بازدید 15664

آیا دولت صلاحیت ارائه «لایحه همه پرسی در مورد نظارت استصوابی» را دارد؟

پس از آنکه در روز‌های اخیر، بار‌ها از سوی اصلاح طلبان از روند تایید صلاحیت‌ها و نظارت استصوابی از سوی شورای نگهبان انتقاداتی مطرح شده بود، روز گذشته، لعیا جنیدی در حاشیه نشست هیأت دولت در جمع خبرنگاران، از تدوین لایحه همه پرسی درباره این موضوع خبر داد.
کد خبر: ۹۵۸۶۲۰
تاریخ انتشار: ۲۴ بهمن ۱۳۹۸ - ۰۷:۲۰ 13 February 2020
آیا دولت صلاحیت ارائه «لایحه همه پرسی در مورد نظارت استصوابی» را دارد؟نویسندگان و طراحان قانون اساسی ایران، یکی از حقوق اثرگذار و با اهمیت ملت یعنی «اعلام نظر مستقیم» را در اصل ۵۹ قانون اساسی مورد تاکید قرار داده و این اصل را به همه پرسی اختصاص دادند. این موضوع آنقدر در نگاه واضعان آن از ارزش و اهمیت برخوردار بود که در سال ۱۳۶۸ هم قانونی با نام «قانون همه پرسی در جمهوری اسلامی ایران» در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و هدف این بود که این اصل از آن به بعد به ابزار مهمی برای اعلا نظر مستقیم مردم تبدیل شود؛ اما به رغم تمام تفاسیر و اعلام نظریات و حتی وعده‌هایی که درباره تحقق عملی و اجرای آن داده شد، از سال ۱۳۶۸ به بعد استفاده نشد.

به گزارش «تابناک»؛ در تاریخ سیاسی ایران بر اساس تعابیری همه پرسی در کل در پنج موضوع مورد استفاده قرار گرفته است که سه مورد آن پس از انقلاب اسلامی و در سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۶۸ بوده و از سال ۱۳۶۸ به بعد علی رغم تمامی وعده‌ها و پیشنهادهای جناح‌ها و مقامات مختلف سیاسی برای برگزاری همه پرسی دیگر مورد استفاده قرار نگرفته است. افعال و اقوال فعالان سیاسی درباره موضوع همه پرسی، نشان می‌دهد که اکثرا بر این عقیده بوده اند که می‌توان با طرح پیشنهاد برگزاری همه پرسی، جناح مقابل را ترغیب و یا تهدید به پذیرفتن نظرات کرد و لذا شاهد این هستیم که در موارد اختلافی اساسی میان جناح‌های سیاسی، همیشه فریاد‌های حمایت از همه پرسی از اردوگاه‌های سیاسی شنیده می‌شود.

اما از سوی دیگر به موازات فعالان سیاسی در میان حقوقدانان هم شاهد این هستیم که درباره تفسیر و تعریف و اجرای این اصل اختلاف نظرات گوناگون و شدیدی وجود دارد. درخواست اخیر فعالان اصلاح طلب درباره برگزاری همه پرسی و تاکید رییس جمهور بر این موضوع و در پی آن سخنان اخیر لعیا جنیدی، معاون حقوقی رییس جمهور درباره ارائه لایحه برگزاری همه پرسی درباره نظارت استصوابی بهانه‌ای بود که مجددا آن اختلاف نظرات گذشته میان فعالان سیاسی و حقوقدانان از گرایش‌های مختلف رو شده و مورد توجه قرار گیرد.

پس از آنکه در روز‌های اخیر بار‌ها درباره روند تایید صلاحیت‌ها و نظارت استصوابی از سوی شورای نگهبان انتقاداتی مطرح شده بود، روز گذشته، لعیا جنیدی در حاشیه نشست هیأت دولت در جمع خبرنگاران، از تدوین لایحه همه پرسی درباره این موضوع خبر داد و گفت: این لایحه چهارچوب نظارت استصوابی را مشخص می‌کند و چون باید در قالب همه پرسی درآید، کوتاه و روشن و به صورت آری و خیر است؛ بنابراین طولانی نیست.

