لحظه قدرت‌نمایی کیت بلانشت با «ملکه»

فیلم سینمایی «الیزابت | Elizabeth» به کارگردانی شکهار کاپور و نویسندگی مایکل هیرست محصول سال 1998 روایتی از تاریخ سلطنت بریتانیا است؛ برشی از تاریخ که مورد تحسین منتقدین قرار گرفت و به عنوان نخستین ساخته یک فیلمساز آنچنان جلب توجه کرد که سال 2007 دنباله‌ای بر آن ساخته شد؛ اما وقتی از الیزابت سخن می‌گوییم، درباره چه سخن می‌گوییم؟

«تابناک»؛ در سال 1554 و پس از مرگ هنری هشتم، کشور انگلستان در شرایط بحرانی به سر می‌برد. ملکه، فردی متعصب و نازاست که روزهای پایانی عمرش را سپری می‌کند. جانشین او یعنی خواهرش «الیزابت»، عقایدی کاملا متفاوت نسبت به بقیه دارد و چندان به سنت‌های انگلستان، پایبند نیست. «ملکه مری اول» سعی دارد کاتوليسيسم را به عنوان تنها مذهب انگلستان احيا کند. از آن جا که وارثی ندارد، می‌خواهد با توطئه چينی مانع به سلطنت رسيدن خواهر ناتنی پروتستانش، «اليزابت» شود.

این فیلم زندگی و سختی‌هایی که ملکه‌ی جوان در زندگیش کشیده را در فرم یک ملودرام رنگارنگ بزرگ (همان‌گونه‌ای که فرانسوی‌ها برای آن بسیار مشهورند) نشان‌مان می‌دهد. فیلم یک ماجراجویی هیجان‌انگیز است که بینندگان را در تمام مدت‌زمان دو ساعته درگیر خود نگاه می‌دارد؛ آن هم در حالی که در جدیدی به روی فرهنگی که باعث شد «کریستوفر مارلو»، «ادومند اسپنسر»، «فرانسیس بیکن» و در نهایت «ویلیام شکسپیر» متولد شوند، باز شد.

فیلم در سال ۱۵۵۴ و با داستان ملکه «مری» کاتولیک (کتی بروک)، دختر هنری هفتم که بر تخت نشسته است آغاز می‌شود. او که ترس دارد خواهر کوچکترش یعنی «الیزابت» (کیت بلنشت) در نقشه‌ای برای گرفتن تاج و تخت از او باشد، وی را در برج لندن زندانی می‌کند. الیزابت از آن‌ مهلکه جان سالم به در می‌برد و پس از مرگ «مری» تاج و تخت را به دست می‌آورد. او بلافاصله با دریایی از مشکلات مواجه می‌شود؛ خزانه‌ای ورشکسته، ارتشی ضعیف، ضرورت ازدواج برای حفظ خون سلطنتی و تهدید هر لحظه گسترش‌یابنده‌ای از سمت «مری گایس» (با بازی فانی آردانت) که تنها یک ارتش برای حرکت به سمت انگلستان کم دارد.

همچنین تهدیدهایی هم در داخل دربار «الیزابت» وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها از سمت «دوک نورفولک» است که می‌خواهد او را از سر راه بردارد و به خاطر اینکه الیزابت به کلیسای پروتستان معتقد است، «پاپ پیوس پنجم» (جان گیلگود) او را کافر می‌نامد و از تمام پیروان کاتولیک خود می‌خواهد از پیروی او سر باز بزنند. الیزابت سه متحد قوی دارد تا او را در مشکلاتش کمک کنند: «ویلیام سسیل» (ریچارد اتنبرا) بسیار وفادار، «فرانسیس والسینگام» (جفری راش) باهوش و خطرناک و عشق زندگیش، لرد «رابرت دادلی» (جوزف فاینس).

