بقایای چوب و شاخ و برگ‌ها تشکیل گیابوم‌ساخته‌ها floral ecofacts را می‌دهند.
پدیدار
feature		 عنصری در یک محوطهٔ باستانی یا هر واحد باستان‌شناختی مجزا که ساختار یا لایه یا دست‌ساختهٔ مستقلی به‌شمار نمی‌آید و نمی‌توان آن را جابه‌جا کرد، نظیر چاه‌ها، جوی‌ها، و دیوارها، پدیدار نامیده می‌شود.
زمین‌ساخته
geofact		 هرگونه مادهٔ کانی یا سنگ معدنی که در محوطهٔ باستانی به دست می‌آید و نشان‌دهندهٔ امکان وجود لایه‌های معدنی در نزدیکی محوطه است.
باورساخته
ideofact		 هر یافتهٔ باستان‌شناختی ناشی از فعالیت‌های عقیدتی انسان در گذشته.
شأن‌ساخته
sociofact		 شیء یا نمادی باستان‌شناختی، حاصل کنش‌های اجتماعی انسان، که مرتبهٔ اجتماعی کاربران آن را نشان می‌دهد.

در مورد باستان شناسی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

پس از اینکه گروه‌هایی از انسان‌های خردمند آفریقا را ترک کردند، آثار اندکی از محل سکونت خود باقی گذاشتند تا اینکه ۲۰هزار سال بعد دوباره در اوراسیا ظاهر شدند. پس، آن‌ها در این فاصله به کجا رفتند؟ مطالعه‌ای جدید پیشنهاد می‌کند که انسان‌های خردمندی که از آفریقا خارج شدند، در این مدت در فلات ایران سکونت کردند.
کد خبر: ۱۲۳۰۶۴۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۱۹

نویسندگان این مطالعه ابراز امیدواری کرده‌اند که دی‌ ان‌ ای باستانی بتواند راز مرگ وو را روشن کند. طبق این مطالعه، امپراتور در ۳۶ سالگی به طور ناگهانی درگذشته است. توضیحاتی که در متون تاریخی برای مرگ او ارائه شده است شامل بیماری و مسمومیت عمدی می‌شود.
کد خبر: ۱۲۲۹۳۷۰   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۱۰

آخرین دستاوردهای باستان‌شناسی ایران از حدود ۱۱۹ فعالیت میدانی در محوطه‌های تاریخی، درحالی برای نخستین‌بار رونمایی شد، که با اعلام نتیجه مطالعه‌ها و آزمایش‌های انجام‌شده روی نویافته‌ها، تاریخ ایران با تحولاتی مواجه شد.
کد خبر: ۱۲۲۹۱۶۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۰۹

دکتر علی‌اکبر سرفراز باستان‌شناس پیشکسوت در ۹۶ سالگی درگذشت.
کد خبر: ۱۲۲۰۸۴۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۱

فقر اقتصادی ناشی از جنگ‌های طولانی میزان درجه حساسیت و تعصب نسبت به میراث فرهنگی و آثار باستانی را کاهش می‌دهد.
کد خبر: ۱۲۱۶۶۴۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۹

در زیر آب‌های فیروزه‌ای دریاچۀ اوهرید در مرز آلبانی و مقدونیه، تیر‌هایی چوبی یافت شده است که به نظر می‌رسد بقایای یک روستای ۸ هزار ساله باشند؛ اینجا قدیمی‌ترین روستای شناخته شدۀ ساحلی در اروپا است.
کد خبر: ۱۱۸۷۶۶۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۲

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی از شناسایی و بررسی کتیبه‌ای منقش به نام «ایران» در آرامگاهی در شهر راجشاهی بنگلادش خبر داد.
کد خبر: ۱۱۸۰۹۴۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۷