وی درباره رویکرد لایحه همه پرسی خاطرنشان کرد: بیشتر رویکرد ما حالت تقنینی دارد و مهم این است که بتوان در مرحله اجرا به خوبی عمل کرد، چون وقتی موضوعی مبهم مطرح شود، در مرحله اجرا مشخص نیست به چه ترتیب پیش می‌رود.
معاون رئیس جمهوری اضافه کرد: بخشی از آن که مربوط به معاونت حقوقی است، چون تصریح شده که با تسریع انجام شود، این اتفاق افتاده و خیلی زود تحویل خواهیم داد و منطقا می‌تواند به مجلس حاضر برسد؛ اما این اقدام اخیر از سوی دولت که به تعبیر برخی فعالان سیاسی، حکم نوشداروی پس از مرگ سهراب را برای اصلاح طلبان خواهد داشت، دوباره ابهامات و سوالات مهمی را مطرح کرد و موجب شد که تفاسیر اختلافی از اصول قانون اساسی مجددا واکاوی شود که یکی از مهمترین مباحث این بود که آیا اساسا دولت صلاحیت ارائه لایحه‌ای برای برگزاری همه پرسی درباره نحوه و نوع نظارت استصوابی که به اعتقاد برخی از صلاحیت و وظایف ذاتی شورای نگهبان است را دارد یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال و فهم بهتر موضوع بهتر است نگاهی داشته باشیم به استدلالات و دلایل موافقان و مخالفان این موضوع.

مخالفان این لایحه بر این باورند که بنا بر اصل ۹۸ قانون اساسی «تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است...» بنابراین تفسیر قانون اساسی در حکم قانون اساسی بوده و از قانون عادی بالاتر هم است. از طرفی در اصل ۵۹ قانون اساسی اظهار داشته، اعمال قوه مقننه از راه همه پرسی ممکن است، پس می‌توان گفت: در همه پرسی اصل ۵۹ تنها مواردی امکان برگزاری همه پرسی را دارد که اساسا در حوزه صلاحیت مجلس و قوه مقننه باشد، در حالی که تفسیر قانون اساسی منحصرا در صلاحیت شورای نگهبان است و مجلس امکان تغییر یا تفسیر قانون اساسی را طبق این اصل ندارد؛ بنابراین، برگزاری همه پرسی درباره نظر تفسیری شورای نگهبان بر اساس مکانیسم اصل ۵۹ خلاف قانون اساسی است.

چندی پیش، روزنامه کیهان هم در مطلبی که به بررسی این موضوع اختصاص داده بود، نوشت: «در اصل ۹۹ قانون اساسی آمده است؛ «شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه‌پرسی را بر عهده دارد». از آنجا که «نظارت» در این اصل علی‌الاطلاق است، به روال منطقی و شناخته شده حقوقی، این نظارت شامل تمامی ابعاد و مراحل انتخابات خواهد بود. با وجود این هیأت مرکزی انتخابات در سال ۱۳۷۰ با استناد به اصل ۹۸ قانون اساسی که تفسیر قانون اساسی را بر عهده شورای نگهبان دانسته است، از شورای نگهبان خواستار تفسیر این اصل شد و شورای نگهبان طی نامه شماره ۱۲۳۴ مورخ ۱ / ۳ / ۱۳۷۰ اعلام کرد: «نظارت مذکور در اصل ۹۹ استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تایید و رد صلاحیت کاندیدا‌ها می‌شود»؛ بنابراین تکلیف نظارت مذکور در اصل ۹۹ کاملاً روشن و خالی از ابهام است و شبهه‌ای در آن وجود ندارد که نیازی به رفراندوم داشته باشد.
گفتنی است، تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی در حکم قانون اساسی است و بازنگری در قانون اساسی برخلاف آنچه آقای رئیس‌جمهور تصور کرده‌اند مصداق اصل ۵۹ قانون اساسی نیست! انتظار می‌رفت جناب رئیس‌جمهور که خود را حقوقدان می‌دانند از تفاوت رفراندوم تقنینی (اصل ۵۹) و رفراندوم اساسی (موضوع اصل ۱۷۷) با خبر باشند