اگر بخواهیم از یک دیدگاه کلی نگاه بکنیم، الیزابت دیدگاهی دقیق از زندگی و شخصیت یک فرد سلطنتی در قرن ۱۶ به ما نشان می‌دهد. وقتی که بحث جزئیات مطرح می‌شود اما مشکلات اثر بیشتر به چشم می‌آیند. بسیاری از اتفاقاتی که در این فیلم روی‌ می‌دهند در واقعیت این شکلی نبوده و اگر داستان اثر گاه بیش از حد طولانی و گیج‌کننده به نظر می‌رسد، برای این است که نویسنده‌ فیلمنامه تصمیم گرفته دوران طولانی سلطنت او را در دوره‌ای پنج ساله به ما نشان بدهد. چندین مغایرت واضح با نکات تاریخی در این اثر دیده می‌شود.

برای مثال، در واقعیت سرنوشت «مری گایس» بسیار با آن چیزی که در فیلم می‌بینیم تفاوت دارد. البته کسانی که به دنبال حقایق زندگی الیزابت هستند، می‌توانند یک کتاب تاریخی بخوانند؛ فیلم «الیزابت» آن چه باید انجام می‌دهد، یعنی داستانی جذاب به مدت دو ساعت.

یکی از اصلی‌ترین دلایلی که فیلم « الیزابت» در به سرانجام رساندن هدف خود موفق می‌شود، بازی فوق‌العاده‌ی «کیت بلانشت» در نقش ملکه است؛ او کسی است که دو مورد از بهترین نقش‌های زنانه‌ی دو سال اخیر را ایفا کرده که دیگری در فیلم «اسکار و لوسیندا / Oscar and Lucinda» محصول سال ۱۹۹۷ است.

بلانشت نه تنها شکل «الیزابت» است ـ که البته باید به تیم چهره‌پردازی فیلم دست‌مریزاد گفت ـ بلکه او در نقش یک زن جوان مصمم که در ترس از موقعیتی ناشناخته است، هم نقش‌آفرینی بسیار جذابی کرده؛ درست مثل «جودی دنچ» در نقش ملکه ویکتوریا در فیلم «خانم براون / Mrs. Brown». او به داخل این شخصیت تاریخی جان دمیده و وی را از تصویری قدیمی در یک صفحه‌ی دانشنامه، به موجودی تشکیل شده از خون و گوشت که بازیگران می‌توانند با آن همدردی کنند و یا برای آن اهمیت قائل شوند، تبدیل کرده است.

بازیگران فرعی این اثر این درجه شیک اند. «جفری راش» چیزی شرورانه که واقعا نیاز هم هست به نقش « والسینگهام » اضافه می‌کند. «کریستوفر اکلستون» که نقش «مندل» شرور و جذاب را در فیلم « هزینه‌ای فراتر از روبل‌ها / A Price above Rubies» را بازی کرده بود، نشان می‌دهد که می‌تواند به همان اندازه‌ای که در قرن ۲۰ یک آنتاگونیست خوب خلق می‌کند، در قرن ۱۶ هم با همان کیفیت نقش بازی کند. تنها بازی «ریچارد اتنبرا» است که عمق چندانی ندارد؛ بازی او آن شور و اشتیاقی که از نزدیک‌ترین مشاور ملکه انتظار داریم، کم دارد. بازیگر فرانسوی یعنی «فانی آردانت» و «جان گیلگود» نقش‌های کوچکی دارند.

فیلم «الیزابت» علاوه بر نادرستی‌های تاریخی اش ـ که البته یک نقص محسوب نمی‌شوند مخصوصا که بینندگان تا این اندازه با تاریخ انگلیس درگیر نیستند ـ چند ضعف هم دارد. تدوین فیلم نامتوازن است و همین قضیه می‌تواند باعث بشود که گاه کمی گیج‌کنندگی وارد اثر بشود و پایان‌بندی اثر هم کمی بیش از ساده است. به صورت کلی اما با یک فیلم ملودرام تاریخی خوب طرف هستیم که ماجراجویی و جذابیت کافی دارد.