 تاریخچه جیرفت به حدود پنج هزار سال پیش برمی‌گردد؛ تمدن عصر مفرغ که به تمدن جیرفت معروف شده در این منطقه متولد شده است. ردپایی از این تمدن در تپه‌های صندل دوقلوی کنار پیدا شده است؛ جایی که باستان‌شناسان لوح‌های گلی و سنگی با شخصیت‌های اصلی را کشف کردند که گمان می‌رود منشأ سیستم نوشتاری عیلامی و همچنین معبدی شبیه زیگورات باشد. باستان‌شناسان می‌گویند مطالعات بیشتر روی آثار کنار صندل، جیرفت و نه بین‌النهرین را به‌عنوان زادگاه قدیمی‌ترین تمدن جهان شرق نشان خواهد داد.
کد خبر: ۱۱۶۵۶۳۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۷

کد خبر: ۱۱۵۸۳۲۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۷

کد خبر: ۱۱۵۷۲۵۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۰

بیش از ۲۴ مجسمه برنزی در چشمه‌های آب گرم باستانی توسکانی، ایتالیا کشف شده است.
کد خبر: ۱۱۴۹۶۷۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۹

گروهی از محققان مطالعه‌ای را در مجله Nature منتشر کرده‌اند که اولین کشف، تجزیه و تحلیل فسیل‌های خانواده نئاندرتال‌ها در دو غار سیبری را گزارش می‌کند.
کد خبر: ۱۱۴۶۳۳۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۹

باستان‌شناسان دریافتند که محوطه باستانی شوش از آنچه تاکنون تصور می‌شد، قدیمی‌تر است.
کد خبر: ۱۱۳۶۲۰۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۳۰

باستان شناسان اخیرا به مجموعه‌ی مرموزی از ردپای باستانی ارواح» در نمکزارهای صحرای یوتا برخورده‌اند. این اکتشاف به صورت تصادفی انجام شده است.
کد خبر: ۱۱۳۳۵۱۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۱۵

بسته خبری آموزشی مدرسه آنلاین؛
در بسته زیر اخبار و محتوا‌های آموزشی پیرامون «معرفی رشته کاردرمانی»، « باستان شناسی رشته ای جذاب با بازار کاری»، «از رشته دکتری پیوسته زیست فناوری چه می دانید؟» و «گریه تلخ دانش آموزان بخاطر تخریب مدرسه توسط سیل»، «آینده شغلی رشته تاریخ » را می‌خوانید.
کد خبر: ۱۱۳۲۳۹۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۰۸

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۱۹۸۱۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۳۰

ژئوپارک طبس به عنوان مجموعه‌ای منسجم از پدیده‌های طبیعی، زمین شناختی، فرهنگی و تاریخی ظرفیتی بی‌نظیر برای جذب گردشگر در این شهرستان محسوب می‌شود که با توجه به زیرساخت‌های فراهم شده، نوروز ۱۴۰۱ فرصتی مناسب برای دیدن جاذبه‌های آن است.
کد خبر: ۱۱۱۰۴۴۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۲۹

کاوش کتیبه سه زبانه داریوش در صفه جنوبی تختگاه تخت جمشید توسط گروه باستان‌شناسی پایگاه میراث‌جهانی تخت جمشید با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به انجام رسید.
کد خبر: ۱۱۰۹۵۴۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۲۳

سرپرست هیات باستان‌شناسی ویرانشهر فاروج خراسان شمالی گفت: مطالعات انجام شده در باره دروازه غربی این محوطه‌ تاریخی که بتازگی از دل خاک بیرون کشیده شده، نشان می دهد این بنا مربوط به دوره اشکانی است.
کد خبر: ۱۰۹۶۱۳۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۱۰

یک باستان‌شناس اعلام کرد کارگرانی که در خیابانی در لیما، پایتخت پرو در حال کارگزاری لوله‌های گاز بودند، به‌طور تصادفی با بقایای یک گورستان متعلق به دوران پیشاکلمب [زمانی که هنوز اروپایی‌ها وارد قاره آمریکا نشده بودند] روبرو شدند.
کد خبر: ۱۰۸۶۰۰۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۵

nabzefanavari
ostanha
bato
farhangi
jahan
economic
sport
social
parliment
نبض بورس - داخلی - ستون چپ