در اصل ۵۹ قانون اساسی که آقایان به آن استناد می‌کنند، آمده است: «در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اِعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد». همانگونه که ملاحظه می‌شود، همه‌پرسی در این اصل مربوط به قوه مقننه است و نه تغییر در قانون اساسی... توضیح آنکه نظارت شورای نگهبان مدلول اصل ۹۹ قانون اساسی است و از آنجا که اصل ۹۸، تفسیر قانون اساسی را بر عهده شورای نگهبان گذاشته است، تفسیر این شورا نیز (نظارت استصوابی) در حکم قانون اساسی است؛ بنابراین، چنانچه آقایان هوس بازنگری در قانون اساسی را داشته باشند، باید به اصل ۱۷۷ مراجعه کنند. در این اصل، اعضای شورای بازنگری نیز مشخص شده‌اند و ربطی به رئیس‌جمهور ندارد؛ بنابراین بسیار تعجب‌آور است که رئیس‌جمهور حقوقدان از ابتدایی‌ترین الفبای حقوق بی‌اطلاع باشد و با طناب پوسیده حزبی که برخی از اعضای اصلی آن سابقه شناخته شده‌ای از وطن‌فروشی را در کارنامه سیاه خود دارند، باقی مانده عمر دولت خود را هم بر باد دهد.».

اما حامیان این لایحه هم استدلالاتی دارند. مثلا دکتر علی اکبر گرجی ازندریانی معاونت ارتباطات و پیگیری اجرای قانون اساسی معلونت حقوقی ریاست جمهوری معتقد است از منظر حقوق اساسی تفسیر شورای نگهبان در حکم قانون اساسی است و برهمه برداشت‌ها و تفسیر‌های دیگر نهاد‌ها حاکم است. پس شورای نگهبان پهلوانی است که تمام مقامات و نهاد‌های حکومتی باید حرمت آن را نگه دارند. وانگهی تفاسیر و دیگر نظریات شورای نگهبان در مواجهه با اراده ملت هیچ ارزش و اعتبار حقوقی ندارد، زیرا اراده ملت آبشخور همه اعتبارات حقوقی است. در این حالت، شورای نگهبان به قهرمانی می‌ماند که در مواجهه با مادر خویش به خاک می‌افتد و جز فروتنی و کرنش در برابر خالق خود چیزی نمی‌داند. همچنین برهمین اساس است که برخی بر این باورند، شورای نگهبان در تفسیر اصل ۵۹ قانون اساسی ره به خطا برده است و نظارت شورای نگهبان برای مراقبت از تجاوز قانونگذار عادی به متون قانون اساسی است، نه برای مراقبت از اعمال اراده نویسنده و آفریدگار قانون اساسی.

اما شاید شایسته باشد که برای فهم دقیق‌تر از موضوع همه پرسی، نگاه یکی از اساتید برجسته حوزه حقوقی عمومی ایران یعنی دکتر سید محمد هاشمی را مورد توجه قرار دهیم. وی معتقد است، اساسا در کشور ما سه نوع همه‌پرسی وجود دارد: همه‌پرسی تقنینی، همه‌پرسی سیاسی و همه‌پرسی اساسی.

در همه‌پرسی تقنینی غیر از قانون‌گذاری‌ که پارلمان انجام می‌دهد، مردم هم مستقیم قانون‌گذارند. اصل ۵۹ قانون اساسی درخواست همه‌پرسی تقنینی را در اعمال قوه مقننه لحاظ کرده است؛ به این صورت که همه‌پرسی تقنینی باید به تأیید دو‌سوم مجموع نمایندگان ملت برسد. در اینجا نامی از پیشنهاد‌دهنده نیامده، لکن در ماده ۳۶ قانون مصوبه ۴/۴/۶۸ همه‌پرسی از سوی رئیس‌جمهور یا صد نماینده مجلس پیشنهاد می‌شود و به تصویب دو‌سوم نمایندگان ملت می‌رسد. همه‌پرسی تقنینی تا به حال در کشور ما تجربه نشده است.

