کلیات

میدان آزادگان از میدان های نفتی درجنوب غربی ایران، در 80 کیلومتری غرب اهواز و در نزدیکی شهر سوسنگرد و در مجاورت مرز ایران و عراق قرار دارد. اولین چاه اکتشافی در گستره این میدان نفتی در سال 1355 حفر و مجموعه مخازن عظیم این میدان با حفر دومین چاه در سال 1378 کشف گردید. تاکنون چهار لایه تولیدی شامل سروک، کژدمی، گدوان و فهلیان در میدان آزادگان شناسایی شده اند. بر روی نقشه همتراز سطحی، طول میدان در بخش ایرانی حدود 45 الی 60 کیلومتر، عرض آن حدود 17 کیلومتر و مساحت آن به طور تقریبی 900 کیلومتر مربع می باشد. مجموع نفت درجای مخازن بیش از 34 میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن در حدود 2 میلیارد بشکه برآورد می شود. میدان نفتی آزادگان از میادین تحت مدیریت شرکت نفت و گاز اروندان است، که عملیات توسعه آن توسط شرکت مهندسی و توسعه نفت ایران انجام می‌گیرد.

به دلیل وسعت زیاد میدان آزادگان، توسعه آن به دو بخش آزادگان شمالی و جنوبی تقسیم شده است.

میدان آزادگان شمالی

میدان آزادگان شمالی در واقع بخش شمالی میدان آزادگان می باشد که مساحتی حدود ۴۶٠ کیلومتر مربع را داراست . این میدان در 120 کیلومتری جنوب غربی اهواز، در منطقه مرز مشترک ایران و عراق و عمدتا در تالاب هورالعظیم واقع شده است. میزان نفت درجای این میدان در مخازن سروک،کژدمی و گدوان در حدود 5/86 میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن 420 میلیون بشکه برآورد می شود. در چاه های این میدان از مکانیزم فرازآوری با گاز (Gas Lift) به منظور حفظ و نگهداشت سطح تولید استفاده شده است. فاز 1 طرح توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی در قالب قرارداد بیع متقابل توسط شرکت ملی نفت چین (CNPCI) توسعه داده شده و در حال حاضر از 59 حلقه چاه موجود در میدان، 75,000 بشکه نفت در روز تولید می گردد. نفت فرآورش شده این میدان  توسط خط 16 اینچ به طول 73 کیلومتر به تلمبه خانه غرب کارون  ارسال می گردد و قرار است که گاز استحصال شده  آن نیز با خط 12 اینچ به طول 42 کیلومتر به کارخانه NGL3200 ارسال شود.

میدان آزادگان جنوبی

میدان آزادگان جنوبی در واقع بخش جنوبی میدان آزادگان می باشد که مساحتی در حدود 440 کیلومتر مربع را داراست. طرح توسعه این میدان با هدف ایجاد ظرفیت تولید، فرآورش و انتقال نفت 320 هزار بشکه در روز از لایه های سروک، کژدمی و گدوان و فهلیان از طریق حفر 185 چاه جدید در حال اجرا می باشد. نفت درجای این میدان 28/2 میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن در حدود 1/6 میلیارد بشکه برآورد می شود. درجه سنگینی نفت در این میدان از 22 تا 34 API می باشد. هم اکنون تولید این میدان روزانه حدود 85 هزار بشکه نفت خام می باشد که پس از فرآورش در واحد بهره برداری غرب کارون به تلمبه خانه غرب کارون ارسال می گردد.

شرکت ملی نفت چین

برای توسعه میدان در مهر سال ۱۳۸۹ توسعه همه مخزن‌های میدان آزادگان به شرکت ملی نفت چین واگذار شد. قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی به ارزش ۲٫۵ میلیارد دلار در قالب بیع متقابل بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت چین امضا شد و در نهایت با توجه به تغییرهای اعمال شده در طرح جامع توسعه (MDP)، عملیات اجرایی این طرح از شهریور سال ۱۳۹۱ همزمان با تصویب طرح جامع تجدید نظر شده توسعه میدان (RMDP) آغاز شد. از سال ۲۰۰۹ شرکت ملی نفت چین قراردادی به جهت اکتشاف و توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی با دولت ایران امضا کرد و نهایتا بهره‌برداری از این میدان با سرمایه‌گذاری شرکت‌های ایرانی و ظرفیت تولید روزانه ۲۵ هزار بشکه در تیر ۱۳۸۶ آغاز شد. ظرفیت تولید این میدان ۲۶۰ هزار بشکه در روز اعلام شده بود. برداشت این میزان نفت در پی تعمیر و تکمیل ۶ حلقه چاه نفت، ساخت حدود ۹۰ کیلومتر خط لوله، ۲ دستگاه تفکیک‌کننده نفت و گاز و ۱۰۰ کیلومتر خط لوله ۱۰ اینچ انجام شده‌است.

اخراج پیمانکار چینی

طبق قرارداد با چینی‌ها باید طی ۵۲ ماه حجم تولید از میدان به روزانه ۳۲۰ هزار بشکه برای مدت سه سال افزایش می‌یافت. پس از حدود چهار سال از حضور شرکت شرکت ملی نفت چین در میدان آزداگان جنوبی، این شرکت به دلیل تعلل در توسعه این میدان مشترک با عراق در اردیبهشت ۱۳۹۳ خلع ید شد. مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران (رکن‌الدین جوادی) اعلام کرد به دستور وزیر نفت (بیژن نامدار زنگنه)، پیمانکار چینی طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی، خلع ید و حکم برکناری آن ابلاغ شد.

همکاری با توتال

پس از اخراج شرکت CNPC چین از میدان آزادگان جنوبی توسط وزارت نفت در سال ۱۳۹۳، وزیر نفت تصمیم گرفت با تکه تکه کردن پروژه توسعه این میدان، کار را پیش ببرد اما سرانجام ایده وی، منجر به توسعه ناقص میدان آزادگان جنوبی شد. وزارت نفت که به واسطه قراردادهای جدید نفتی و امید به برجام، چینی‌ها را اخراج کرده و منتظر ورود شرکت‌های نفتی بزرگ در ایران بود، قصد داشت توسعه آزادگان جنوبی را به مناقصه گذاشته و توسعه این میدان را به یکی از شرکت‌های غربی واگذار کند. سرانجام در فروردین ۱۳۹۵، وزارت نفت، خبر از انعقاد یک قرارداد بین شرکت ملی نفت ایران و توتال فرانسه برای توسعه این میدان منتشر کرد. جزئیات این قرارداد، محرمانه بوده ولی به گفته سیدمحمود مرعشی، مجری توسعه میدان آزادگان در شرکت مهندسی و توسعه نفتی، میزان سرمایه‌گذاری این شرکت کمتر از ۵ میلیارد دلار بوده و از این رو، شرکت ملی نفت مجبور است برای تأمین مابقی هزینه‌ها از سرمایه شرکت‌هایی همچون اینترپوز و وینچی، هیوندایی و ماروبنی استفاده کند.