همه‌پرسی دیگر بازنگری در قانون اساسی است که در اصل ۱۷۷ آمده و آن بازنگری در قانون اساسی به دستور رهبری است که به رئیس‌جمهور دستو می‌دهد و بعد از اینکه مجلس خبرگان تصویب کرد به آرای عمومی گذاشته می‌شود.

رأی مردم به جمهوری اسلامی ایران در دوازدهم فروردین ۵۸، تجربه همه‌پرسی اساسی بود. درباره خود قانون اساسی هم بعد از تصویب قانون اساسی در مجلس خبرگان رهبری، قانون اساسی به آرای عمومی گذاشته شد. بازنگری در قانون اساسی مطابق اصل ۱۷۷ به عهده رهبری است که بعد از مشورت با مجمع تشخیص باید به رأی اکثریت مطلق شرکت کنندگان برسد. درباره همه‌پرسی سیاسی هم تجربه‌ای نداشتیم؛ اما از آنجا که رهبری اختیاراتی در تبیین سیاست‌های کلی نظام و حل معضلات نظام از طریق مجمع تشخیص مصلحت را دارند می‌توانند قبل از اتخاذ تصمیم، آن را به آرای عمومی بسپارند؛ لذا براساس مطالب پیش گفته می‌توان گفت: اگر ارائه این لایحه از لحاظ تحقق اهداف سیاسی شاید نوشدارویی پس از مرگ سهراب باشد، اما از نگاه علمی و حقوقی می‌تواند محمل مناسبی برای صاحبنظران حوزه حقوق عمومی در کشور باشد که بتوانند با اعلام نظرات صریح خود درباره تفاسیر مختلف از متن و حاشیه اصل ۵۹ قانون اساسی به قضاوت و داوری اذهان عمومی از این وعده و شعار همیشگی جناح‌های سیاسی کمک نمایند و این سوال را پاسخ دهند که آیا اساسا تعاریف فعالان سیاسی و اذهان عمومی از همه پرسی با ظرفیت‌های قانونی این اصل و قوانین مرتبط با آن همحوانی دارد یا خیر؟

سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۷
در انتظار بررسی: ۲۱
انتشار یافته: ۳۲
تعجب‌آور است که رئیس‌جمهور حقوقدان از ابتدایی‌ترین الفبای حقوق بی‌اطلاع باشد و نداند که یه دور باطل هست که خود نهاد انتصابی نماینده ضد خودش رو باید تایید صلاحیت کنه و بعد قانون ضد خودش رو تایید کنه ! #شوخی با دموکراسی
پاسخ ها
ناشناس
| Russian Federation |
۱۱:۲۵ - ۱۳۹۸/۱۱/۲۴
تعجب اور است که یک روزنامه بیمخاطب با تیراژ چند صد نسخه که انهم اجباریست برای رییس جمهور یک کشور تعیین حق و حقوق میکند!!!!!!! اگر رییس جمهور صلاحیت اجرای قانون اساسی را نداشته باشد پس چه کسی دارد؟قانون اساسی را تعطیل کنند و مانند کشورهای قرن ۱۸ کشور را اداره کنند و ژست مردمسالاری را بگذارند کنار .وگرنه قانونی که رییس جمهور منتخب و دولت ابلاغ میکند و مجلس منتخب تصویب میکند لازم الاجراست بخصوص که در جهت قانون اساسی باشد
با این بازی ها و فریبکاری سیاستمداران آشناییم

دیگه گول نمی خوریم

من رای نمی دم
نظارت استصوابی نبود که تو از 96 به بعد تو خونه ت بودی حسن جون
کدام دولت !!؛!!!!؟!؟!!؟؟!!؟!!؟!!؟

دولتی نمی بینم !!!!!!!!!!!؛!!!!!!!!!!!!!
میگن ساندیس کمیاب شده .
الان باید به فکر ساندیس باشیم . نظارت استصوابی رو ولش کن.
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۵:۲۲ - ۱۳۹۸/۱۱/۲۴
آلبانی چه خبر؟
در شرایط کنونی مهمترین همه پرسی ضرورت ادامه فعالیت دولت روحانی است که هر روزش خسارت است و مصیبت
پس با این حساب قانون و مردم کشک
اصلاُ در اين كشور هيچكس صلاحيت و مجوز هيچ اصلاحى را ندارد. همين است كه هست چون بعضيها اين طور راحت ترند. بگذاريد راحت باشند.
اگر در این دوره مجلس برای نظارت استصوابی شورای نگهبان اقدامی نشود در مجلس بعدی این امر محال است چون اکثریت قاطع گروه تمامیت خواه خواهند بود.
پاسخ ها
محمد
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۱:۵۵ - ۱۳۹۸/۱۱/۲۴
اگه این مجلسی که خیلی از نماینده هاشو شماها کیلویی فرستادین داخل، یک ذره استحقاقشو داشت ، نظرت جای فکر کردن داشت.
آقای تدارکاتچی این آخری خودش رو داره لوس میکنه. متوجه شده که سرنوشت اون مثل روسای قبلی است مثل ممنوع التصویری و ... حالا اومده خودش رو توی دل مردم جا بده
اگه دولت صلاحیت «ارائه لایحه» را هم نداشته باشد، جداً پیشنهاد می‌کنم مردم را مسخره نکنید و دولت را به دوستان خود بسپارید.
نظارت استصوابی که الان دارن اعمال میکنن کاملا مغایر با نظرات ا مام راحل است امام فرمودند اگه به کسی در هیات اجرایی و دستگاههای 4 گانه اجحاف شد رجوع کنید به معتمدین شهر و از مهتمدین بپرسین تا حقی از کسی ضایع نشه الان متاسفانه حتی کسایی که از هیات اجرایی ودستگاههای 4 گانه مشکلی ندارن ، شورای نگهبان با مراجعه به افرادی که میشناسن و مورد اعتماد خودشونه نه معتمد شهر و گزارش بدون سند و مدرک میگیرن و به اون اکتفا میکنن هرچند واقعیت نداشته باشه . این باعث میشه نخبگان مدیریتی و افراد باتجربه ومتخصص وصادق حذف بشن . من خود نمونه بارز این موضوع هستم . رویکرد شورای نگهبان کلا عوض شده و در شعار طبق قانون عمل میکنن و در عمل مغایر قانون اگه مجلس و دولت جرات داشته باشن همه چرسی رو اجرایی میکنن. حتما ملت استقبال میکنن.
فقط اگر جرات دارید، همه پرسی بگذارید تا ببینیم، پدران ما چه حقی داشتند که برای ما حاکم تعیین کنند؟
خیلی جالبه! تابناک کلا سعی میکنه ادای یک سایت روشنفکر و طرفدار اصلاحات (اصلاحات به معنای عام و نه به معنی یک حزب سیاسی) رو دربیاره. ولی هر زمان که احساس میکنه ممکنه یه اصلاح اساسی بخواد اتفاق بیفته صورت واقعی خودش رو آشکار میکنه. به نظرم طرح مساله ای مثل رفراندوم حداقل یک حسن داره و اونم اینه که صورتهای واقعی اشخاص و جریانها و رسانه ها رو مشخص میکنه. البته میدونم که این متن منتشر نمیشه ولی نوشتم که حداقل شخص سانسورچی سایت بدونه که ما هم خیلی از باغ خارج نیستیم!
نتیجه معلوم است . مجلس تصویب می کند . شورای نگهبان رد می کند . مجمع تشخیص رد می کند . این راه اگر رفتنی بود در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی طی می شد و نیاز به تحصن نبود .
پاسخ ها
محمد
| United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland |
۱۴:۱۲ - ۱۳۹۸/۱۱/۲۴
اگه دو سوم نماینده ها رای بدن، نیازی به تأیید شورای نگهبان نیست.
علی
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۶:۲۰ - ۱۳۹۸/۱۱/۲۴
من هم با شما موافقم. این قانون آخرش اجرایی نمیشه. ولی حداقل یک حسن بزرگ داره و اونم اینه که اشخاص و احزاب و رسانه ها مجبور میشن راجع بهش موضع مخالف یا موافق یا بیطرف بگیرن. و همین قضیه باعث میشه ما مردم حداقل بفهمیم کی واقعا چطوری فکر میکنه که برای انتخاب فرداهایمان به دردمون خواهد خورد.
دوباره اینترنت قطع کردین؟ خوشتون اومده؟
حالا دیگه ؟؟؟؟!!!!! حالا که مردم بیچاره شدن !!!!!!!!!!
به باور من اگه برگزاری همه پرسی باب بشه تبدیل به سوپاپ اطمینان نظام میشه و از بسیاری از اعتراضات و تظاهرات پیشگیری میکنه. خبرگزاری تابناک که همواره خودش رو سمت مردم معرفی کرده و به همین خاطر هم هست من از زمانیکه به سیاست علاقه مند شدم این خبرگزاری رو دنبال کردم، شایسته است که با قلم نویسندگان خود از برگزاری همه پرسی حمایت کنه.
دولت به جای رسیدگی به گرانی ها و معیشت مردم دو دستی چسبیده به حزب اصلاحات تا اب تو دلشون تکون نخوره. دولت تبدیل شده به لابی اصلاحات
مالکان و صاحبان قدرت و ثروت و رسانه و تریبون در کشور ، اجازه نمی دهند
تا نظرات و خواست اکثریت مردم به کرسی بنشیند
خودشان خوب میدانند ، که در اقلیت هستند .
با سلام واحترام
اصولا اصل 59 قانون اساسی یکی از اصول مترقی است که قانون گذار برای برون رفت کشور از بن بست های احتمالای با رای مردم پیش بینی کرده است. درشرایط فعلی که در برخی موارد مهم نظیرنظارت استصوابی، روابط خارجه ومذاکره، وحتی اصلاح قانون اساسی کشور با مشکل رو برو شده بهترین راه برون رفت مراجعه به ارای عمومی وهم پرسی است.درمیان مردم هم این خواست عمومی بصورت آشکار قابل مشاهده است. ومیتواند "امید به اصلاح مشکلات کشور را در مردم " زنده کند. امید است در تمامی موارد فوق الذکر اجرایی گردد.
ومن الله توفیق
خیلی چیز ها باید به همه پرسی گذاشته بشه مردم باید سرنوشت خودشون را انتخاب کنند نه افرادی 100 ساله برای ما تصمیم بگیرن
با این که شورای نگهبان نظارت می کنه 90 نماینده در مجلس دچار فساد مالی و اخلاقی میشن. به این فکر کنین اگر این نظارت حذف بشه چه اتفاقی می فته. دولت روحانی بجای انحراف افکار عمومی فکری به حال معیشت مردم کنه. در آلمان هم همه پرسی صورت نمی گیره و وضع مردم هم بد نیست. خسته کردین مردم را با این بازیهای سیاسی.
عمرا اگر قدرت چنين كاري را داشته باشند
در عدم صلاحیت این دولت و دولت های قبل برای اداره کشور اصلا اعتراضی نیست . فراموش نکنید که این موضوع نیز انتخاب همانهایی است که خود را صاحب مملکت میدانند
تمام فلاکتی که امروز مردم ما دچارش هستن نتایج سیاست خارجی و در رتبه دوم فساد فراگیر هست
اگر راست میگید و مردم رو آدم حساب میکنید در مورد سیاست خارجی رفراندم بذارید نه مسائلی که هیچ دردی رو دوا نمیکنه
نمیذارن که رفراندوم بشه محال است
الان رفرادوم در چندین موضوع لازمه
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هجدهم رمضان # شب قدر